Đâu là ý nghĩa của 'có thì ôm ấp, có thì buông ra' (Truyền đạo 3:5)?

Trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa của cuộc đời dưới mặt trời, Sứ đồ Truyền đạo đã đưa ra một bài thơ bất hủ về "thời điểm cho mọi sự" (Truyền đạo 3:1-8). Giữa những cặp đối lập về sinh tử, trồng tỉa, giết chết, xây dựng, khóc cười... thì câu 5 đưa ra một sự tương phản sâu sắc về thái độ của con người đối với của cải, tình cảm và các mối quan hệ: "Có thì ôm ấp, có thì buông ra". Câu nói ngắn gọn này chứa đựng một nguyên lý khôn ngoan thiết thực, vượt thời gian, đụng chạm đến cốt lõi của sự tự do nội tâm và sự phó thác trong tay Chúa. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa của câu Kinh Thánh quan trọng này trong bối cảnh sứ điệp tổng thể của sách Truyền đạo, dựa trên nguyên tác tiếng Hê-bơ-rơ, để rút ra những bài học ứng dụng quý báu cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Trước khi đi vào câu 5, chúng ta phải hiểu bức tranh tổng thể. Đoạn 3:1-8 là một bài thơ gồm 14 cặp thời điểm đối lập, liệt kê 28 "thì" khác nhau. Mục đích không phải là một bảng hướng dẫn đạo đức, mà là một sự khẳng định về chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trên dòng thời gian và mọi biến cố của đời người. Câu chìa khóa nằm ở câu 11: "Đức Chúa Trời đã làm nên mọi sự tốt lành theo thì nó" (Truyền đạo 3:11). Mọi sự – kể cả những điều chúng ta cho là xấu, đau buồn hay mất mát – đều nằm trong kế hoạch thời gian toàn hảo của Ngài.

Các cặp đối lập này bao trùm toàn bộ phạm vi kinh nghiệm nhân sinh: từ công việc (trồng/nhổ, xây dựng/phá đổ), cảm xúc (khóc/cười, than khóc/nhảy múa), đến các mối quan hệ xã hội và cá nhân (ôm ấp/không ôm ấp, tìm kiếm/mất, giữ lại/vứt bỏ). Cấu trúc này cho thấy sự sắp đặt của Đức Chức Trời bao trùm mọi phương diện, không có khoảng trống nào nằm ngoài sự kiểm soát của Ngài.

Trong bản Truyền thống 1925, câu 5 chép: "Có thì ôm ấp, có thì buông ra". Chúng ta hãy xem xét ý nghĩa của hai hành động này trong nguyên ngữ Hê-bơ-rơ.

1. "Ôm ấp" (Hê-bơ-rơ: lāḥăb̲ôq – לַחֲבוֹק): Động từ gốc ḥāb̲aq (חָבַק) mang nghĩa ôm chặt, nắm giữ, bao bọc, thể hiện sự gần gũi, thân mật, sở hữu và gìn giữ. Nó diễn tả hành động ôm một người (như Gia-cốp ôm Ê-sau, Sáng 33:4), hoặc ôm giữ một vật quý. Trong ngữ cảnh này, nó không chỉ giới hạn ở ôm ấp thể xác, mà còn bao hàm thái độ nắm giữ, gìn giữ, đầu tư tình cảm và sự gắn bó với một người, một mối quan hệ, một tài sản, hoặc một giai đoạn của cuộc đời.

2. "Buông ra" (Hê-bơ-rơ: lirḥôq miḥăb̲ōq – לִרְחוֹק מֵחַבֵּק): Cụm từ này nghĩa đen là "tránh xa khỏi sự ôm ấp". Rāḥaq (רָחַק) có nghĩa là xa cách, rút lui, kiêng cữ, không tham gia vào. Vậy, "buông ra" không chỉ là buông tay vật lý, mà là một sự rút lui có chủ ý, một sự từ chối nắm giữ hoặc gắn bó, một khoảng cách được tạo ra. Đó là thời điểm không theo đuổi, không giữ chặt, không để mình bị ràng buộc.

Sự tương phản giữa hai thái cực này là rõ ràng: một bên là sự gần gũi, gắn kết, sở hữu; bên kia là sự xa cách, buông bỏ, không sở hữu. Sự khôn ngoan nằm ở việc nhận biết được "thì" (Hê-bơ-rơ: ‘ēth – עֵת) nào Chúa đang đặt để cho mỗi hành động.

Sứ đồ Truyền đạo không đưa ra một quy tắc cứng nhắc. Thay vào đó, ông chỉ ra rằng sự khôn ngoan đích thực nằm ở khả năng phân biệt thời điểm, được ban cho bởi Đức Chúa Trời (Truyền đạo 8:5-6). Vậy, "có thì ôm ấp, có thì buông ra" có thể được hiểu qua các góc độ:

A. Trong Mối Quan Hệ và Tình Cảm: Có thời điểm để đầu tư sâu sắc, gắn bó, xây dựng mối quan hệ (như trong hôn nhân – "hai người sẽ thành một thịt", Sáng 2:24). Nhưng cũng có thời điểm cần biết giữ khoảng cách lành mạnh, buông bỏ những mối quan hệ độc hại, hoặc chấp nhận sự chia ly theo ý muốn Chúa (như Phao-lô và Ba-na-ba tách ra trong chức vụ, Công vụ 15:39-40). Thậm chí, có thời điểm cần "buông ra" chính những người thân yêu trong đức tin, phó thác họ cho Chúa, thay vì muốn kiểm soát cuộc đời họ.

B. Trong Của Cải Vật Chất và Công Việc: Có thời điểm để chăm chỉ lao động, tích lũy, gìn giữ tài sản (Châm ngôn 6:6-8). Nhưng cũng có thời điểm để buông bỏ, cho đi, hoặc chấp nhận mất mát (như Gióp đã làm khi nói: "Đức Giê-hô-va đã ban cho, Đức Giê-hô-va lại cất đi; đáng ngợi khen danh Đức Giê-hô-va!" – Gióp 1:21). Sự bám víu quá mức vào của cải trái thời điểm sẽ dẫn đến sự tham lam, lo lắng và xa cách Chúa (Ma-thi-ơ 6:24).

C. Trong Giai Đoạn Cuộc Đời và Cơ Hội: Mỗi mùa trong đời đều có sự "ôm ấp" riêng. Tuổi trẻ là thì để học tập, xây dựng sự nghiệp, gia đình. Tuổi già có thể là thì để buông bỏ dần những trách nhiệm, chuẩn bị về với Chúa. Giữ chặt một giai đoạn đã qua (như vinh quang quá khứ) hoặc một cơ hội đã mất sẽ khiến ta không thể bước vào "thì" mới Chúa dành cho mình (Phi-líp 3:13-14).

D. Trong Sự Gắn Bó với Chính Kế Hoạch và Mong Ước Cá Nhân: Đây có lẽ là chiều sâu thuộc linh nhất. Có thời điểm chúng ta "ôm ấp" một lời hứa, một ước mơ Chúa đặt để, chiến đấu trong đức tin để giữ lấy nó (như Áp-ra-ham ôm ấp lời hứa về con trai). Nhưng cũng có thời điểm Chúa yêu cầu chúng ta "buông ra" ngay cả những điều tốt lành đó, dâng lên cho Ngài trong sự vâng phục tuyệt đối (như Áp-ra-ham sẵn sàng dâng Y-sác – Sáng 22). Sự buông ra này không phải là thất bại, mà là sự phó thác tối cao, tin rằng Đức Chúa Trời là Đấng nắm giữ mọi thì tốt hơn chúng ta.

Chúa Giê-xu Christ là hiện thân hoàn hảo của nguyên tắc này. Ngài biết rõ "thì" của Cha mình: - Ngài ôm ấp những đứa trẻ (Mác 10:16), ôm ấp sứ mạng cứu chuộc, và ôm lấy thập tự giá (Giăng 12:27). - Đồng thời, Ngài biết buông ra: Buông bỏ vinh quang thiên thượng (Phi-líp 2:6-7), buông bỏ ý muốn riêng trong vườn Ghết-sê-ma-nê ("xin ý Cha được nên" – Lu-ca 22:42), và cuối cùng, trên thập tự giá, Ngài buông linh hồn cho Cha (Lu-ca 23:46). Sự vâng phục trọn vẹn của Ngài nằm ở việc nhận biết và sống đúng "thì" của Cha.

Sứ đồ Phao-lô cũng thể hiện sự khôn ngoan này. Ông học được bí quyết: "Tôi đã được biết ở trong cảnh ngộ nào cũng được thỏa lòng... Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho tôi" (Phi-líp 4:11-13). Sự "thỏa lòng" (autarkēs trong tiếng Hy Lạp, nghĩa là tự đủ, không bị chi phối bởi hoàn cảnh) này chính là khả năng "ôm ấp" khi có dư dật và "buông ra" một cách bình an khi thiếu thốn, vì biết rằng mọi thì đều trong tay Chúa.

Làm thế nào để sống nguyên tắc này cách thực tế?

1. Nuôi Dưỡng Sự Nhạy Cảm Thuộc Linh: Chúng ta cần cầu nguyện để được sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 1:5), xin Chúa Thánh Linh – Đấng dẫn dắt vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13) – chỉ cho chúng ta biết "thì" hiện tại trong các lĩnh vực của đời sống. Điều này đòi hỏi sự tĩnh lặng, lắng nghe Lời Chúa và vâng theo sự cáo trách nhẹ nhàng của Ngài.

2. Thực Hành Sự Buông Bỏ và Gắn Bó Có Chủ Đích: - Kiểm tra lòng mình: Điều gì tôi đang "ôm ấp" quá chặt? Mối quan hệ nào, của cải nào, ký ức nào, ước mơ nào đang trở thành thần tượng, cản trở tôi bước theo Chúa trọn vẹn? - Thực tập buông bỏ: Qua lời cầu nguyện dâng lên, qua hành động chia sẻ, tha thứ, hoặc đơn giản là nói lời "xin vâng" với ý muốn Chúa dù không hiểu hết. - Ôm ấp đúng chỗ: Dành thì giờ, tình cảm, năng lực để gắn bó với những gì Chúa đang ban và kêu gọi trong hiện tại: gắn bó với Chúa (Gia-cơ 4:8), với gia đình, với Hội Thánh, với sự phục vụ Ngài trao.

3. Sống Với Tâm Thế Của Khách Lữ Hành: Sứ đồ Phi-e-rơ khuyên: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, tôi khuyên anh em như khách lạ và kẻ ở trọ... hãy tránh sự ham mê xác thịt" (I Phi-e-rơ 2:11). Nhận biết mình là khách lữ hành giúp chúng ta "ôm ấp" những ân tứ Chúa ban trong cuộc hành trình mà không biến chúng thành ngôi nhà vĩnh cửu. Chúng ta sử dụng, tận hưởng, nhưng sẵn sàng "buông ra" vì biết quê hương thật ở trên trời (Phi-líp 3:20).

4. Tìm Kiếm Sự Thỏa Lòng Nơi Chúa, Không Nơi Hoàn Cảnh: Niềm vui và sự bình an tối thượng của chúng ta phải được đặt trong mối liên hệ với Chúa Giê-xu, là Đấng "hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi" (Hê-bơ-rơ 13:8). Khi Ngài là kho báu của chúng ta (Ma-thi-ơ 6:21), chúng ta có thể ôm ấp hay buông ra mọi thứ khác mà lòng vẫn bình an, vì biết rằng chúng ta không mất đi nguồn sống thật.

"Có thì ôm ấp, có thì buông ra" không phải là triết lý sống buông trôi, thụ động, hay khuyến khích sự vô cảm. Ngược lại, nó là lời mời gọi đến với một sự tự do cao trọng – tự do khỏi sự nô lệ cho hiện tại, cho của cải, và cho cảm xúc. Sự tự do này chỉ có được khi chúng ta tin cậy vào Đức Chúa Trời Toàn Tri và Toàn Ái, Đấng nắm giữ mọi thì trong tay Ngài.

Khi chúng ta tin rằng Chúa "làm nên mọi sự tốt lành theo thì nó" (Truyền đạo 3:11), chúng ta có thể can đảm ôm ấp trọn vẹn những món quà Ngài ban trong mùa hiện tại, với lòng biết ơn. Và chúng ta cũng có thể buông ra cách bình an khi mùa ấy qua đi, hoặc khi Ngài yêu cầu, vì biết rằng mọi sự trong đời sống chúng ta – cả sự có lẫn sự mất – đều nằm trong bàn tay đầy yêu thương và khôn ngoan của Cha Thiên Thượng. Cuối cùng, sự khôn ngoan thật là nhận biết Chúa Giê-xu, Đấng đã đến đúng "kỳ hạn" (Ga-la-ti 4:4) để cứu chuộc chúng ta. Trong Ngài, chúng ta tìm thấy ý nghĩa tối hậu cho mọi "thì" của đời mình.