Ý Chúa Giê-su muốn nói gì khi phán: kẻ đầu sẽ trở nên rốt, và kẻ rốt sẽ trở nên đầu?
Lời tuyên bố đầy nghịch lý và gây chấn động của Chúa Giê-su: “Kẻ đầu sẽ trở nên rốt, và kẻ rốt sẽ trở nên đầu” (Ma-thi-ơ 19:30, 20:16; Mác 10:31; Lu-ca 13:30) không chỉ là một câu châm ngôn thú vị. Đây là một nguyên tắc nền tảng, một sự mặc khải về bản chất hoàn toàn khác biệt của Nước Đức Chúa Trời so với các hệ thống giá trị và thứ bậc của thế gian. Để hiểu thấu đáo lời này, chúng ta cần đặt nó trong bối cảnh Kinh Thánh, khám phá ngôn ngữ nguyên bản và rút ra những áp dụng căn bản cho đời sống đức tin.
I. Bối Cảnh và Vị Trí của Lời Tuyên Bố
Lời này được Chúa Giê-su lặp lại nhiều lần, luôn trong những bối cảnh có tính đối lập rõ rệt:
1. Sau cuộc đối thoại với người thanh niên giàu có (Ma-thi-ơ 19:16-30, Mác 10:17-31, Lu-ca 18:18-30): Người thanh niên này giữ các điều răn từ thuở nhỏ và được xã hội coi là “đầu” – giàu có, đạo đức, có địa vị. Tuy nhiên, anh ta lại thiếu một điều: bán hết gia tài, bố thí cho kẻ nghèo và theo Chúa. Anh ta “buồn rầu bỏ đi”. Chúa Giê-su dạy rằng người giàu vào Nước Đức Chúa Trời khó khăn như con lạc đà chui qua lỗ kim. Các môn đồ kinh ngạc hỏi: “Vậy thì ai được cứu?”. Chúa đáp: “Điều đó loài người không thể làm được, nhưng Đức Chúa Trời làm mọi sự được” (Ma-thi-ơ 19:26). Ngay sau đó, Phi-e-rơ nêu ra công lao của các ông: “Nầy, chúng tôi đã bỏ mọi sự mà theo thầy; vậy thì chúng tôi sẽ được chi?” (câu 27). Chúa hứa ban thưởng, nhưng kết thúc bằng lời cảnh báo: “Song có nhiều kẻ đầu sẽ nên rốt, và kẻ rốt sẽ nên đầu” (câu 30). Ở đây, “kẻ đầu” ám chỉ những người tự tin vào thành tích, địa vị, sự tuân giữ luật pháp bề ngoài của mình (như người thanh niên giàu, và cả tâm thế của Phi-e-rơ lúc đó). “Kẻ rốt” là những người nhận biết mình không có gì để khoe, trông cậy hoàn toàn vào ân điển và quyền năng của Đức Chúa Trời.
2. Trong ẩn dụ về người làm công trong vườn nho (Ma-thi-ơ 20:1-16): Đây là bối cảnh trực tiếp và minh họa rõ ràng nhất. Chúa kể về chủ nhà thuê người làm vườn nho vào các giờ khác nhau trong ngày: sáng sớm, giờ thứ ba, thứ sáu, thứ chín và thứ mười một (5 giờ sáng, 9 giờ, 12 giờ, 3 giờ chiều và 5 giờ chiều). Đến cuối ngày, ông trả công cho tất cả một đơ-ni-ri, bắt đầu từ người làm cuối cùng. Những người làm từ sáng sớm tức giận vì họ làm nhiều giờ hơn nhưng nhận bằng người làm ít giờ. Chủ đáp: “Bạn ơi, ta không xử với ngươi cách bất công đâu... Ta muốn trả cho người rốt nầy bằng như ngươi... Hay là mắt ngươi ganh tị vì ta tốt chăng?” (câu 13-15). Kết thúc ẩn dụ, Chúa Giê-su một lần nữa tuyên bố: “Đó, kẻ rốt sẽ nên đầu, và kẻ đầu sẽ nên rốt” (câu 16). Ở đây, “kẻ đầu” là những người làm từ sáng sớm, tự cho mình có công trạng nhiều hơn và mong đợi được trả công theo nguyên tắc làm bao nhiêu hưởng bấy nhiêu. “Kẻ rốt” là những người được thuê cuối ngày, hoàn toàn trông cậy vào lòng tốt (ân điển) của chủ. Chúa dạy rằng vào Nước Trời, không phải công trạng hay thâm niên quyết định, mà là ân điển của Đức Chúa Trời.
II. Khám Phá Ngôn Ngữ Gốc và Ý Nghĩa Thần Học
Trong nguyên bản tiếng Hy Lạp (Greek):
- “Kẻ đầu” là “hoi prōtoi” (οἱ πρῶτοι), có nghĩa là “những người thứ nhất, trước nhất, quan trọng nhất, dẫn đầu”.
- “Kẻ rốt” là “hoi eschatoi” (οἱ ἔσχατοι), có nghĩa là “những người sau chót, cuối cùng, thấp kém nhất, ít quan trọng nhất”.
- “Sẽ trở nên” là động từ “esontai” (ἔσονται) ở thì tương lai, cho thấy đây là một lời tiên tri, một sự tuyên bố chắc chắn về trật tự sẽ được thiết lập trong vương quốc của Đức Chúa Trời.
Vậy, nguyên tắc này không phải là một sự xáo trộn hỗn loạn, mà là một sự đảo ngược có chủ ý theo tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời. Tiêu chuẩn của thế gian đề cao quyền lực, sự giàu có, thành tích cá nhân, địa vị xã hội và sự tự lực. Những người đạt được những điều này trở thành “kẻ đầu” trong mắt người đời. Tuy nhiên, tiêu chuẩn của Nước Đức Chúa Trời hoàn toàn ngược lại: khiêm nhường, phục vụ, lệ thuộc vào ân điển, và tình yêu thương.
Chúa Giê-su chính là hiện thân sống động nhất của nguyên tắc này. Phi-líp 2:6-8 mô tả:
“Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời... nhưng Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ... hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự.”
Chúa Giê-su, là Đấng đứng “đầu” trong mọi sự (Cô-lô-se 1:18), đã tự nguyện trở nên “rốt” – tôi tớ, bị khinh dể, chịu đóng đinh như một tên tội phạm. Nhưng rồi Đức Chúa Trời đã “sự Ngài đến rất cao” (Phi-líp 2:9). Sự đảo ngược vĩ đại này là nền tảng của ơn cứu rỗi: Đấng Thánh vô tội gánh tội cho kẻ có tội, để kẻ có tội được trở nên công bình trong Ngài (2 Cô-rinh-tô 5:21).
III. Những Minh Họa Khác Trong Giáo Huấn của Chúa Giê-su
Nguyên tắc này xuyên suốt các lời dạy của Chúa Cứu Thế:
- Người Pha-ri-si và người thâu thuế cầu nguyện (Lu-ca 18:9-14): Người Pha-ri-si đứng “đầu” trong đền thờ, kể công với Chúa. Người thâu thuế đứng xa xa, đấm ngực, xin Chúa thương xót. Chúa Giê-su phán người thâu thuế (kẻ rốt) về nhà được xưng công bình, còn người Pha-ri-si (kẻ đầu) thì không.
- Ai muốn làm lớn (Ma-thi-ơ 20:20-28): Khi mẹ của Gia-cơ và Giăng xin cho con mình ngồi bên tả, bên hữu Chúa, các môn đồ khác bực tức. Chúa Giê-su dạy: “Giữa các ngươi ai muốn làm lớn, thì sẽ làm đầy tớ; ai muốn làm đầu, thì sẽ làm tôi mọi mọi người” (câu 26-27). Làm lớn trong Nước Trời không phải là cai trị, mà là phục vụ.
- Dọn tiệc lớn (Lu-ca 14:7-11): Chúa dạy đừng tự chọn ngồi chỗ nhất, kẻo bị mời xuống chỗ rốt. Hãy chọn chỗ rốt, để chủ nhà sẽ mời lên chỗ đầu. “Vì ai tự nhắc mình lên sẽ bị hạ xuống, còn ai tự hạ mình xuống sẽ được nhắc lên” (câu 11).
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Lời dạy này không chỉ là lý thuyết thần học, mà phải biến đổi cách chúng ta suy nghĩ và sống:
1. Từ Bỏ Tinh Thần So Sánh và Tranh Đua Địa Vị: Trong Hội Thánh, chúng ta dễ rơi vào bẫy so sánh: ai giảng hay hơn, ai phục vụ nhiều hơn, ai được biết đến nhiều hơn. Chúng ta trở thành những “người làm công giờ đầu” ganh tị với “người làm công giờ mười một”. Ứng dụng: Hãy tập trung vào sự gọi và sự vui lòng Chúa trong chức vụ của mình, và vui mừng với những phước hạnh và thành công của anh chị em khác, dù họ là “người mới” hay có vẻ như ít công lao hơn.
2. Sống Với Tấm Lòng Của Đầy Tớ, Không Phải Ông Chủ: Dù chúng ta có địa vị nào trong xã hội hay Hội Thánh, tâm thế căn bản phải là tôi tớ. Điều này thể hiện qua việc sẵn sàng làm những việc nhỏ, việc thầm lặng, không tìm kiếm sự tán dương. “Vả, Con người đã đến không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người” (Mác 10:45).
3. Nhận Biết và Tuyên Xưng Ân Điển Là Nền Tảng Duy Nhất: Chúng ta được cứu, được dự phần trong Nước Đức Chúa Trời, và được sử dụng trong chức vụ, hoàn toàn bởi ân điển, không bởi việc lành (Ê-phê-sô 2:8-9). Khi hiểu điều này, chúng ta sẽ không bao giờ khoe khoang về công trạng của mình trước mặt Chúa, như người Pha-ri-si. Thay vào đó, chúng ta luôn có thái độ của người thâu thuế: “Đức Chúa Trời ôi, xin thương xót lấy tôi, là kẻ có tội!” (Lu-ca 18:13).
4. Đón Nhận và Tôn Trọng Những “Người Rốt”: Trong Hội Thánh và xã hội, hãy chủ động quan tâm, mời gọi và nâng đỡ những người bị xem thường, người mới, người yếu đuối, người có quá khứ tội lỗi. Chúa Giê-su luôn đến với những người thu thuế, kẻ tội lỗi, người bị xã hội loại trừ. Chúng ta phải có cái nhìn của Đức Chúa Trời, nhận ra tiềm năng và giá trị Ngài đặt để trong mỗi con người.
5. Cảnh Giác Với Vị Trí “Hạng Nhất” Trong Lòng: Sự nguy hiểm nhất không nằm ở địa vị bên ngoài, mà ở thái độ tự tôn, tự mãn bên trong. Chúng ta phải thường xuyên xét lòng mình: Có đang tự cho mình là “đạo đức hơn”, “hiểu biết hơn”, “trung tín hơn” người khác không? Hãy cầu xin Chúa ban cho tấm lòng đập theo nhịp của Ngài – một tấm lòng nhu mì và khiêm nhường (Ma-thi-ơ 11:29).
Kết Luận: Trật Tự Đẹp Đẽ Của Ân Điển
Lời Chúa Giê-su “kẻ đầu sẽ trở nên rốt, và kẻ rốt sẽ trở nên đầu” là một lời mời gọi đầy yêu thương và cũng là một lời cảnh báo nghiêm túc. Đây không phải là sự hủy diệt mọi trật tự, mà là sự thiết lập một trật tự đẹp đẽ của ân điển, nơi sự kiêu ngạo bị hạ xuống, sự khiêm nhường được tôn cao, và lòng thương xót chiến thắng sự đoán xét công trạng. Nước Đức Chúa Trời hoạt động theo một toán học khác: ân điển cộng với đức tin, chứ không phải công đức cộng với sự tự hào.
Cuối cùng, mỗi chúng ta cần nhìn lên Thập tự giá. Tại đó, Đấng đáng lẽ ở vị trí “đầu” tuyệt đối đã trở nên “rốt” tuyệt đối vì chúng ta. Vì vậy, chúng ta – những kẻ đáng lẽ là “rốt” vì tội lỗi – được mời gọi trở nên “con cái Đức Chúa Trời” (Giăng 1:12), được ngồi trong các nơi trên trời (Ê-phê-sô 2:6). Đó là phép lạ vĩ đại nhất của sự đảo ngược thánh này. Ước gì chúng ta luôn sống và phục vụ với lòng biết ơn sâu xa về ân điển ấy, và không bao giờ tìm cách trở lại cái “ngôi đầu” cũ của sự kiêu căng và tự lực, mà luôn vui mừng trong “vị trí rốt” của đầy tớ khiêm nhường, để một ngày kia, chúng ta sẽ nghe Chủ mình phán: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm” (Ma-thi-ơ 25:21).