Thế Nào Là Một Nhà Thờ Không Giáo Phái?
Trong bối cảnh đa dạng và đôi khi phức tạp của cộng đồng Cơ Đốc giáo toàn cầu, cụm từ “nhà thờ không giáo phái” (non-denominational church) ngày càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên, khái niệm này thường gây ra nhiều thắc mắc và đôi khi hiểu lầm. Là những người tin theo Lời Chúa, chúng ta cần tìm hiểu xem mô hình này có phù hợp với mẫu mực Hội Thánh mà Kinh Thánh đề cập hay không. Bài viết này sẽ đi sâu nghiên cứu về đặc tính, nền tảng Kinh Thánh, cũng như những thách thức và phước hạnh của một Hội Thánh không giáo phái, với mong muốn tìm kiếm sự hiệp nhất căn bản trong thân thể của Đấng Christ.
Trước hết, cần làm rõ: “Không giáo phái” không đồng nghĩa với “phi giáo lý” hay “phóng túng về thần học”. Một nhà thờ không giáo phái là một Hội Thánh địa phương tự trị, không chịu sự quản trị hành chính hay giáo lý từ một hệ thống giáo phái lớn (denomination) như Baptist, Methodist, Lutheran, Presbyterian... Họ tự lập trong việc quản trị, tài chính và lựa chọn mục sư. Điều này khác với một Hội Thánh “độc lập” (independent church), vì thuật ngữ “độc lập” có thể vẫn nằm trong một mạng lưới hoặc truyền thống nào đó, còn “không giáo phái” thường nhấn mạnh sự không ràng buộc với bất kỳ nhãn hiệu giáo phái nào.
Nền tảng của họ phải là Kinh Thánh, chứ không phải là sách giáo lý của một giáo phái cụ thể. Họ tìm cách quay về với mô hình Hội Thánh đơn giản thời Tân Ước, trước khi có những cuộc chia rẽ lớn trong lịch sử Cơ Đốc giáo. Trọng tâm được đặt vào mối quan hệ cá nhân với Chúa Giê-xu Christ và sự dạy dỗ trực tiếp từ Lời Ngài.
Để hiểu tinh thần “không giáo phái”, chúng ta cần nhìn vào Hội Thánh thời các Sứ đồ. Không có bất kỳ hội đoàn “Baptist” hay “Presbyterian” nào trong sách Công vụ. Chỉ có “Hội thánh của Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 1:2) tại các địa phương khác nhau, hiệp lại trong một đức tin chung.
“Vả, những người ấy bền lòng giữ lời dạy của các sứ đồ, sự thông công của anh em, lễ bẻ bánh, và sự cầu nguyện.” (Công vụ 2:42)
Đoạn Kinh Thánh này mô tả bốn trụ cột căn bản của Hội Thánh đầu tiên: (1) Giáo lý của các sứ đồ (tức là sự dạy dỗ dựa trên lời chứng về Chúa Giê-xu), (2) Sự thông công (koinōnia - κοινωνία trong tiếng Hy Lạp, chỉ sự chia sẻ, hiệp một sâu sắc trong Đấng Christ), (3) Lễ bẻ bánh (sự thờ phượng và tưởng niệm Chúa), và (4) Sự cầu nguyện. Một Hội Thánh không giáo phái chân chính sẽ tìm cách duy trì bốn yếu tố đơn sơ nhưng nền tảng này, mà không để các truyền thống hay cơ cấu phức tạp của con người lấn át.
Sứ đồ Phao-lô cũng cảnh báo nghiêm khắc về tinh thần bè phái (faction), chính là hạt giống của các giáo phái tranh giành ảnh hưởng ngày nay:
“Hỡi anh em, tôi nhân danh Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, khuyên anh em phải hiệp một trọn vẹn với nhau, chớ có phân rẽ nhau ra, nhưng phải đồng tâm ý với nhau, và đồng một tư tưởng. Vì tôi đã nghe người nhà Cơ-lô-e nói về anh em rằng giữa anh em có sự tranh cãi. Vả, tôi nói đó, là vì trong anh em có kẻ nói rằng: Ta là môn đồ của Phao-lô; kẻ thì rằng: Ta là của A-bô-lô; ta là của Sê-pha; ta là của Đấng Christ. Đấng Christ đã bị chia ra sao? Có phải Phao-lô chịu đóng đinh trên cây thập tự vì anh em chăng?” (1 Cô-rinh-tô 1:10-13a)
Từ ngữ “bè đảng” hay “phe cánh” ở đây trong nguyên văn Hy Lạp là schismata (σχίσματα), từ gốc có nghĩa là “sự xé rách, sự chia cắt”. Một Hội Thánh không giáo phái khao khát vượt trên những “nhãn hiệu” như “ta là của Phao-lô, ta là của A-bô-lô” để chỉ đơn giản là “của Đấng Christ”. Họ nhận biết rằng chỉ có Chúa Giê-xu Christ mới là nền tảng duy nhất và là Chủ của Hội Thánh: “Vì chẳng ai có thể lập một nền khác ngoài nền đã lập, là Đức Chúa Jêsus Christ.” (1 Cô-rinh-tô 3:11).
Dựa trên nguyên tắc Kinh Thánh, chúng ta có thể xác định một số đặc điểm then chốt:
1. Chúa Giê-xu Christ là Trung Tâm Tuyệt Đối: Mọi sự giảng dạy, thờ phượng, sinh hoạt đều quy về Ngài. Danh xưng của Hội Thánh thường đơn giản, nhấn mạnh đến địa danh hoặc đặc tính thuộc linh (ví dụ: Hội Thánh Tin Lành tại [địa điểm], Trung tâm Cơ Đốc [tên],...). Họ tôn cao Danh Chúa Giê-xu hơn bất kỳ danh hiệu giáo phái nào.
2. Quyền Tối Thượng Của Kinh Thánh (Sola Scriptura): Đây là một trong năm trụ cột của Cải Chánh Tin Lành. Hội Thánh không giáo phái thường nghiêm túc áp dụng nguyên tắc này. Giáo lý được rút ra trực tiếp từ sự giải nghĩa Kinh Thánh, chứ không chỉ đơn thuần tuyên xưng một bản tín điều có sẵn của giáo phái. Họ dùng Kinh Thánh để kiểm chứng mọi lời dạy và thực hành.
3. Tính Tự Trị & Tự Lập Của Hội Thánh Địa Phương: Mỗi Hội Thánh địa phương có quyền tự quyết về nhân sự, tài chính và chiều hướng mục vụ dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh và sự lãnh đạo được Kinh Thánh ủy nhiệm (như các trưởng lão, chấp sự - 1 Ti-mô-thê 3; Tít 1). Điều này phản ánh mô hình Tân Ước, nơi mỗi Hội Thánh tại Giê-ru-sa-lem, An-ti-ốt, Ê-phê-sô... đều có sự tự trị nhất định.
4. Sự Đơn Giản Trong Cấu Trúc và Thực Hành: Họ có xu hướng giản lược các nghi thức và cấu trúc hành chính phức tạp, tập trung vào những yếu tố thiết yếu: giảng Lời, cầu nguyện, thờ phượng, thông công và truyền giáo. Các thực hành như lễ báp-têm, tiệc thánh thường được giữ theo sự dạy dỗ trực tiếp từ Kinh Thánh.
5. Tinh Thần Hiệp Nhất Trong Sự Đa Dạng: Họ thường chào đón tín hữu từ nhiều nền tảng giáo phái khác nhau, với tiêu chí chung là đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ và sự vâng phục Lời Ngài. Mục tiêu là sự hiệp một trong Đức Thánh Linh (Ê-phê-sô 4:3), chứ không phải hiệp nhất về mặt tổ chức hay truyền thống.
Mô hình không giáo phái không phải là “viên đạn bạc” giải quyết mọi vấn đề. Nó tiềm ẩn một số thách thức mà các tín hữu cần tỉnh thức:
1. Nguy Cơ Thiếu Sự Kế Thừa & Giáo Lý Lệch Lạc: Không có cơ chế giám sát giáo lý từ bên ngoài, một Hội Thánh tự trị có thể dễ bị ảnh hưởng bởi giáo lý sai lầm từ người lãnh đạo có uy tín cá nhân. Đây là lý do vai trò của các trưởng lão (presbyteroi) và sự trung thành với Kinh Thánh là vô cùng quan trọng (Công vụ 20:28-31).
2. Chủ Nghĩa Cá Nhân Quá Mức: Có thể phát sinh tinh thần “tôi và Kinh Thánh của tôi”, coi nhẹ sự khôn ngoan và truyền thống giải kinh của Hội Thánh qua các thế kỷ. Mọi sự cần được kiểm chứng bằng Kinh Thánh, nhưng cũng cần khiêm nhường học hỏi từ những tín hữu trung tín đi trước.
3. Nguy Cơ Trở Thành Một “Giáo Phái Mới”: Một số nhóm “không giáo phái” lớn mạnh, phát triển nhiều chi nhánh và dần hình thành cơ cấu, quy tắc riêng, trên thực tế lại trở thành một giáo phái mới với một nhãn hiệu mới. Điều này không sai, nhưng cần ý thức để không rơi vào sự tự tôn hay chia rẽ mà mình từng muốn tránh.
4. Sự Cô Lập: Một Hội Thánh địa phương quá nhấn mạnh tự trị có thể bị cô lập, thiếu đi sự khích lệ, hỗ trợ và kết nối với phần còn lại của Thân thể Đấng Christ toàn cầu.
Làm thế nào để một tín hữu áp dụng những hiểu biết này vào đời sống thuộc linh và lựa chọn nơi nhóm lại?
1. Tập Trung Vào Cốt Lõi, Không Phải Nhãn Hiệu: Khi tìm kiếm một Hội Thánh, đừng chỉ hỏi “Đây là nhà thờ giáo phái nào?” mà hãy hỏi: “Nơi đây có rao giảng Phúc Âm cứu rỗi của Chúa Giê-xu Christ không? Có tôn Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời không? Có sống yêu thương, thánh khiết và làm chứng cho Ngài không?”. Hãy tìm kiếm một cộng đồng mà Chúa Giê-xu thật sự là Trung tâm.
2. Trở Thành Người Học Và Kiểm Chứng Kinh Thánh: Dù ở trong môi trường nào, hãy noi gương người Bê-rê, “ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” (Công vụ 17:11). Sự trưởng thành cá nhân trong Lời Chúa là bức tường thành vững chắc nhất chống lại mọi giáo lý sai lạc.
3. Gây Dựng Sự Hiệp Nhất Thực Chất: Hiệp nhất thật không có nghĩa là mọi người phải giống hệt nhau về thần học chi tiết hay phong cách thờ phượng. Hiệp nhất thật là hiệp một trong Đức Thánh Linh, xung quanh Chúa Giê-xu Christ (Phi-líp 2:1-2). Hãy tích cực gây dựng mối thông công (koinōnia) chân thật với anh chị em trong Chúa, vượt qua mọi rào cản về nguồn gốc giáo phái.
4. Cam Kết Với Một Hội Thánh Địa Phương: Dù là không giáo phái hay thuộc giáo phái, mỗi tín hữu cần gắn bó và phục vụ trong một Hội Thánh địa phương cụ thể (Hê-bơ-rơ 10:25). Đây là nơi chúng ta được nuôi dưỡng, sửa dạy và sử dụng ân tứ để gây dựng thân thể.
Cuối cùng, Kinh Thánh dạy chúng ta rằng Hội Thánh thuộc về chính Chúa Giê-xu: “Ta sẽ xây dựng Hội thánh Ta trên đá này, các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó.” (Ma-thi-ơ 16:18). Ngài là Đầu, và chúng ta là thân thể (Cô-lô-se 1:18). Mô hình “không giáo phái” nếu được hiểu đúng, là một nỗ lực đáng trân trọng nhằm phá bỏ những bức tường ngăn cách không cần thiết do con người dựng nên, để quay về với sự đơn sơ và hiệp nhất nguyên thủy trong Đấng Christ.
Điều quan trọng nhất không phải là chúng ta thuộc về nhãn hiệu nào, mà là chúng ta có đang trung tín theo Chúa Giê-xu, vâng giữ Lời Ngài và yêu thương anh em mình hay không. Dù bạn đang nhóm lại trong một Hội Thánh không giáo phái hay một Hội Thánh thuộc giáo phái lịch sử, hãy luôn nhớ rằng: “Ấy vậy, anh em chẳng phải là người ngoại, cũng chẳng phải là kẻ ở trọ nữa, nhưng là người đồng quốc với các thánh đồ, và là người nhà của Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 2:19). Nguyện xin Đức Thánh Linh dẫn dắt chúng ta vào mọi lẽ thật và gắn kết chúng ta trong tình yêu của Ngài.