Các Agrapha là gì?

Trong hành trình nghiên cứu Tân Ước và lịch sử Hội Thánh đầu tiên, các học giả thường bắt gặp thuật ngữ agrapha (số ít: agraphon). Đây là một từ ngữ chuyên môn quan trọng, mở ra cánh cửa tìm hiểu về bối cảnh truyền khẩu và văn học Cơ Đốc giáo sơ khai. Bài viết chuyên sâu này sẽ khảo cứu định nghĩa, nguồn gốc, phân loại, giá trị thần học và ứng dụng thực tiễn của các Agrapha dưới ánh sáng của Kinh Thánh và nguyên tắc Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh).

I. Định Nghĩa và Nguồn Gốc Thuật Ngữ "Agrapha"

Từ agrapha xuất phát từ tiếng Hy Lạp: ἄγραφα, là dạng số nhiều của tính từ ἄγραφος (agraphos). Từ này được cấu thành bởi tiền tố phủ định ἀ- (a-) và gốc từ γράφω (graphō) có nghĩa là "viết". Do đó, agrapha có nghĩa đen là "những điều không được viết ra". Trong bối cảnh nghiên cứu Tân Ước, thuật ngữ này được dùng để chỉ những câu nói, giáo huấn hoặc lời phán được truyền thống cho là của Chúa Giê-xu Christ, nhưng không xuất hiện trong bốn sách Phúc Âm chính thức (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, Giăng) của Kinh Thánh Tân Ước.

Khái niệm này bắt đầu được các học giả như J. G. Körner và Alfred Resch nghiên cứu có hệ thống vào thế kỷ 19. Sự quan tâm đến Agrapha càng gia tăng với các khám phá khảo cổ học về nhiều bản thảo cổ, đặc biệt là tại Nag Hammadi (Ai Cập, năm 1945), cung cấp những văn bản chứa đựng nhiều lời giảng dạy được cho là của Chúa Giê-xu.

Trọng tâm của việc nghiên cứu Agrapha không nhằm mục đích bổ sung hay sửa đổi Kinh Thánh, mà để hiểu rõ hơn về quá trình truyền thụ giáo huấn của Chúa trong cộng đồng Cơ Đốc nhân đầu tiên, và cách Hội Thánh sơ khai phân biệt giữa truyền thống chính thống và không chính thống.

II. Phân Loại và Các Nguồn Chính Của Agrapha

Các Agrapha có thể được tìm thấy rải rác trong nhiều nguồn tài liệu khác nhau, và độ tin cậy của chúng cũng rất đa dạng. Chúng ta có thể phân loại chúng thành các nhóm chính sau:

1. Agrapha Trong Chính Các Bản Thảo Tân Ước

Một số bản thảo cổ của Tân Ước có chứa những câu không thấy trong các bản in tiêu chuẩn ngày nay. Ví dụ nổi tiếng nhất là trong Công vụ 20:35: "Chính tôi từng làm gương cho anh em thấy, phải chăm chỉ làm việc như vậy, để giúp đỡ người yếu đuối, và nhớ lại lời chính Chúa Giê-xu có phán rằng: ‘Ban cho thì có phước hơn là nhận lãnh.’" ("μακάριόν ἐστιν μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν" - makarion estin mallon didonai ē lambanein). Câu này được sứ đồ Phao-lô trích dẫn như một lời của Chúa, nhưng lại không được ghi chép trong bất kỳ sách Phúc Âm nào. Đây là một Agraphon có thẩm quyền cao vì được một sứ đồ trích dẫn.

2. Agrapha Từ Các Tác Phẩm Của Các Giáo Phụ

Các nhà lãnh đạo Hội Thánh đầu tiên (Giáo phụ) như Justinus Mặc Tử, Clement thành Alexandria, Origen, và Tertullian đôi khi trích dẫn những lời của Chúa không có trong Kinh Thánh. Chẳng hạn, Origen có trích dẫn: "Hãy trở nên những người đổi tiền có tay nghề khéo léo" ("Γίνεσθε δόκιμοι τραπεζίται" - Ginesthe dokimoi trapezitai), ngụ ý về việc phân biệt chân lý và sai lầm một cách khôn ngoan.

3. Agrapha Từ Các Sách Phúc Âm Ngoại Thư (Apocryphal Gospels)

Đây là nguồn chứa nhiều Agrapha nhất, nhưng cũng gây nhiều tranh cãi nhất về tính xác thực. Các sách như Phúc Âm Theo Người Do Thái, Phúc Âm Theo Phi-e-rơ, Phúc Âm Theo Thô-ma (chứa 114 "lời" của Chúa Giê-xu) có nhiều câu nói có vẻ kỳ lạ hoặc mang màu sắc thần bí (gnostic). Ví dụ từ Phúc Âm Thô-ma, câu 70: "Giê-xu nói: Nếu các ngươi sinh ra điều gì trong các ngươi, điều các ngươi có sẽ cứu các ngươi. Nếu các ngươi không có điều đó trong các ngươi, điều các ngươi không có trong các ngươi sẽ giết các ngươi." Loại Agrapha này thường phản ánh thần học của các nhóm lạc giáo thế kỷ thứ 2-3 hơn là lời dạy chân thực của Chúa Giê-xu thế kỷ thứ nhất.

4. Agrapha Từ Các Nguồn Không Thuộc Cơ Đốc Giáo

Một số ít câu được ghi trong tác phẩm của các sử gia không theo đạo như Josephus, hay trong kinh Talmud của người Do Thái, mặc dù thường mang tính chất châm biếm hoặc phủ nhận.

III. Tiêu Chuẩn Đánh Giá và Thách Thức

Không phải mọi Agrapha đều có giá trị ngang nhau. Các học giả thường dùng nhiều tiêu chuẩn để thử nghiệm:

• Tiêu Chuẩn Phong Cách và Nội Dung (Style and Content Criterion): Lời nói đó có phù hợp với phong cách giảng dạy, ngôn ngữ ẩn dụ, và thần học nhất quán của Chúa Giê-xu được ghi trong bốn sách Phúc Âm không? (So sánh với Ma-thi-ơ 5-7, Lu-ca 15, v.v.).
• Tiêu Chuẩn Chứng Cớ Sơ Khai (Attestation Criterion): Lời đó có được trích dẫn bởi các nguồn rất sớm, đặc biệt là các giáo phụ thế kỷ đầu không?
• Tiêu Chuẩn Tính Độc Lập (Dissimilarity Criterion): Lời đó có quá khác biệt với tư tưởng Do Thái giáo đương thời và xu hướng thần học của Hội Thánh đầu tiên, đến nỗi khó có thể bịa đặt được không?
• Tiêu Chuẩn Quan Trọng Nhất: Sự Phù Hợp Với Kinh Thánh Đã Được Linh Cảm: Đây là tiêu chuẩn tối thượng cho Cơ Đốc nhân. Bất kỳ lời nói nào mâu thuẫn với giáo lý căn bản đã được mặc khải trong Kinh Thánh thì phải bị loại bỏ. 2 Ti-mô-thê 3:16-17 chép: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành."

Thách thức lớn nhất là phần lớn Agrapha, đặc biệt từ các sách ngoại thư, thể hiện tư tưởng ngộ đạo (gnostic) nhấn mạnh đến "sự khải thị bí mật" và coi thường vật chất, đi ngược lại với giáo lý nhập thể và sự phục sinh thân thể của Chúa Giê-xu mà Kinh Thánh dạy (Giăng 1:14; 1 Cô-rinh-tô 15:42-44).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Việc nghiên cứu Agrapha không chỉ là công việc học thuật, mà còn mang lại những bài học thuộc linh quý báu cho chúng ta ngày nay:

1. Lòng Biết Ơn Về Sự Đầy Đủ Của Kinh Thánh: Agrapha cho chúng ta thấy rằng có rất nhiều truyền thống và "lời nói" được lưu truyền. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời đã siêu nhiên bảo tồn và truyền lại cho chúng ta những gì cần thiết cho đức tin và sự sống đời đời. Giăng 20:30-31 ghi: "Đức Chúa Giê-xu đã làm trước mặt môn đồ Ngài nhiều phép lạ khác nữa, mà không chép trong sách nầy. Nhưng các việc nầy đã chép, để cho anh em tin rằng Đức Chúa Giê-xu là Đấng Christ, tức là Con Đức Chúa Trời, và để khi anh em tin, thì nhờ danh Ngài mà được sự sống." Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy vào sự đầy đủ của Lời Chúa.

2. Sự Khôn Ngoan Phân Biệt: Thời đại ngày nay tràn ngập thông tin, giáo lý, và thậm chí những "khải tượng" mới. Nghiên cứu Agrapha dạy chúng ta phải "thử cho biết các thần có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng" (1 Giăng 4:1). Mọi sự dạy dỗ phải được đem ra ánh sáng của Kinh Thánh đã được linh cảm. Câu Agrapha "Hãy trở nên những người đổi tiền khéo léo" nhắc nhở chúng ta cần có sự nhạy bén thuộc linh.

3. Tập Trung Vào Trọng Tâm Của Phúc Âm: So sánh các Agrapha với Phúc Âm chính thống, chúng ta thấy rõ hơn trọng tâm không thể nhầm lẫn của sứ điệp Kinh Thánh: Ân điển, đức tin, sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ. Những lời dạy về đạo đức, dù có thể hữu ích, không bao giờ thay thế được hòn đá góc là Phúc Âm cứu rỗi (1 Cô-rinh-tô 15:3-4).

V. Kết Luận

Các Agrapha là một chủ đề hấp dẫn, mở ra cửa sổ cho thấy sự phong phú của truyền thống Cơ Đốc giáo sơ khai và những tranh luận về tính chính thống. Tuy nhiên, nghiên cứu về chúng cuối cùng củng cố niềm tin của chúng ta vào sự khôn ngoan và chủ quyền của Đức Chúa Trời trong việc bảo tồn Lời Ngài. Hội Thánh đầu tiên, dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh (Giăng 16:13), đã nhận biết và xác lập những sách nào thực sự là Lời được linh cảm.

Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta giữ vững nguyên tắc Sola Scriptura. Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước là tiêu chuẩn tối cao, đầy đủ và rõ ràng cho đức tin và nếp sống. Thay vì tò mò tìm kiếm những "lời bí mật" mới lạ, chúng ta được kêu gọi đào sâu, nghiền ngẫm và vâng theo Lời Chúa đã được bày tỏ cách trọn vẹn. Như tác giả thư Hê-bơ-rơ đã tuyên bố: "Đức Chúa Trời… trong những ngày sau rốt nầy, đã phán dạy chúng ta bởi Con Ngài" (Hê-bơ-rơ 1:1-2). Mọi sự chúng ta cần biết về Đức Chúa Trời, ơn cứu rỗi và ý chỉ Ngài, đã được mặc khải trọn vẹn nơi Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ, và được ghi chép đáng tin cậy trong Kinh Thánh.

Ước mong mỗi chúng ta luôn trân quý, học hỏi và sống với Lời Hằng Sống, là nền tảng vững chắc cho đức tin và hy vọng đời đời.