Sự hy sinh của Chúa Giê-su vượt trội hơn các sinh tế Lê-vi như thế nào?

Hệ thống tế lễ của Cựu Ước, được thiết lập qua Môi-se và giao cho chi phái Lê-vi, là một bức tranh phức tạp và đầy biểu tượng về tội lỗi, sự thánh khiết và con đường đến với Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, Kinh Thánh tuyên bố rõ ràng rằng tất cả những điều đó chỉ là “bóng của các sự tốt lành sẽ đến” (Hê-bơ-rơ 10:1). Bóng tối đó tìm thấy thực tại trọn vẹn, sự ứng nghiệm và sự vượt trội tuyệt đối trong sự hy sinh một lần đủ cả của Chúa Giê-su Christ trên thập tự giá. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu so sánh thần học, khai thác ý nghĩa của các từ ngữ gốc Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, để làm sáng tỏ sự vượt trội không thể so sánh của Giao Ước Mới trong huyết của Đấng Christ.

Để hiểu sự vượt trội của Đấng Christ, trước hết phải hiểu hệ thống mà Ngài đã đến để hoàn tất và thay thế (Ma-thi-ơ 5:17).

1. Bản Chất Vật Chất và Biểu Tượng: Các sinh tế Lê-vi—bò, chiên, dê, chim cu—đều là sinh vật thọ tạo. Chúng không có ý chí hay sự đồng ý; chúng là vật thế thân bên ngoài. Từ “sinh tế” trong tiếng Hê-bơ-rơ là זֶבַח (zevach), nhấn mạnh hành động giết và dâng. Hệ thống này là một minh họa bằng hành động về một chân lý thuộc linh: “vì không đổ huyết thì không có sự tha thứ” (Hê-bơ-rơ 9:22). Tuy nhiên, huyết của thú vật chỉ là một biểu tượng, không có năng lực nội tại để cất tội.

2. Hiệu Quả Hạn Chế: Kinh Thánh nói thẳng thừng về giới hạn của các sinh tế này: “Vì huyết của bò đực và dê đực không thể cất tội lỗi đi được” (Hê-bơ-rơ 10:4). Từ “cất” trong nguyên bản Hy Lạp là ἀφαιρέω (aphaireō), nghĩa là lấy đi, xóa bỏ hoàn toàn. Các của lễ Lê-vi không thể làm điều đó. Thay vào đó, chúng chỉ cung cấp sự “tẩy sạch theo luật pháp về phần xác thịt” (Hê-bơ-rơ 9:13) và mang lại sự “tha thứ tạm thời” (theo nghi thức), nhưng không giải quyết được căn nguyên của lương tâm tội lỗi.

3. Sự Lặp Lại Liên Tục: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy hệ thống này chưa hoàn hảo. Của lễ được dâng “hàng năm” (Hê-bơ-rơ 10:3), thậm chí hàng ngày (Xuất Ê-díp-tô Ký 29:38-39). Thầy tế lễ thượng phẩm phải vào nơi chí thánh mỗi năm một lần với huyết của con sinh khác (Hê-bơ-rơ 9:25). Sự lặp lại vô tận này là một lời tuyên cáo dai dẳng rằng vấn đề tội lỗi chưa được giải quyết dứt khoát.

Thư Hê-bơ-rơ, được viết cho các tín hữu gốc Do Thái, là bản luận giải thần học mạnh mẽ nhất về sự vượt trội này. Chúng ta sẽ xem xét qua các điểm tương phản then chốt.

1. Bản Chất Của Lễ: Con Độc Sinh của Đức Chúa Trời.
Nếu sinh tế Lê-vi là thọ tạo, thì sinh tế của Tân Ước là Đấng Tạo Hóa. Chúa Giê-su là “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Ngài không phải là một con chiên bị dẫn đi cách thụ động, mà là Đấng tự nguyện hiến mạng sống mình (Giăng 10:18). Từ Hy Lạp chỉ về sự hy sinh của Ngài, θυσία (thysia), mang ý nghĩa trọn vẹn của một của lễ toàn hảo. Ngài là Đấng thánh, vô tội, không ô uế (Hê-bơ-rơ 7:26), hoàn toàn đủ tư cách để làm giá chuộc cho người không đủ tư cách.

2. Hiệu Quả: Một Sự Chuộc Tội Trọn Vẹn và Vĩnh Viễn.
Sứ đồ Giăng tuyên bố: “Ấy chính Ngài làm của lễ chuộc tội lỗi chúng ta, không những vì tội lỗi chúng ta thôi đâu, mà cũng vì tội lỗi cả thế gian nữa” (I Giăng 2:2). Từ “chuộc tội” trong tiếng Hy Lạp là ἱλασμός (hilasmos), nghĩa là sự làm nguôi cơn thịnh nộ, sự giải hòa. Hành động này của Đấng Christ là hoàn toàn đủ. Thư Hê-bơ-rơ nhấn mạnh: “Ngài đã dâng chỉ một của lễ về tội lỗi, rồi ngồi đời đời bên hữu Đức Chúa Trời” (Hê-bơ-rơ 10:12). Hành động “ngồi xuống” (καθίζω - kathizō) đối lập với việc các thầy tế lễ Lê-vi “hằng đứng” (Hê-bơ-rơ 10:11). Nó tuyên bố công việc đã hoàn tất, không cần thêm bất cứ điều gì.

3. Tần Suất: Một Lần Đủ Cả.
Đây là điểm then chốt. Chúa Giê-su “đã hiện ra một lần, cuối cùng các thời đại, đặng trừ bỏ tội lỗi đi bởi sự hy sinh của Ngài” (Hê-bơ-rơ 9:26). Cụm từ “một lần” trong tiếng Hy Lạp là ἐφάπαξ (ephapax), mang nghĩa một lần cho mãi mãi, một hành động dứt khoát có hiệu lực vĩnh viễn. Tiếng kêu chiến thắng “Mọi sự đã được trọn” (Giăng 19:30) – Τετέλεσται (Tetelestai) – là lời công bố chính thức rằng mọi yêu cầu của luật pháp về tội lỗi đã được thỏa mãn hoàn toàn.

4. Phạm Vi: Một Sự Thanh Tẩy Cho Lương Tâm.
Sự vượt trội của Đấng Christ không chỉ ở hiệu quả bên ngoài mà còn ở chiều sâu bên trong. Huyết của bò đực và dê đực chỉ tẩy sạch phần xác thịt, nhưng “huống hồ là huyết của Đấng Christ… chẳng phải để làm sạch những ô uế về phần xác thịt, nhưng để làm sạch lương tâm anh em khỏi công việc chết, đặng hầu việc Đức Chúa Trời hằng sống?” (Hê-bơ-rơ 9:14). Mục đích tối hậu là phục hồi mối tương giao: “Ấy vậy nhờ Ngài chúng ta cả đôi bên được phép đến gần Đức Chúa Cha trong một Thánh Linh” (Ê-phê-sô 2:18).

5. Chức Tế Lễ: Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Theo Ban Mên-chi-xê-đéc.
Chức tế lễ của Đấng Christ cũng vượt trội. Các thầy tế lễ Lê-vi thuộc dòng A-rôn, phải dâng tế lễ cho chính mình trước, rồi mới cho dân chúng, và chức vụ của họ chấm dứt khi chết. Chúa Giê-su là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm “theo ban Mên-chi-xê-đéc” (Hê-bơ-rơ 5:6, trích Thi-thiên 110:4). Ngài dâng chính mình làm của lễ toàn hảo, và vì Ngài sống đời đời, chức tế lễ của Ngài cũng tồn tại đời đời, có thể “cứu toàn vẹn những kẻ nhờ Ngài mà đến gần Đức Chúa Trời” (Hê-bơ-rơ 7:25).

Sự hiểu biết về chân lý này không chỉ là kiến thức thần học, mà phải biến đổi đời sống chúng ta.

1. Sự Bình An và Tự Do Khỏi Lương Tâm Tội Lỗi:
Một Cơ đốc nhân có thể sống trong sự bình an thật, biết rằng tội lỗi mình đã được xử lý triệt để tại thập tự giá. Chúng ta không còn sống trong vòng lặp “phạm tội – cảm thấy tội lỗi – cố gắng chuộc tội”. Thay vào đó, chúng ta đến với Đức Chúa Trời cách “dạn dĩ” (Hê-bơ-rơ 4:16) nhờ huyết của Chúa Giê-su. Khi bị kết tội, chúng ta có thể nhắc nhở chính mình và kẻ thù rằng: “Tội lỗi tôi đã được Đấng Christ, Chiên Con vô tội của Đức Chúa Trời, gánh chịu và giải quyết một lần đủ cả.”

2. Sự Tận Hiến Trọn Vẹn:
Vì chúng ta đã được chuộc bằng giá quá cao – không phải vàng bạc hay huyết của sinh vật, nhưng bằng chính huyết của Con Đức Chúa Trời (I Phi-e-rơ 1:18-19) – thì đáp lại xứng đáng nhất là dâng chính đời sống mình làm của lễ sống và thánh cho Ngài (Rô-ma 12:1). Sự thờ phượng của chúng ta không còn là nghi thức hình thức, mà là sự thờ phượng trong tâm linh và lẽ thật (Giăng 4:23-24), xuất phát từ lòng biết ơn sâu xa.

3. Sự Tự Do Khỏi Ách Nô Lệ Của Luật Lệ Hình Thức:
Hiểu rằng Chúa Giê-su là sự ứng nghiệm của mọi biểu tượng trong Cựu Ước giải phóng chúng ta khỏi việc quay lại với các luật lệ về thức ăn, ngày lễ hay nghi thức như phương tiện để được xưng công bình (Cô-lô-se 2:16-17). Chúng ta giữ các nguyên tắc đạo đức của Đức Chúa Trời không phải để được cứu, mà vì đã được cứu, và làm điều đó bằng năng lực của Đấng Christ sống trong mình.

4. Nền Tảng Cho Đức Tin Vững Vàng:
Sự cứu rỗi của chúng ta không dựa trên sự thành tín hay sự dâng hiến không ngừng của chúng ta (vốn luôn dao động), nhưng dựa trên sự hy sinh một lần đủ cả và vĩnh viễn của Con Đức Chúa Trời. Điều này cho chúng ta sự bảo đảm tuyệt đối. “Ấy vậy, hiện nay những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-su Christ sẽ không bị định tội nữa” (Rô-ma 8:1). Sự bảo đảm này là nền tảng cho đức tin mạnh mẽ, can đảm làm chứng và kiên trì trong thử thách.

Sự so sánh giữa sinh tế Lê-vi và sự hy sinh của Chúa Giê-su Christ không phải là so sánh giữa cái tốt và cái tốt hơn, mà là giữa bóng và thực tại, giữa tạm thời và vĩnh viễn, giữa không đủ và trọn vẹn. Hệ thống cũ là cái nôi dẫn dắt nhân loại đến với sự nhận biết về tội lỗi và nhu cầu cần một Đấng Cứu Chuộc toàn hảo (Ga-la-ti 3:24). Khi “sự ban cho của ân điển” (Ê-phê-sô 2:8) là chính Con Đức Chúa Trời đã đến, hệ thống cũ đã hoàn thành sứ mạng và nhường chỗ cho một Giao Ước mới trong huyết có giá trị đời đời.

Lời mời gọi dành cho mỗi chúng ta ngày nay là hãy ngưng nhìn vào những của lễ không hiệu quả của chính mình (sự tự hào, nỗ lực cá nhân, thành tích tôn giáo), và đặt đức tin hoàn toàn vào của lễ toàn hảo, một lần đủ cả của Chúa Giê-su Christ. Chỉ trong Ngài, lương tâm chúng ta mới được thanh tẩy, mối quan hệ với Đức Chúa Cha mới được phục hồi, và chúng ta mới có thể bước vào sự nghỉ ngơi thật của đức tin, biết rằng công việc cứu chuộc đã được TETELESTAI – hoàn tất trọn vẹn.