Sách Huấn Ca là gì?

Sách Huấn Ca, còn được biết với tên gọi Ecclesiasticus (nghĩa là “sách của Hội Thánh”), là một tác phẩm khôn ngoan của Do Thái giáo được viết vào khoảng năm 180 TCN. Tác phẩm này nổi bật trong bộ Ngụy thư (Deuterocanonical Books) và được Công giáo, Chính thống giáo xếp vào quy điển Kinh Thánh, nhưng đối với Tin Lành thì đây là sách không thuộc về 66 sách linh cảm. Bài viết này sẽ khảo sát nguồn gốc, nội dung, vị trí trong các truyền thống và giá trị tham khảo của Sách Huấn Ca dưới ánh sáng của Kinh Thánh Tin Lành.

1. Nguồn gốc và tác giả

Sách Huấn Ca do một học giả Do Thái tên là Jesus ben Sirach (Giê-su con của Si-ra) biên soạn. Tên gọi nguyên thủy bằng tiếng Hê-bơ-rơ là ספר בן סירא (Sefer Ben Sira). Tác giả tự giới thiệu mình là một thầy dạy khôn ngoan (Huấn Ca 51:23) và cuốn sách được viết với mục đích hướng dẫn đời sống đạo đức và thực tiễn cho con cháu. Tác phẩm hoàn thành ở Jerusalem khoảng năm 180 TCN, sau đó được cháu của tác giả dịch sang tiếng Hy Lạp vào năm 132 TCN. Bản dịch Hy Lạp này nằm trong bộ Bảy Mươi (Septuagint) và trở nên phổ biến trong cộng đồng Do Thái hải ngoại cũng như trong Hội Thánh đầu tiên.

2. Cấu trúc và nội dung chính

Sách Huấn Ca gồm 51 chương, được viết dưới dạng thơ văn xuôi, tương tự sách Châm Ngôn. Nội dung bao quát nhiều chủ đề về khôn ngoan, đạo đức, các mối quan hệ gia đình – xã hội, và những lời khuyên về lòng sùng kính đối với Đức Chúa Trời. Một số đoạn tiêu biểu:

• Khởi đầu: “Mọi sự khôn ngoan đều đến từ Chúa” (1:1), và “Kính sợ Chúa là khởi đầu của sự khôn ngoan” (1:14).
• Hiếu thảo: “Hỡi các con, hãy nghe lời dạy về hiếu thảo với cha mẹ” (3:1-16).
• Kiểm soát lời nói: “Kẻ nói xấu người khác sẽ làm rối loạn cộng đồng” (28:13-26).
• Sự giàu có và khiêm nhường: “Đừng tự hào về của cải hay sức mạnh của mình” (11:21-28).
• Đức tin và sự cầu nguyện: “Hãy khiêm nhường trước mặt Chúa, và đừng thử thách Ngài” (18:23).

Sách còn có những đoạn ca ngợi các anh hùng trong lịch sử Israel (chương 44–50), từ Áp-ra-ham đến thầy tế lễ thượng phẩm Si-môn, và kết thúc bằng lời tạ ơn của tác giả (chương 51).

3. Vị trí trong các truyền thống Kinh Thánh

Sách Huấn Ca là một phần của bộ Ngụy thư (Deuterocanon), tức những sách xuất hiện trong bản Septuagint và Vulgate nhưng không có trong bản Masoreti (bản tiếng Hê-bơ-rơ tiêu chuẩn của người Do Thái). Công giáo và Chính thống giáo công nhận những sách này là thứ kinh (thuộc quy điển thứ hai), còn Tin Lành, theo nguyên tắc sola Scriptura (chỉ Kinh Thánh) và sự xác nhận của người Do Thái, chỉ nhận 39 sách Cựu Ước và 27 sách Tân Ước là linh cảm.

Lý do Tin Lành không xem Sách Huấn Ca là Kinh Thánh:

• Không được người Do Thái công nhận: Vào thế kỷ I, người Do Thái đã định hình bộ Kinh Thánh Hê-bơ-rơ (Tanakh) gồm 24 sách, không bao gồm Huấn Ca. Điều này chứng tỏ họ không xem nó là sách thánh.
• Không được trích dẫn trong Tân Ước: Mặc dù có một số điểm tương đồng, Tân Ước không trực tiếp trích dẫn Huấn Ca như lời của Đức Chúa Trời. Các trích dẫn từ Ngụy thư rất hiếm và không rõ ràng.
• Một số giáo lý không phù hợp với Kinh Thánh linh cảm: Ví dụ, Huấn Ca dạy rằng làm phước có thể chuộc tội (3:30), trong khi Kinh Thánh dạy chỉ có huyết của Chúa Giê-xu mới chuộc tội (Hê-bơ-rơ 9:22). Ngoài ra, Huấn Ca còn nói đến việc cầu nguyện cho người chết (7:33) – một hành vi không được Tân Ước ủng hộ.
• Không tự nhận là lời Chúa: Tác giả không tuyên bố mình nhận mặc khải trực tiếp từ Đức Chúa Trời, mà chỉ là sự đúc kết kinh nghiệm sống.

Do đó, Cơ Đốc nhân Tin Lành xem Huấn Ca như một tác phẩm văn học khôn ngoan có giá trị lịch sử và văn hóa, nhưng không phải là Lời Chúa linh cảm.

4. Giá trị tham khảo và ứng dụng thực tiễn

Mặc dù không thuộc quy điển, Sách Huấn Ca vẫn cung cấp nhiều bài học đạo đức sâu sắc, phản ánh nền văn hóa Do Thái thời kỳ giữa hai Giao Ước. Nó giúp chúng ta hiểu bối cảnh của Tân Ước và cách người Do Thái suy nghĩ về khôn ngoan, đạo đức trước khi Chúa Giê-xu đến. Một số lời dạy của Huấn Ca tương đồng với sách Châm Ngôn, như:

• “Kính sợ Chúa là khởi đầu của sự khôn ngoan” (1:14) – so với Châm Ngôn 9:10.
• “Đừng vội nóng giận, vì giận dữ làm tổn hại tâm hồn” (28:8) – so với Gia-cơ 1:19-20.
• “Hãy giáo dục con cái từ thuở nhỏ” (30:1-2) – so với Châm Ngôn 22:6.

Những câu như vậy có thể được sử dụng để bổ sung cho lời dạy của Kinh Thánh, nhưng luôn phải đặt dưới sự kiểm chứng của 66 sách linh cảm. Cơ Đốc nhân có thể đọc Huấn Ca để suy ngẫm, nhưng không nên xây dựng giáo lý từ nó.

4.1. Ứng dụng trong đời sống hằng ngày

Dưới đây là một số nguyên tắc từ Huấn Ca mà chúng ta có thể cân nhắc áp dụng, với điều kiện chúng phù hợp với Lời Chúa:

• Kính sợ Chúa: Huấn Ca nhấn mạnh rằng mọi khôn ngoan đều bắt nguồn từ sự kính sợ Đức Giê-hô-va. Điều này hoàn toàn trùng khớp với Kinh Thánh (Châm Ngôn 1:7).
• Hiếu thảo với cha mẹ: Sách dành nhiều chương để nói về bổn phận con cái (3:1-16). Kinh Thánh cũng dạy “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi” (Ê-phê-sô 6:2).
• Kiểm soát lời nói: Lời nói có sức mạnh xây dựng hoặc hủy diệt (Huấn Ca 28:13-26). Sứ đồ Gia-cơ cũng cảnh báo về cái lưỡi (Gia-cơ 3:5-6).
• Khiêm nhường: “Càng vĩ đại, con càng phải hạ mình xuống” (3:18). Chúa Giê-xu dạy: “Ai tự hạ mình xuống sẽ được tôn lên” (Ma-thi-ơ 23:12).
• Thận trọng trong bạn bè: “Hãy thận trọng khi kết bạn” (6:7-17). Kinh Thánh cũng cảnh báo: “Giao tiếp với người khôn ngoan trở nên khôn ngoan” (Châm Ngôn 13:20).

Tuy nhiên, một số lời khuyên trong Huấn Ca có thể mang tính thời đại hoặc văn hóa, thậm chí mâu thuẫn với tinh thần của Phúc Âm (ví dụ: thái độ với phụ nữ, sự khinh miệt kẻ thù…). Vì vậy, chúng ta cần đọc với tinh thần phê phán, luôn đối chiếu với Kinh Thánh linh cảm.

5. Kết luận

Sách Huấn Ca là một tác phẩm khôn ngoan quan trọng của Do Thái giáo thời kỳ Second Temple, chứa đựng nhiều lời dạy quý giá về đạo đức và ứng xử. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân Tin Lành, nó không thuộc quy điển Kinh Thánh và không có thẩm quyền linh cảm. Chúng ta có thể nghiên cứu nó như một tài liệu tham khảo lịch sử, văn học, và rút ra những bài học bổ trợ nếu chúng hài hòa với Lời Chúa đã được mặc khải trọn vẹn trong 66 sách. Cuối cùng, sự khôn ngoan thật chỉ có thể tìm được nơi Chúa Giê-xu Christ, “Ngài đã trở nên sự khôn ngoan cho chúng ta” (1 Cô-rinh-tô 1:30). Hãy để Kinh Thánh linh cảm dẫn dắt đời sống hằng ngày của chúng ta.