Chủ nghĩa dân túy là gì? Một người theo chủ nghĩa dân túy là ai?

Trong một thế giới đầy biến động về chính trị và xã hội, thuật ngữ "chủ nghĩa dân túy" (populism) ngày càng trở nên phổ biến. Nó được sử dụng để mô tả các phong trào, lãnh đạo chính trị, và thậm chí là các xu hướng trong Hội Thánh. Nhưng chủ nghĩa dân túy thực sự có ý nghĩa gì? Và với tư cách là Cơ Đốc nhân, chúng ta nên hiểu và ứng phó với hiện tượng này như thế nào dưới ánh sáng của Lời Chúa? Bài nghiên cứu này sẽ khám phá bản chất của chủ nghĩa dân túy, phân tích nó qua lăng kính Kinh Thánh và đưa ra những hướng dẫn thực tiễn cho đời sống đức tin.

Về cốt lõi, chủ nghĩa dân túy là một hệ tư tưởng chính trị hoặc chiến lược vận động chia xã hội thành hai nhóm đối lập và thuần nhất: "nhân dân thuần khiết" (the pure people) và "tầng lớp tinh hoa tham nhũng" (the corrupt elite). Người theo chủ nghĩa dân túy (populist) tuyên bố mình là tiếng nói đại diện duy nhất cho ý chí thực sự của "nhân dân", chống lại một nhóm "tinh hoa" bị cáo buộc là đã chiếm đoạt quyền lực và phản bội lợi ích chung.

Các đặc điểm chính bao gồm:

1. Sự Đối Kháng Nhị Nguyệt (Manichean Opposition): Thế giới được nhìn nhận một cách đơn giản như một cuộc chiến giữa thiện và ác, giữa "chúng ta" (nhân dân, dân tộc thuần chủng, tín đồ thật) và "họ" (giới tinh hoa, phe đối lập, người ngoại bang, tôn giáo khác). Không có vùng xám hay khả năng đối thoại.

2. Chủ Nghĩa Chống Thể Chế (Anti-Establishment): Phủ nhận tính hợp pháp của các thể chế hiện tại (nghị viện, tòa án, truyền thông chính thống, thậm chí là giáo phái), xem chúng là một phần của "tầng lớp tinh hoa" tham nhũng.

3. Chủ Nghĩa Dân Tộc và Bản Sắc: Thường gắn liền với việc định nghĩa "nhân dân" dựa trên bản sắc dân tộc, chủng tộc, hoặc tôn giáo độc quyền, loại trừ những người không thuộc nhóm đó.

4. Một Nhà Lãnh Đạo Mạnh Mẽ (Charismatic Leader): Phong trào dân túy thường xoay quanh một cá nhân lãnh đạo có sức hút, người tự nhận mình là "công cụ" duy nhất để thực hiện ý chí của nhân dân, vượt trên mọi thể chế ràng buộc.

Kinh Thánh không sử dụng thuật ngữ "dân túy", nhưng nó chứa đầy những câu chuyện và cảnh báo về những mẫu hình lãnh đạo và tâm lý đám đông mang đặc tính dân túy, cũng như những nguyên tắc vĩnh cửu phản chiếu lại nó.

Trong sách Phục Truyền Luật Lệ Ký 13:1-3, Môi-se cảnh báo: "Nhược bằng giữa ngươi có dấy lên một tiên tri... và nói rằng: Chúng ta hãy đi theo các thần khác... thì chớ nghe lời của tiên tri đó." Điều đáng chú ý là tiên tri giả này có thể thực hiện được "dấu kỳ hoặc phép lạ" (câu 2). Đây là lời cảnh báo về những nhà lãnh đạo lôi kéo, dùng những chiến thuật gây ấn tượng mạnh (như lời hứa cứu dân tộc, phục hồi vinh quang) để dẫn dân sự đi lạc khỏi giao ước thật với Đức Chúa Trời. Họ nói những điều "dân chúng" muốn nghe, thay vì sự thật họ cần nghe.

Vua Giê-rô-bô-am sau khi chia cắt vương quốc đã thiết lập một hình thức thờ phượng dân túy: "Nếu dân nầy lên Giê-ru-sa-lem đặng tế của lễ trong đền thờ Đức Giê-hô-va, thì lòng chúng nó sẽ trở về cùng chúa mình" (I Các Vua 12:27). Ông đã tạo ra hai bò con vàng, nói với dân chúng: "Hỡi Y-sơ-ra-ên! Nầy là các thần của ngươi đã đem ngươi lên khỏi xứ Ê-díp-tô" (câu 28). Ông từ chối "tinh hoa" tôn giáo ở Giê-ru-sa-lem, tạo ra một hệ thống thờ phượng "thuận tiện" và "dân tộc" hơn, dẫn cả nước vào tội lỗi. Đây là một hành động dân túy tôn giáo điển hình: thay thế mặc khải thần thượng bằng biểu tượng văn hóa-dân tộc dễ chấp nhận.

Tâm lý "chúng ta vs họ" cốt lõi của chủ nghĩa dân túy trái ngược trực tiếp với sự dạy dỗ của Chúa Giê-xu. Trong dụ ngôn Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:25-37), Chúa Giê-xu đả phá hoàn toàn định nghĩa về "người lân cận" dựa trên chủng tộc hay tôn giáo (người Giu-đa vs người Sa-ma-ri). Người anh hùng trong câu chuyện là một kẻ "ngoại đạo" bị khinh miệt. Tình yêu thương vô điều kiện phá vỡ mọi rào cản "dân túy".

Đại Mạng Lệnh của Chúa Giê-xu là "hãy đi... làm cho muôn dân trở nên môn đồ" (Ma-thi-ơ 28:19). Cụm từ Hy Lạp panta ta ethne (πάντα τὰ ἔθνη) có nghĩa là "tất cả các nhóm dân tộc". Phúc âm không dành riêng cho một nhóm dân tộc hay bản sắc đặc quyền nào. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: "Tại đây không còn chia ra người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đờm ôn hoặc gái; vì trong Đấng Christ Jêsus, anh em thảy đều một" (Ga-la-ti 3:28). Hội Thánh đầu tiên là một cộng đồng siêu việt lên trên mọi chia rẽ dân tộc, xã hội và giới tính.

Chủ nghĩa dân túy đề cao "ý chí của nhân dân" như một thẩm quyền tối cao. Tuy nhiên, Kinh Thánh dạy rằng thẩm quyền tối thượng thuộc về Đức Chúa Trời. Châm ngôn 14:12 cảnh báo: "Có một con đường coi dường chánh đáng cho loài người; Nhưng cuối cùng nó thành ra nẻo sự chết." Dân Y-sơ-ra-ên đã nhiều lần đòi hỏi theo ý mình (như đòi một vị vua trong I Sa-mu-ên 8), và thường dẫn đến hậu quả thảm khốc.

Phao-lô nhắc nhở chúng ta trong Rô-ma 13:1: "Mỗi người phải vâng phục các đấng cầm quyền trên mình; vì không có quyền nào mà không đến bởi Đức Chúa Trời, các quyền đều bởi Đức Chúa Trời chỉ định." Dù bối cảnh này nói về sự vâng phục chính quyền, nguyên tắc nền tảng là thẩm quyền cuối cùng thuộc về Chúa. Người Cơ Đốc được kêu gọi phân biệt cách khôn ngoan giữa việc tôn trọng thể chế (dù không hoàn hảo) và việc thần tượng hóa một nhà lãnh đạo hay phong trào nào đó tuyên bố mình là "ý chí chân chính" duy nhất.

Trong thời Tân Ước, Chúa Giê-xu và các sứ đồ liên tục cảnh báo về những người lãnh đạo giả mạo. Chúa Giê-xu gọi họ là "sói dữ" mặc lốt chiên (Ma-thi-ơ 7:15). Họ thường sử dụng lời nói quyến rũ: "Vì những người đó chẳng phải hầu việc Đấng Christ, Chúa chúng ta, song hầu việc cái bụng mình, và lấy lời dịu dàng phỉnh dỗ lòng kẻ thật thà" (Rô-ma 16:18). Động cơ của họ là tư lợi (hầu việc cái bụng mình) và phương pháp là "lời dịu dàng phỉnh dỗ"—một chiến thuật dân túy cổ điển để thu hút sự ủng hộ.

Sứ đồ Giu-đe mô tả những kẻ giả mạo này là "kẻ hay lằm bằm, hay chê bai, sống theo tình dục mình, miệng nói lời hung dữ, khoe khoang về mình, và tâng bốc người khác để tư lợi" (Giu-đe 1:16). Những đặc điểm này—lằm bằm, chê bai người khác, khoe khoang, tâng bốc để được lợi—rất phù hợp với phong cách của một người theo chủ nghĩa dân túy tìm cách gây chia rẽ và nâng cao vị thế của bản thân.

Là những người tin Chúa, sống giữa một thế giới đầy dẫy các thông điệp chia rẽ và những lời hứa hẹn cứu tinh trần thế, chúng ta cần có sự khôn ngoan từ trên cao để nhận định và hành xử.

1. Nuôi Dưỡng Tư Duy Kinh Thánh Thay Vì Tư Duy Thế Gian: Chúng ta phải để Lời Chúa uốn nắn tâm trí mình (Rô-ma 12:2). Thay vì nhìn thế giới qua lăng kính "chúng ta vs họ" đơn giản, hãy học nhìn mọi người như những linh hồn quý giá được Chúa tạo dựng và yêu thương, dù họ thuộc về phe chính trị, dân tộc hay tôn giáo nào. Hãy cầu nguyện cho cả "kẻ làm dữ" và "kẻ làm lành" (Ma-thi-ơ 5:44).

2. Tập Trung Vào Phúc Âm, Không Phải Chính Trị Thế Tục: Nhiệm vụ chính yếu của Hội Thánh là rao truyền Phúc Âm cứu rỗi trong Đấng Christ, chứ không phải trở thành một lực lượng chính trị dân túy. Sứ mạng của chúng ta là thuộc linh và siêu việt. Điều này không có nghĩa là chúng ta thờ ơ với công lý xã hội (Mi-chê 6:8), nhưng phương tiện và trọng tâm của chúng ta phải khác biệt.

3. Thực Hành Sự Khôn Ngoan và Suy Xét (Discernment): Hãy như người Bê-rê, "sẵn lòng chịu lấy lời, ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng" (Công Vụ 17:11). Khi nghe một thông điệp (dù từ chính trị gia, mục sư, hay người có ảnh hưởng), hãy tự hỏi: Thông điệp này có gây chia rẽ và thù ghét không? Có đề cao một nhóm người này và hạ thấp nhóm khác không? Có hứa hẹn một giải pháp cứu tinh ngoài Đấng Christ không? Có tập trung vào tôn vinh một cá nhân hơn là tôn vinh Chúa không?

4. Cầu Nguyện Cho Các Nhà Lãnh Đạo và Tìm Kiếm Sự Hòa Thuận: Chúng ta được lệnh cầu nguyện "cho các vua, cho hết thảy các bậc cầm quyền" (I Ti-mô-thê 2:2). Lời cầu nguyện này bao gồm cả những người chúng ta có thể không ủng hộ về mặt chính trị. Mục đích là "để chúng ta được lấy điều nhân đức và thành thật mà ở đời cho bình tịnh yên ổn". Hãy là người kiến tạo hòa bình (Ma-thi-ơ 5:9).

5. Nhớ Rằng Vương Quốc Chúng Ta Không Thuộc Về Thế Gian Này: Chúa Giê-xu phán: "Nước ta chẳng thuộc về thế gian nầy" (Giăng 18:36). Hy vọng tối hậu của chúng ta không đặt nơi bất kỳ phong trào chính trị, nhà lãnh đạo quốc gia, hay chủ nghĩa dân tộc nào. Hy vọng của chúng ta là ở sự trở lại của Vua Muôn Vua, Đấng sẽ thiết lập vương quốc công bình và hòa bình đời đời. Điều này giải phóng chúng ta khỏi sự tuyệt vọng hay sùng bái thế tục.

Chủ nghĩa dân túy, với lời hứa về sự giải cứu trần thế thông qua việc đoàn kết "nhân dân" chống lại "kẻ thù chung", là một cám dỗ mạnh mẽ trong mọi thời đại. Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để có một viễn cảnh siêu việt hơn. Chúng ta nhận biết rằng vấn đề cốt lõi của nhân loại không phải là sự áp bức của "tầng lớp tinh hoa" này hay "tầng lớp tinh hoa" khác, mà là tội lỗi và sự xa cách khỏi Đức Chúa Trời. Giải pháp duy nhất không đến từ một nhà lãnh đạo dân túy, mà từ Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng đã hi sinh chính mình để giải hòa mọi người (thuộc mọi dân tộc, giai cấp) với Đức Chúa Trời và với nhau.

Hãy sống như những công dân của Nước Trời, sử dụng sự khôn ngoan từ Lời Chúa để nhận định mọi phong trào và lời tuyên bố. Hãy là muối và ánh sáng, thấm nhuần xã hội bằng tình yêu thương, sự thật và công lý thực sự bắt nguồn từ thập tự giá. Trong một thế giới chia rẽ, hãy để Hội Thánh trở thành một cộng đồng của sự hòa giải, nơi mọi bức tường ngăn cách đều bị phá đổ trong Đấng Christ, và nơi hy vọng duy nhất của chúng ta được đặt chắc chắn nơi Vua muôn đời.