Expiation là gì?

Trước hết, cần làm rõ sự khác biệt tinh tế nhưng quan trọng giữa hai thuật ngữ thường đi đôi: Expiation và Propitiation (Sự Chuộc Tội và Sự Hòa Giải/Nguôi Giận).

• Expiation (Sự Chuộc Tội) tập trung vào chính tội lỗi và hành động xóa bỏ, cất đi, thanh tẩy tội lỗi đó. Nó trả lời câu hỏi: "Tội lỗi đã được xử lý như thế nào?". Hình ảnh trung tâm là con sinh tế, huyết đổ ra để che đậy (trong Cựu Ước) và cất bỏ (trong Tân Ước) tội lỗi. Expiation nhấn mạnh hành động hướng về tội lỗi.
• Propitiation (Sự Hòa Giải/Nguôi Giận) tập trung vào cơn thạnh nộ công chính của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi và hành động làm nguôi cơn giận, thỏa mãn sự công bình, và phục hồi mối quan hệ. Nó trả lời câu hỏi: "Mối quan hệ với Đức Chúa Trời thánh khiết đã được phục hồi như thế nào?". Hình ảnh trung tâm là chiếc lễ chuộc tội (mercy seat) nơi huyết được rưới lên, và sự thạnh nộ của Đức Chúa Trời được nguôi đi. Propitiation nhấn mạnh hành động hướng về Đức Chúa Trời.

Cả hai khía cạnh này đều hoàn toàn và trọn vẹn trong sự chết của Chúa Giê-xu. Ngài vừa là Con Sinh Tế (Expiation) cất tội lỗi thế gian đi, vừa là Lễ Chuộc Tội (Propitiation) làm thỏa mãn sự công bình của Đức Chúa Trời và đem chúng ta trở về với Ngài (Rô-ma 3:25; 1 Giăng 2:2; 4:10). Bài viết này tập trung khai thác khía cạnh Expiation.

Để hiểu expiation, chúng ta phải trở về với hệ thống tế lễ trong Cựu Ước, đặc biệt là sách Lê-vi Ký. Từ ngữ Hê-bơ-rơ then chốt là kâphar (כָּפַר), thường được dịch là "chuộc tội," "làm sạch," hoặc "che đậy."

1. Ngày Chuộc Tội (Yom Kippur - Lê-vi Ký 16): Đây là đỉnh cao của nghi lễ expiation trong Cựu Ước. Thầy tế lễ thượng phẩm sẽ bắt hai con dê đực. Một con được giết làm của lễ chuộc tội. "A-rôn sẽ giết con dê đực về của lễ chuộc tội cho dân sự, rồi đem huyết nó vào phía trong bức màn, làm theo như huyết con bò tơ kia: tức là lấy huyết rảy trên nắp thi ân và trước nắp thi ân" (Lê-vi Ký 16:15). Hành động rưới huyết trên và trước nắp thi ân (mercy seat) là hành động expiation trọng thể, che đậy tội lỗi của dân sự trước sự hiện diện thánh khiết của Đức Chúa Trời. Huyết con sinh tế đã "che đậy" (kâphar) tội lỗi.

2. Con Dê Thứ Hai (Azazel): "Đoạn, A-rôn sẽ nhận hai tay mình trên đầu con dê đực còn sống, xưng trên nó các gian ác và sự vi phạm của dân Y-sơ-ra-ên... rồi nhờ một người chực sẵn việc nầy thả con dê đực đó ra trong đồng vắng. Vậy, con dê đực đó sẽ gánh trên mình các tội ác của dân Y-sơ-ra-ên ra nơi hoang địa" (Lê-vi Ký 16:21-22). Hình ảnh này tuyệt vời biểu trưng cho khía cạnh cất đi, mang đi xa tội lỗi. Tội lỗi không chỉ được che đở tạm thời, mà còn được gánh lấy và đem đi khỏi cộng đồng. Đây chính là bóng hình của Đấng Christ, Đầy tớ chịu khổ trong Ê-sai 53: "Thật người đã mang sự đau ốm của chúng ta, đã gánh sự buồn bực của chúng ta... Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương... hết thảy chúng ta như chiên đi lạc... Đức Giê-hô-va đã làm cho tội lỗi của hết thảy chúng ta đều chất trên người" (Ê-sai 53:4-6).

Tân Ước tuyên bố cách rõ ràng rằng tất cả những hình bóng và lễ nghi trong Cựu Ước đều được ứng nghiệm và hoàn thành một lần đủ cả trong Chúa Giê-xu Christ. Từ ngữ Hy Lạp then chốt là hilasmos (ἱλασμός) và hilastērion (ἱλαστήριον), mang cả hai ý nghĩa expiation và propitiation.

1. Chứng Cứ Của Giăng Báp-tít: Khi thấy Chúa Giê-xu, Giăng đã tuyên bố: "Kìa, Chiên con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!" (Giăng 1:29). Cụm từ "cất... đi" trong tiếng Hy Lạp là airō (αἴρω), có nghĩa là "nhấc lên, mang đi, cất khỏi." Đây là một tuyên bố rõ ràng về expiation. Chúa Giê-xu không chỉ che đậy tội lỗi như huyết bò đực, dê đực (Hê-bơ-rơ 10:4), mà Ngài cất nó đi hoàn toàn và vĩnh viễn.

2. Thư Tín Hê-bơ-rơ: Một Của Lễ Duy Nhất Và Vĩnh Viễn Sách Hê-bơ-rơ đối chiếu sâu sắc giữa chức tế lễ cũ và chức vụ của Đấng Christ. "Nhưng Đấng Christ đã hiện đến... Ngài đã vào nơi rất thánh một lần thì đủ cả, dùng chính huyết mình mà được sự chuộc tội đời đời" (Hê-bơ-rơ 9:11-12). Tác giả tiếp tục: "Vì nhờ sự dâng chỉ một của lễ, Ngài làm cho những kẻ nên thánh được trọn vẹn đời đời" (Hê-bơ-rơ 10:14). Expiation của Đấng Christ có hiệu quả đời đời, không cần lặp lại. Hành động "cất tội" này là hoàn toàn và vĩnh viễn.

3. Thư Tín 1 Giăng: Hilasmos - Của Lễ Chuộc Tội Cho Chúng Ta Sứ đồ Giăng viết: "Hỡi các con cái bé mọn ta, ta viết cho các con những điều nầy, hầu cho các con khỏi phạm tội. Nếu có ai phạm tội, thì chúng ta có Đấng cầu thay ở nơi Cha, là Đức Chúa Jêsus Christ, tức là Đấng công bình. Ấy chính Ngài là của lễ chuộc tội [hilasmos] cho tội lỗi chúng ta, không những vì tội lỗi chúng ta thôi đâu, mà cũng vì tội lỗi cả thế gian nữa" (1 Giăng 2:1-2). Ở đây, Chúa Giê-xu được gọi trực tiếp là "của lễ chuộc tội" (hilasmos) - Ngài chính là thực thể, là bản chất của expiation. Điều này được lặp lại trong 1 Giăng 4:10: "Nầy, sự yêu thương ở tại đây: ấy chẳng phải chúng ta đã yêu Đức Chúa Trời, nhưng Ngài đã yêu chúng ta, và sai Con Ngài làm của lễ chuộc tội [hilasmos] cho chúng ta."

Khái niệm "cất đi" tội lỗi được thể hiện mạnh mẽ qua nhiều phân đoạn:

• Hê-bơ-rơ 9:26: "Bằng chẳng vậy, thì từ buổi sáng thế đến nay, Ngài đã phải chịu khổ nhiều lần rồi; nhưng hiện nay đến cuối các đời, Ngài đã hiện ra chỉ một lần, dâng mình làm tế lễ để cất tội lỗi đi." Động từ "cất đi" ở đây là athetēsis (ἀθέτησις), mang nghĩa hủy bỏ, vô hiệu hóa, đặt sang một bên.
• 1 Phi-e-rơ 2:24: "Ngài đã mang tội lỗi chúng ta trong thân thể Ngài trên cây gỗ, hầu cho chúng ta là kẻ đã chết về tội lỗi, được sống cho sự công bình; lại nhơn những lằn đòn của Ngài mà anh em đã được lành bịnh." "Mang" là anapherō (ἀναφέρω), có nghĩa mang lên, gánh lấy. Chúa Giê-xu đã gánh lấy và mang đi tội lỗi của chúng ta như con dê Azazel.
• Khải Huyền 1:5: "Lại từ nơi Đức Chúa Jêsus Christ... là Đấng yêu thương chúng ta, đã lấy huyết mình rửa sạch tội lỗi chúng ta." "Rửa sạch" (luō - λούω) nói đến sự tẩy sạch hoàn toàn, một kết quả của expiation.

Thần học về expiation dạy chúng ta rằng trên thập tự giá, Chúa Giê-xu không chỉ chịu hình phạt thay cho chúng ta (khía cạnh thay thế - substitution), mà Ngài còn thực sự nhận lấy và cất đi thực thể của tội lỗi. Ngài đã trở nên tội lỗi vì chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:21), và trên thập tự giá, tội lỗi ấy đã bị xử lý, hủy diệt, và cất khỏi.

Lẽ thật về expiation không chỉ là giáo lý để nghiên cứu, mà là nền tảng cho sự tự do, vui mừng và nếp sống thánh khiết của chúng ta.

1. Sự Tự Do Khỏi Gánh Nặng Tội Lỗi & Sự Kết Án: Nhiều Cơ Đốc nhân sống trong sự kết án, luôn cảm thấy tội lỗi mình chưa được tha thứ trọn vẹn. Expiation dạy chúng ta rằng Đấng Christ đã cất tội lỗi đi. Nó không còn ở đó nữa trong hồ sơ thiên thượng. "Đông xa bắc bao nhiêu, Ngài đã lấy tội lỗi chúng ta cách xa chúng ta bấy nhiêu" (Thi Thiên 103:12). Chúng ta có thể kinh nghiệm sự tự do thật khi tin cậy rằng Đức Chúa Trời không còn nhìn thấy tội lỗi của những ai ở trong Đấng Christ, vì nó đã bị Ngài cất đi. Chúng ta được xưng công bình (Rô-ma 5:1).

2. Nền Tảng Cho Sự Thánh Hóa Thực Tế: Hiểu rằng tội lỗi đã bị xử lý tận gốc (expiation) và cơn thạnh nộ đã được nguôi đi (propitiation) cho chúng ta động lực để sống thánh khiết, chứ không phải áp lực để được chấp nhận. Chúng ta sống từ sự tự do đã nhận được, chứ không phải sống cho sự tự do đó. "Vì tội lỗi không cai trị trên anh em đâu; vì anh em chẳng thuộc dưới luật pháp, mà thuộc dưới ân điển" (Rô-ma 6:14).

3. Lòng Biết Ơn Và Sự Thờ Phượng Chân Thật: Suy ngẫm về việc Con Đức Chúa Trời đã tự nguyện trở thành "của lễ chuộc tội" để cất đi tội lỗi hư mất của chúng ta phải khơi dậy trong lòng chúng ta lòng biết ơn sâu xa nhất. Thờ phượng không còn là nghĩa vụ, mà là sự đáp lại tự nhiên trước tình yêu và ân điển khôn lường này. Chúng ta thờ phượng Đấng đã "yêu chúng ta, và lấy huyết mình rửa sạch tội lỗi chúng ta" (Khải Huyền 1:5).

4. Sự Tự Tin Trong Sự Cầu Thay: Biết rằng Chúa Giê-xu là "của lễ chuộc tội" (hilasmos) của chúng ta cho chúng ta sự tự tin khi đến với Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 4:16). Sự cầu thay của Ngài dựa trên giá trị hoàn thành của chính expiation mà Ngài đã thực hiện. Chúng ta có thể cầu nguyện với sự chắc chắn rằng Đức Chúa Trời nghe chúng ta, vì Ngài nhìn chúng ta qua công lao của Con Ngài, Đấng đã cất tội lỗi chúng ta.

Expiation, hay Sự Chuộc Tội, là một viên ngọc quý trong kho tàng lẽ thật của Phúc Âm. Nó cho chúng ta thấy Chúa Giê-xu Christ không chỉ là Đấng chịu thay hình phạt cho chúng ta, mà còn là Chiên Con của Đức Chúa Trời, Đấng đã gánh lấy, mang đi và cất bỏ tội lỗi của chúng ta một lần đủ cả. Công trình này là trọn vẹn, vĩnh viễn và đủ cho cả thế gian. Từ nền tảng vững chắc này, chúng ta bước đi trong sự tự do khỏi sự kết án, sống đời sống biết ơn và thánh khiết, và rao truyền Tin Lành rằng: "Hãy nhìn xem Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!" (Giăng 1:29).

Ân điển này không phải là lý do để phạm tội, mà chính là sức mạnh để chiến thắng tội lỗi. Vì tội lỗi mà chúng ta từng làm nô lệ đã bị Đấng Christ đánh bại và cất đi trên thập tự giá. Hãy sống trong ánh sáng của lẽ thật giải phóng này.