Sách Enoch và Vấn Đề Kinh Điển Trong Đức Tin Tin Lành
Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, nhiều tín hữu sẽ bắt gặp nhân vật Ê-nốc (Enoch) và nghe nói đến một bộ sách mang tên ông – “Sách Enoch” hay “Khải huyền của Enoch”. Sự tồn tại của sách này đặt ra những câu hỏi quan trọng về nguồn gốc, thẩm quyền, và nhất là về tiêu chuẩn kinh điển (canon) – những sách nào được Đức Chúa Trời hà hơi (soi dẫn) và thuộc về Kinh Thánh. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá bản chất của Sách Enoch, đối chiếu với Lời Đức Chúa Trời, và làm sáng tỏ lý do tại sao Hội Thánh Tin Lành, dựa trên các nguyên tắc thần học vững chắc, không đưa nó vào bộ Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước của mình.
I. Tổng Quan Về Sách Enoch: Nguồn Gốc và Nội Dung
Sách Enoch không phải là một sách đơn lẻ mà là một tuyển tập các tác phẩm khải huyền (apocalyptic) được viết trong khoảng thời gian từ thế kỷ thứ 3 TCN đến thế kỷ thứ 1 SCN. Sách này được cho là chứa đựng những khải thị được ban cho Ê-nốc, tổ phụ thứ bảy tính từ A-đam, người “đồng đi cùng Đức Chúa Trời” (Sáng-thế Ký 5:24). Dựa trên nội dung và ngôn ngữ, giới học giả chia Sách Enoch thành năm phần chính:
- 1 Enoch (Sách Enoch Ê-thi-ô-pi): Là bản đầy đủ nhất, được bảo tồn trong Giáo hội Chính thống giáo Ê-thi-ô-pi (Tewahedo).
- Sách về Người Khổng Lồ: Liên quan đến hậu quả của sự kết hợp giữa “các con trai Đức Chúa Trời” và “con gái loài người” (Sáng-thế Ký 6:1-4).
- 2 Enoch (Sách Enoch Xla-vơ): Còn gọi là “Sách về những bí mật của Enoch”.
- 3 Enoch (Sách Enoch Hê-bơ-rơ): Có niên đại muộn hơn (thế kỷ thứ 5-6 SCN).
Nội dung chính của 1 Enoch, tác phẩm thường được nhắc đến nhất, xoay quanh các chủ đề: Sự sa ngã của các thiên sứ (Watchers), sự hình thành của các người khổng lồ (Nephilim), các chuyến du hành trên trời của Enoch, các khải tượng về sự phán xét, Đấng Mết-si-a (Đấng Được Xức Dầu), và sự mô tả chi tiết về thiên đàng, địa ngục. Nhiều giáo lý trong sách này phản ánh tư tưởng Do Thái giáo trong thời kỳ Đền Thờ Thứ Hai, giữa hai giao ước.
II. Ê-nốc Trong Kinh Thánh Được Hành Hơi
Trước khi xem xét sách mang tên ông, chúng ta phải hiểu nhân vật Ê-nốc trong Kinh Thánh. Kinh Thánh chép rất ngắn gọn nhưng cực kỳ quan trọng về ông:
“Ê-nốc được sáu mươi lăm tuổi, sanh Mê-tu-sê-la. Ê-nốc đồng đi cùng Đức Chúa Trời trong ba trăm năm, sau khi sanh Mê-tu-sê-la, và sanh con trai con gái khác. Vậy, Ê-nốc hưởng thọ được ba trăm sáu mươi lăm tuổi. Ê-nốc đồng đi cùng Đức Chúa Trời, rồi mất biệt, bởi vì Đức Chúa Trời tiếp người đi.” (Sáng-thế Ký 5:21-24).
Đoạn Kinh Thánh này dùng cụm từ đặc biệt “đồng đi cùng Đức Chúa Trời” (tiếng Hê-bơ-rơ: וַיִּתְהַלֵּךְ חֲנוֹךְ אֶת־הָאֱלֹהִים – wayyithallēk Ḥănōk ’et-hā’ĕlōhîm). Động từ “hālak” (đi, bước đi) ở đây diễn tả một mối tương giao mật thiết, sự vâng phục và hiệp nhất trong đời sống hàng ngày. Ê-nốc không “chết” mà được Đức Chúa Trời “tiếp đi” (לָקַח – lāqaḥ), một hình ảnh tiên trưng cho sự cất lên hoặc biến hóa.
Tân Ước tán đồng và mở rộng chân lý này: “Bởi đức tin, Ê-nốc được cất lên và không hề thấy sự chết; người ta không thấy người nữa, vì Đức Chúa Trời đã tiếp người lên. Bởi chưng trước khi được tiếp lên, người được chứng rằng mình ở vừa lòng Đức Chúa Trời.” (Hê-bơ-rơ 11:5). Đức tin là nền tảng của sự đồng đi với Đức Chúa Trời và được Ngài tiếp nhận.
Một đoạn Kinh Thánh then chốt khác là lời trích dẫn của Sứ đồ Giu-đe: “Ê-nốc, là tổ phụ thứ bảy kể từ A-đam, cũng đã nói tiên tri về những người đó mà rằng: Kìa, Chúa đến với hằng muôn vàn thánh của Ngài, đặng đoán xét mọi người, và convict all the ungodly về mọi việc không tin kính mà họ đã phạm, cùng mọi lời vô đạo mà những kẻ có tội không tin kính đã nói nghịch cùng Ngài.” (Giu-đe 1:14-15).
Điều quan trọng cần lưu ý: Giu-đe trích dẫn lời tiên tri của Ê-nốc, không phải công nhận toàn bộ Sách Enoch là Kinh Thánh được hà hơi. Tương tự, Phao-lô trích dẫn các thi nhân ngoại đạo (Công vụ 17:28, Tít 1:12) để minh họa cho sứ điệp của mình, nhưng điều đó không khiến những tác phẩm đó trở thành Kinh Thánh. Thẩm quyền vẫn nằm ở Lời Đức Chúa Trời được hà hơi; các trích dẫn khác chỉ mang tính chất tham khảo hoặc minh họa.
III. Tiêu Chuẩn Kinh Điển: Tại Sao Sách Enoch Không Được Đưa Vào Kinh Thánh Tin Lành?
Hội Thánh đầu tiên, dưới sự dẫn dắt của Chúa Thánh Linh, đã dùng những tiêu chuẩn nghiêm ngặt để nhận biết các sách nào thực sự là Lời của Đức Chúa Trời. Các tiêu chuẩn này bao gồm:
- Tính Sứ Đồ (Apostolicity): Đối với Tân Ước, sách phải được viết bởi một sứ đồ hoặc một người gần gũi với sứ đồ (như Mác với Phi-e-rơ, Lu-ca với Phao-lô). Sách Enoch được viết hàng thế kỷ sau thời Ê-nốc, bởi nhiều tác giả vô danh, hoàn toàn không đáp ứng tiêu chuẩn này.
- Tính Phổ Quát (Catholicity): Sách phải được phần lớn Hội Thánh rộng rãi trên khắp các vùng chấp nhận và sử dụng trong sự thờ phượng. Mặc dù Sách Enoch được một số nhóm Do Thái giáo (như người Ê-xê-nê) và một số giáo phụ đầu tiên (như Tẹt-tu-li-an) tham khảo, nó không bao giờ được đa số Hội Thánh phổ thông chấp nhận là có thẩm quyền ngang hàng với các sách như Sáng-thế Ký, Thi Thiên, hay các sách Phúc Âm.
- Tính Chính Thống (Orthodoxy): Nội dung sách phải phù hợp và hài hòa với “sự dạy dỗ của các sứ đồ” (Công vụ 2:42) và toàn bộ mặc khải đã được biết đến. Sách Enoch chứa nhiều chi tiết thần bí, thiên văn phức tạp, và các giáo lý về các thiên sứ, đời sau mà không được Kinh Thánh chính thống xác nhận, thậm chí có chỗ mâu thuẫn với tinh thần của Phúc Âm.
- Tính Hành Hơi (Inspiration): Sách phải mang trong mình bằng chứng nội tại về sự hà hơi của Đức Chúa Trời, với quyền năng biến đổi đời sống. Trong khi Sách Enoch có giá trị lịch sử và văn hóa, nó thiếu sự tập trung vào Đấng Christ là trung tâm của sự cứu rỗi – điểm đặc trưng của mọi sách trong Tân Ước.
Chúa Giê-xu và các sứ đồ không hề trích dẫn Sách Enoch như một thẩm quyền. Kinh Thánh Hê-bơ-rơ (Cựu Ước) mà Chúa Giê-xu công nhận (Lu-ca 24:44) không bao gồm Sách Enoch. Bản LXX (Bảy Mươi) phổ biến thời Tân Ước cũng không đưa nó vào. Do đó, Hội Thánh Tin Lành, tuân theo nguyên tắc Sola Scriptura (chỉ Kinh Thánh), giữ nguyên bộ Kinh điển gồm 66 sách (39 Cựu Ước, 27 Tân Ước) đã được Hội Thánh phổ thông công nhận qua nhiều thế kỷ.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Việc nghiên cứu về Sách Enoch không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn mang lại những ứng dụng thiết thực cho đức tin của chúng ta ngày nay:
1. Củng Cố Lòng Tin Cậy Vào Kinh Thánh Đã Được Hành Hơi: Thay vì hoang mang về những sách “bị mất” hay “bị giấu kín”, chúng ta cần cảm tạ Đức Chúa Trời vì Ngài đã trung tín bảo tồn Lời của Ngài qua các thế hệ. “Lời Chúa là chân thật” (Thi Thiên 119:160). 66 sách Kinh Thánh là đầy đủ để chúng ta “được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Sự tò mò về những điều huyền bí ngoài Kinh Thánh đôi khi khiến chúng ta xao lãng khỏi Phúc Âm giản dị mà quyền năng.
2. Học Tập Gương Đồng Đi Với Đức Chúa Trời Của Ê-nốc: Bài học lớn nhất từ Ê-nốc không nằm trong sách mang tên ông, mà trong ba câu Kinh Thánh ngắn gọn. Đời sống ông là một minh chứng cho đức tin thể hiện qua sự tương giao hàng ngày. “Đồng đi” không phải là một trải nghiệm cảm xúc cao trào, mà là sự vâng lời, tin cậy và thân mật trong từng bước đi đời thường. Chúng ta được kêu gọi sống một đời sống như vậy với Chúa qua Đức Thánh Linh.
3. Khôn Ngoan Khi Tiếp Cận Các Tài Liệu Ngoài Kinh Thánh: Cơ đốc nhân không nên sợ hãi tri thức. Chúng ta có thể đọc các văn bản cổ như Sách Enoch, Khải huyền của Môi-se, v.v… với tư cách là tài liệu lịch sử để hiểu bối cảnh tư tưởng của người Do Thái vào thời giữa hai giao ước. Tuy nhiên, phải luôn đọc với tinh thần phê phán dựa trên Kinh Thánh (1 Giăng 4:1). Kinh Thánh là thước đo chân lý tối cao; bất cứ điều gì mâu thuẫn với nó đều phải bị loại bỏ.
4. Tập Trung Vào Trung Tâm Là Đấng Christ: Mọi sự mặc khải đều quy về Chúa Giê-xu Christ (Khải huyền 19:10). Thay vì mải mê tìm kiếm những chi tiết về thiên sứ sa ngã hay địa lý của âm phủ, chúng ta hãy tập trung vào Đấng Christ, “là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được… mọi vật đã được dựng nên trong Ngài” (Cô-lô-se 1:15-16). Sự cứu rỗi, sự tha tội, và mối tương giao với Đức Chúa Trời chỉ tìm thấy trong Ngài mà thôi.
V. Kết Luận
Sách Enoch là một tác phẩm văn học khải huyền quan trọng về mặt lịch sử và văn hóa, giúp chúng ta hiểu thêm về bối cảnh tư tưởng Do Thái giáo vào thời kỳ Chúa Giê-xu giáng sinh. Tuy nhiên, dựa trên các tiêu chuẩn kinh điển được thiết lập bởi chính Lời Đức Chúa Trời và sự dẫn dắt của Chúa Thánh Linh trong Hội Thánh, nó không thuộc về bộ Kinh Thánh được hà hơi của đức tin Tin Lành.
Lời kêu gọi dành cho chúng ta ngày nay là hãy trân quý, nghiên cứu sâu sắc và vâng theo Kinh Thánh mà chúng ta đã có. Hãy noi gương đức tin của Ê-nốc – sống một đời sống đồng đi mật thiết với Đức Chúa Trời mỗi ngày. Và trên hết, hãy giữ vững đôi mắt đức tin của mình nhìn xem Chúa Giê-xu Christ, là Đấng duy nhất có lời ban sự sống đời đời (Giăng 6:68). Trong Ngài, mọi kho tàng của sự khôn ngoan và tri thức đều được giấu kín (Cô-lô-se 2:3), và sự mặc khải của Đức Chúa Trời cho nhân loại đã được trọn vẹn.
“Lời của Chúa được chắc chắn, chẳng có gì động địa. Mọi việc Chúa làm đều được nên vì sự vinh hiển Ngài.” (Thi Thiên 111:7-8).