Kinh Thánh Hê-bơ-rơ Tiên Tri Về Sự Chết Và Sự Sống Lại Của Đấng Mê-si
Lời hứa về một Đấng Cứu Thế, Đấng Mê-si, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt Kinh Thánh Hê-bơ-rơ (Cựu Ước). Một trong những khía cạnh sâu sắc và mầu nhiệm nhất của lời tiên tri Mê-si là việc tiên báo về một Đấng Mê-si không chỉ đến trong quyền năng và vinh quang, mà còn phải chịu đau khổ, chịu chết, và sau đó từ cõi chết sống lại. Đối với các nhà thần học Do Thái trước thời Chúa Giê-xu, đây có thể là một sự mâu thuẫn khó hiểu. Tuy nhiên, khi soi sáng dưới ánh sáng của sự ứng nghiệm trong Tân Ước, chúng ta nhìn thấy một bức tranh tiên tri hoàn chỉnh, kỳ diệu, minh chứng cho sự toàn tri và chủ quyền của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá những phân đoạn then chốt trong Kinh Thánh Hê-bơ-rơ đã tiên tri một cách rõ ràng và đáng kinh ngạc về sự chết chuộc tội và sự sống lại khải hoàn của Đấng Mê-si.
Ngay sau khi tội lỗi xâm nhập thế gian, Đức Chúa Trời đã ban lời hứa đầu tiên về Đấng Cứu Thế. Trong Sáng Thế Ký 3:15, Đức Chúa Trời phán cùng con rắn (Sa-tan): “Ta sẽ làm cho mầy cùng người nữ, dòng dõi mầy cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mầy, còn mầy sẽ cắn gót chân người.”
Phân tích từ ngữ Hê-bơ-rơ và ý nghĩa thần học:
- “Dòng dõi người nữ” (zera‘ ha-’ishah): Cụm từ độc đáo này, thay vì “dòng dõi của người nam”, ám chỉ một sự giáng sinh đặc biệt. Điều này được ứng nghiệm trọn vẹn trong sự giáng sinh bởi nữ đồng trinh Ma-ri của Chúa Giê-xu Christ (Ga-la-ti 4:4).
- “Người sẽ giày đạp đầu mầy”: Hành động “giày đạp đầu” trong văn hóa Cận Đông biểu thị sự đánh bại hoàn toàn, dứt khoát. Đây là lời tiên tri về chiến thắng sau cùng của Đấng Mê-si trên Sa-tan, tội lỗi và sự chết. Sự sống lại chính là cú đạp đầu quyết định này.
- “Mầy sẽ cắn gót chân người”: “Cắn gót chân” nói đến một vết thương, một sự đau đớn. Điều này tiên tri về sự thương khó và cái chết của Đấng Mê-si trên thập tự giá. Nhưng đó chỉ là vết thương ở gót chân – tạm thời và không gây chết người – trái ngược với cú đạp vào đầu là vết thương chí tử.
Lời hứa này, được gọi là Proto-Evangelium (Tin Lành đầu tiên), đã đặt nền móng: Đấng Mê-si sẽ chiến thắng nhưng phải trải qua sự thương khó.
Đây có lẽ là phân đoạn tiên tri rõ ràng và cảm động nhất về sự chết chuộc tội của Đấng Mê-si. Ê-sai 53 mô tả một Người Đầy Tớ hoàn toàn khác với kỳ vọng về một vị vua chính trị.
1. Sự Khinh Hủi và Đau Khổ (Ê-sai 53:2-3, 7): Ngài lớn lên như một chồi non, không có hình dạng đẹp đẽ, bị người ta khinh dể, chán bỏ, một người hay đau ốm. “Người đã bị người ta hiếp đáp và đau đớn... Người bị hiếp, nhưng khi chịu sự hiếp đáp chẳng hề mở miệng.” (câu 7). Hình ảnh này ứng nghiệm hoàn hảo với cuộc xét xử và sự im lặng của Chúa Giê-xu trước Phi-lát và Hê-rốt (Ma-thi-ơ 27:12-14).
2. Sự Chết Thay và Công Hiệu Cứu Chuộc (Ê-sai 53:4-6, 8, 10-12): Đây là cốt lõi của sứ điệp.
- Chết thay: “Thật người đã mang sự đau ốm của chúng ta, đã gánh sự buồn bực của chúng ta... Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương.” (câu 4-5). Động từ “mang” và “gánh” trong tiếng Hê-bơ-rơ nói lên sự thay thế hoàn toàn.
- Chuộc tội: “Người đã bị cắt từ đất người sống; vì sự phạm pháp của dân ta, người đã bị đánh đòn.” (câu 8b). “Khi người sẽ dâng linh hồn mình làm tế chuộc tội... người sẽ gánh tội lỗi của nhiều người, và cầu thay cho những kẻ phạm pháp.” (câu 10b, 12b). Từ “tế chuộc tội” (asham) trong nghi lễ Lê-vi ký rõ ràng chỉ về của lễ chuộc tội. Sứ đồ Phi-e-rơ đã trích dẫn chính những câu này để giải thích về công việc của Chúa Giê-xu (I Phi-e-rơ 2:22-24).
3. Sự Sống Lại Và Tôn Vinh (Ê-sai 53:10-12): Sau khi nói về sự chết, lời tiên tri bất ngờ chuyển sang sự sống và vinh quang: “Người sẽ thấy dòng dõi mình, những ngày người sẽ thêm dài ra, và ý chỉ Đức Giê-hô-va nhờ tay người được thịnh hành. Người sẽ thấy kết quả của sự khốn khổ linh hồn mình, và lấy làm thỏa mãn.” (câu 10-11a). Làm sao một người đã chết có thể “thấy dòng dõi” và “những ngày… thêm dài ra”? Điều này chỉ có thể được giải thích bằng sự phục sinh từ cõi chết. Ngài sống lại để thấy thành quả của sự hy sinh mình – một dòng dõi thiêng liêng gồm những người được cứu chuộc. Câu 12 cũng hứa rằng Ngài sẽ được chia phần với những người sang trọng, được tôn cao – điều được ứng nghiệm trong sự thăng thiên và địa vị ngồi bên hữu Đức Chúa Trời của Christ (Phi-líp 2:9-11).
Các Thi Thiên của Đa-vít và các tác giả khác cũng chứa đựng những lời tiên tri sống động về Đấng Mê-si chịu khổ và sống lại.
Thi Thiên 22: Sự Thương Khó Của Đấng Mê-si. Lời mở đầu “Đức Chúa Trời tôi ôi! Đức Chúa Trời tôi ôi! Sao Ngài lìa bỏ tôi?” (câu 1) đã được chính Chúa Giê-xu thốt lên trên thập tự giá (Ma-thi-ơ 27:46). Thi thiên này mô tả chi tiết đến kinh ngạc về cảnh đóng đinh thời La Mã, dù được viết cả nghìn năm trước: sự nhạo báng của đám đông (câu 7-8), sự khát khao (câu 15), tay chân bị đâm thủng (câu 16), và việc chia áo xống, bắt thăm (câu 18). Nhưng đến cuối thi thiên, bầu không khí chuyển từ đau thương sang chiến thắng: “Tôi sẽ truyền ra danh Chúa cho anh em tôi... Các ngươi là kẻ kính sợ Đức Giê-hô-va, hãy ngợi khen Ngài!” (câu 22-23). Điều này ám chỉ sự phục sinh và sự rao truyền Tin Lành sau đó.
Thi Thiên 16: Sự Sống Lại Của Đấng Mê-si. Trong Thi Thiên 16:10, Đa-vít viết dưới sự cảm động của Đức Thánh Linh: “Vì Chúa sẽ chẳng bỏ linh hồn tôi trong âm phủ, cũng không để người thánh Chúa thấy sự hư nát.” Sứ đồ Phi-e-rơ, trong bài giảng đầu tiên vào ngày Lễ Ngũ Tuần, đã giải thích rõ ràng rằng Đa-vít, một người đã chết và mồ mả vẫn còn, không thể nói về chính mình. Ông đang nói tiên tri về Đấng Mê-si, là Chúa Giê-xu, Đấng mà Đức Chúa Trời đã khiến sống lại, không để Ngài bị sự hư nát của nơi mồ mả (Công vụ 2:25-32). Sứ đồ Phao-lô cũng viện dẫn câu này tại An-ti-ốt để chứng minh sự sống lại của Đấng Christ (Công vụ 13:35-37).
Lời tiên tri này không chỉ nói về sự kiện mà còn chỉ ra thời điểm xuất hiện và sự chết của Đấng Mê-si một cách toán học.
- “Một Đấng chịu xức dầu” (Đấng Mê-si) sẽ bị trừ đi (câu 26). Cụm từ “bị trừ đi” (yikaret) trong tiếng Hê-bơ-rơ mang nghĩa bị cắt đứt, bị giết một cách bạo lực.
- Việc này xảy ra “sau sáu mươi hai tuần lễ” kể từ khi có lệnh tu bổ thành Giê-ru-sa-lem. Các tính toán lịch sử dựa trên “tuần lễ” của năm (7 năm) chỉ ra rằng thời điểm Đấng Mê-si bị “trừ đi” ứng nghiệm vào chính thời kỳ Chúa Giê-xu chịu chết trên thập tự giá.
- Lời tiên tri cũng nói Ngài sẽ “khiến của lễ và của lễ chay thôi đi” (câu 27). Sự chết chuộc tội của Đấng Mê-si có hiệu lực vĩnh viễn, khiến hệ thống tế lễ tạm thời theo luật pháp Môi-se trở nên không cần thiết nữa (Hê-bơ-rơ 10:1-14).
- Gióp 19:25-27: Trong nỗi đau cùng cực, Gióp tuyên bố đức tin: “Tôi biết rằng Đấng Cứu Chuộc tôi vẫn sống... Và, dù sau khi da tôi đây bị hủy hoại, thì ngoài thịt tôi, tôi sẽ xem thấy Đức Chúa Trời.” Lời tuyên xưng này về một Đấng Cứu Chuộc hằng sống và sự phục hồi thân thể (xem thấy Đức Chúa Trời trong thân thể) là một lời tiên tri tuyệt vời về sự sống lại.
- Giô-na 1:17: Việc Giô-na ở trong bụng cá lớn ba ngày ba đêm được chính Chúa Giê-xu gọi là “dấu lạ của Giô-na”, tiên tri về việc Ngài sẽ ở trong lòng đất ba ngày ba đêm (Ma-thi-ơ 12:39-40).
- Ô-sê 6:2: “Sau hai ngày, Ngài sẽ làm cho chúng ta sống lại; đến ngày thứ ba, Ngài sẽ dựng chúng ta lên, và chúng ta sẽ sống trước mặt Ngài.” Mặc dù ngữ cảnh trực tiếp nói về dân Y-sơ-ra-ên, các giáo phụ và nhiều nhà giải kinh xem đây cũng là hình bóng về sự sống lại của Đấng Mê-si vào ngày thứ ba.
Việc nghiên cứu các lời tiên tri này không chỉ là một bài học lịch sử hay thần học, mà còn mang lại nền tảng vững chắc và niềm hy vọng sống động cho đức tin chúng ta ngày nay.
1. Củng Cố Đức Tin Vào Sự Đáng Tin Cậy Của Kinh Thánh: Sự ứng nghiệm chính xác từng chi tiết của những lời tiên tri được viết cách đây hàng trăm, thậm chí hàng ngàn năm, là bằng chứng hùng hồn rằng Kinh Thánh thật sự là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi. Điều này giúp chúng ta tin cậy Ngài trong mọi lời hứa khác của Ngài.
2. Hiểu Biết Sâu Sắc Về Tình Yêu Và Sự Công Bình Của Đức Chúa Trời: Sự chết của Đấng Mê-si không phải là một tai nạn lịch sử, mà là kế hoạch cứu chuộc từ trước khi sáng thế của Đức Chúa Trời (I Phi-e-rơ 1:19-20). Nó cho thấy tội lỗi nghiêm trọng đến mức cần cái chết của chính Con Đức Chúa Trời để chuộc lại, đồng thời cho thấy tình yêu vô bờ bến của Ngài, sẵn sàng trả giá cao nhất để phục hồi chúng ta.
3. Sự Bảo Đảm Về Sự Cứu Rỗi: Sự sống lại của Đấng Christ là bằng chứng xác nhận rằng của lễ chuộc tội của Ngài đã được Đức Chúa Trời chấp nhận (Rô-ma 4:25). Chúng ta không còn ở dưới sự lên án nữa vì Đấng đã chết thay chúng ta đã sống lại và đang cầu thay cho chúng ta. Đây là nền tảng cho sự bảo đảm cứu rỗi.
4. Sống Với Hy Vọng Phục Sinh: Sự sống lại của Đấng Christ là trái đầu mùa của những kẻ ngủ (I Cô-rinh-tô 15:20). Niềm hy vọng của chúng ta về sự sống lại thân thể và sự sống đời đời không dựa trên triết lý suông, mà dựa trên sự kiện lịch sử đã được tiên báo và ứng nghiệm. Điều này giúp chúng ta can đảm đối diện với sự chết, an ủi trong sự mất mát, và sống với cái nhìn hướng về cõi vĩnh hằng.
5. Động Lực Để Trung Tín Và Truyền Giảng: Khi hiểu được sự chuẩn bị kỳ diệu của Đức Chúa Trời xuyên suốt lịch sử để thực hiện kế hoạch cứu rỗi, chúng ta được thúc giục để trung tín với Ngài và nhiệt thành chia sẻ “Tin Lành đời đời” (Khải Huyền 14:6) – rằng Đấng Mê-si đã đến, đã chịu chết và đã sống lại – cho mọi người xung quanh.
Kinh Thánh Hê-bơ-rơ, qua ngòi bút của Môi-se, Đa-vít, Ê-sai, Đa-ni-ên và các tiên tri khác, đã vẽ nên một bức chân dung tiên tri sống động, thống nhất và đầy kinh ngạc về một Đấng Mê-si phải chịu khổ, chịu chết như một của lễ chuộc tội, và sau đó được Đức Chúa Trời khiến sống lại trong vinh quang. Những lời tiên tri này không mơ hồ mà cụ thể, không chỉ nói về sự kiện mà đôi khi còn chỉ ra cả thời điểm. Chúng tìm thấy sự ứng nghiệm trọn vẹn, từng chi tiết, trong con người và công việc của Giê-xu Christ ở Na-xa-rét. Điều này không chỉ xác nhận Ngài là Đấng Mê-si đã hứa, mà còn mặc khải cho chúng ta về một Đức Chúa Trời chủ quyền, yêu thương, và thành tín. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta đứng trên nền tảng vững chắc của Lời đã được ứng nghiệm, để sống với đức tin kiên định, tình yêu cảm tạ, và hy vọng vững vàng vào sự sống lại đời đời trong Đấng Christ, Đấng đã đạp dập đầu con rắn xưa.