Ê-phê-sô trong Kinh Thánh
Trong hành trình truyền giáo của Sứ đồ Phao-lô và trong kho tàng Tân Ước, thành phố Ê-phê-sô và bức thư gửi cho Hội Thánh tại đó chiếm một vị trí hết sức quan trọng, đặc biệt là đối với sự hiểu biết về Hội Thánh của Đấng Christ. Nghiên cứu về Ê-phê-sô không chỉ là tìm hiểu về một địa danh lịch sử, mà còn là khám phá những lẽ thật thâm sâu về kế hoạch đời đời của Đức Chúa Trời, về bản chất của Hội Thánh, và về đời sống thực tiễn của một Cơ Đốc nhân. Bài viết này sẽ đi sâu vào ý nghĩa của Ê-phê-sô qua hai góc độ: thành phố lịch sử trong sách Công vụ và bức thư đầy quyền năng mang tên nó.
Ê-phê-sô (Ἔφεσος, Ephesos) là một thành phố cảng thịnh vượng của La Mã, thủ phủ của tỉnh Tiểu Á, nằm trên con đường thương mại trọng yếu. Thành phố này nổi tiếng với đền thờ nữ thần Ác-tê-mít (Diana trong tiếng La-tinh), một trong Bảy Kỳ Quan của Thế Giới Cổ Đại. Đền thờ này không chỉ là trung tâm tôn giáo mà còn là nguồn thu kinh tế khổng lồ nhờ vào ngành du lịch và sản xuất tượng thần bạc (Công vụ 19:24-27).
Sứ đồ Phao-lô đã đến Ê-phê-sô trong hành trình truyền giáo lần thứ hai (Công vụ 18:19-21) và trở lại ở lại đây suốt ba năm trong hành trình lần thứ ba, thời gian dài nhất ngài ở lại một thành phố (Công vụ 19:1-10; 20:31). Đây là một chiến lược truyền giáo khôn ngoan: chinh phục được trung tâm văn hóa và tôn giáo này sẽ tạo ảnh hưởng lan tỏa khắp vùng. Công việc Chúa tại Ê-phê-sô rất quyền năng, với những phép lạ đặc biệt và sự cải đạo của nhiều người, dẫn đến sự sụp đổ của ngành kinh tế thờ thần tượng, gây nên cuộc bạo loạn của thợ bạc do Đê-mê-triu cầm đầu (Công vụ 19:23-41). Sự kiện này cho thấy Phúc Âm của Đấng Christ có sức mạnh đối đầu và thay đổi cả những hệ thống văn hóa-tôn giáo-thương mại ăn sâu bám rễ nhất.
Thư Ê-phê-sô được xem là một trong những bức thư sâu sắc và “cao” nhất của Phao-lô, thường được gọi là “chiều cao của sự mặc khải Tân Ước”. Khác với nhiều thư khác nhằm giải quyết các vấn đề cụ thể, Ê-phê-sô tập trung vào việc trình bày chân lý về Hội Thánh như là thân thể của Đấng Christ và kế hoạch muôn đời của Đức Chúa Trời. Thư có thể chia làm hai phần chính: Giáo Lý (Chương 1-3) và Ứng Dụng (Chương 4-6).
1. Phần Giáo Lý: Phước Hạnh Thuộc Linh Trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 1-3)
Phao-lô mở đầu bằng một lời chúc tụng dài về những phước hạnh thuộc linh mà tín đồ đã nhận được trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 1:3-14). Từ ngữ then chốt ở đây là “trong Đấng Christ” (ἐν Χριστῷ, en Christō), xuất hiện liên tục để nhấn mạnh rằng mọi phước hạnh, từ sự lựa chọn, cứu chuộc, đến cơ nghiệp, đều chỉ có thể nhận được khi chúng ta được hợp nhất với Ngài.
Một khái niệm trung tâm khác là “sự mầu nhiệm” (τὸ μυστήριον, to mystērion). Trong Tân Ước, “mầu nhiệm” không phải là điều bí ẩn khó hiểu, mà là lẽ thật đã được giấu kín từ trước nhưng nay được Đức Chúa Trời bày tỏ ra. Sứ đồ Phao-lô được giao phó để bày tỏ “sự mầu nhiệm” lớn này: trong Đấng Christ, người Do Thái và người Ngoại (Dân Ngoại) được hiệp nhất thành một thân thể mới, là Hội Thánh (Ê-phê-sô 3:3-6). Bức tường ngăn cách hàng trăm năm về nghi lễ và văn hóa (xem Ê-phê-sô 2:14) đã bị phá đổ bởi huyết của Đấng Christ, để tạo nên một “người mới” (Ê-phê-sô 2:15).
“Ấy vậy, anh em không phải là người ngoại, cũng không phải là kẻ ở trọ nữa, nhưng là người đồng quốc với các thánh đồ, và là người nhà của Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 2:19, Kinh Thánh Tin Lành 1925)
Chương 2 cũng nhấn mạnh tuyệt đối về ân điển (χάρις, charis): “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 2:8). Sự cứu rỗi hoàn toàn là công việc của Đức Chúa Trời, từ đầu đến cuối, để không ai có thể khoe mình.
Trong thư Ê-phê-sô, Hội Thánh (ἐκκλησία, ekklēsia – nghĩa là “những người được gọi ra”) được mô tả bằng nhiều hình ảnh phong phú:
- Thân Thể của Đấng Christ (Ê-phê-sô 1:22-23; 4:12-16): Đấng Christ là đầu, và Hội Thánh là thân thể. Điều này nói lên sự sống, sự hiệp một hữu cơ, và sự lệ thuộc lẫn nhau giữa các chi thể.
- Nhà Của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:19-22): Các sứ đồ và tiên tri là nền, Đấng Christ là đá góc nhà, và toàn thể Hội Thánh được dựng nên làm nơi ở của Đức Chúa Trời trong Thánh Linh.
- Người Mới (Ê-phê-sô 2:15) và Kẻ Thừa Kế (Ê-phê-sô 3:6): Nhấn mạnh đến sự hiệp nhất và địa vị mới trong Đấng Christ.
Mục đích của Đức Chúa Trời qua Hội Thánh là bày tỏ sự khôn ngoan đa dạng của Ngài cho các quyền lực thần linh trong các nơi trên trời (Ê-phê-sô 3:10). Hội Thánh là bằng chứng sống cho cả vũ trụ thấy được kế hoạch cứu chuộc kỳ diệu của Đức Chúa Trời.
Từ nền tảng giáo lý vững chắc, Phao-lô chuyển sang lời kêu gọi sống xứng đáng với chức gọi mà họ đã được gọi (Ê-phê-sô 4:1). Phần này đưa ra những chỉ dẫn cụ thể cho đời sống Cơ Đốc nhân, bắt nguồn từ chân lý đã được bày tỏ.
1. Duy Nhất Và Hiệp Nhất Của Thân Thể (Ê-phê-sô 4:1-16): Sự hiệp một của Hội Thánh không phải là điều chúng ta tạo ra, mà là điều chúng ta phải “gìn giữ” dựa trên nền tảng đã có: “chỉ có một Thân Thể, một Thánh Linh… một Chúa, một đức tin, một phép báp-têm” (Ê-phê-sô 4:4-5). Mỗi tín đồ đều nhận được ân tứ khác nhau từ Đấng Christ để gây dựng thân thể, cho đến khi tất cả đều “đạt đến sự hiệp một của đức tin và của sự hiểu biết Con Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 4:13).
2. Lột Bỏ Người Cũ, Mặc Lấy Người Mới (Ê-phê-sô 4:17-5:21): Đời sống mới đòi hỏi một sự biến đổi triệt để, được mô tả như việc thay đổi “con người”. Người cũ, thuộc về A-đam, với những tư dục lừa dối, phải được lột bỏ. Người mới, được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời trong sự công bình và thánh sạch của lẽ thật, phải được mặc lấy (Ê-phê-sô 4:22-24). Phao-lô đưa ra những ví dụ rất cụ thể về lời nói (4:25,29), cảm xúc (4:26-27), hành vi (4:28) và các mối quan hệ (5:22-6:9).
3. Mặc Lấy Mọi Khí Giới Của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 6:10-20): Phần kết thúc này là một trong những đoạn quan trọng nhất về chiến trận thuộc linh. Tín đồ không chiến đấu với thịt và huyết, mà với “các quyền thế, các thế lực, các vua chúa của thế gian mờ tối này, các thần dữ ở các miền trên trời” (Ê-phê-sô 6:12). Giải pháp là “mặc lấy mọi khí giới của Đức Chúa Trời”, bao gồm:
- Thắt lưng bằng lẽ thật (chân lý làm nền tảng).
- Mặc áo giáp bằng sự công bình (đời sống ngay thẳng).
- Mang giày bằng sự sẵn sàng của Tin Lành bình an (sự bình an và rao truyền Phúc Âm).
- Cầm thuẫn của đức tin (để tắt các tên lửa của kẻ ác).
- Đội mão cứu chuộc (tâm trí được bảo vệ bởi sự cứu rỗi).
- Cầm gươm của Đức Thánh Linh, là Lời Đức Chúa Trời (vũ khí tấn công duy nhất).
Và trên hết là cầu nguyện trong mọi lúc (Ê-phê-sô 6:18).
1. Sống Với Nhận Thức Về Địa Vị Cao Trọng: Mỗi tín đồ cần thường xuyên suy ngẫm về những phước hạnh thuộc linh trong Ê-phê-sô 1. Chúng ta được chọn, được nhận làm con, được cứu chuộc, được ban Thánh Linh làm ấn chứng. Nhận thức này là nền tảng cho sự an ninh, bình an và lòng biết ơn trong mọi hoàn cảnh.
2. Gìn Giữ Sự Hiệp Một Của Thân Thể: Trong một thế giới đầy chia rẽ, Hội Thánh phải trở nên một chứng nhân sống động về sự hiệp nhất trong sự đa dạng. Điều này đòi hỏi sự khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục và yêu thương (Ê-phê-sô 4:2). Tranh cãi giáo lý không phải lúc nào cũng vì lẽ thật; đôi khi nó xuất phát từ sự kiêu ngạo. Chúng ta được kêu gọi “lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật” (Ê-phê-sô 4:15).
3. Biến Gia Đình Thành “Hội Thánh Thu Nhỏ”: Những nguyên tắc trong Ê-phê-sô 5:22-6:4 về mối quan hệ vợ chồng, cha mẹ và con cái, không chỉ là quy tắc đạo đức. Chúng là sự phản chiếu mối quan hệ giữa Đấng Christ với Hội Thánh. Một gia đình sống theo những nguyên tắc này sẽ trở nên một chứng nhân quyền năng về tình yêu và trật tự của Đức Chúa Trời.
4. Sống Cảnh Giác Và Chiến Đấu Thuộc Linh: Cuộc chiến thuộc linh là có thật. Mỗi tín đồ cần biết rõ kẻ thù (ma quỷ, không phải người), và trang bị đầy đủ mỗi ngày. Việc “mặc lấy” toàn bộ bộ áo giáp phải trở thành thói quen hằng ngày, bắt đầu bằng việc đắm mình trong Lẽ Thật (Kinh Thánh) và duy trì đời sống cầu nguyện.
Ê-phê-sô trong Kinh Thánh mở ra cho chúng ta một tầm nhìn vĩ đại: từ một thành phố thờ thần tượng đã trở thành một trung tâm Phúc Âm hùng mạnh; từ những con người tội lỗi, chia rẽ bởi văn hóa và chủng tộc, đã được Đấng Christ hiệp nhất nên một thân thể mới là Hội Thánh, để bày tỏ kế hoạch muôn đời của Đức Chúa Trời cho cả vũ trụ. Thư Ê-phê-sô không chỉ cung cấp giáo lý cao siêu, mà còn đưa ra những chỉ dẫn hết sức thực tế để đời sống chúng ta “đầy dẫy mọi sự dư dật của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 3:19).
Ước mong mỗi chúng ta, khi nghiên cứu về Ê-phê-sô, sẽ không chỉ thu thập thêm kiến thức, mà còn được biến đổi bởi lẽ thật, sống xứng đáng với chức gọi cao quý mà chúng ta đã nhận được trong Đấng Christ, và tích cực gây dựng Hội Thánh – thân thể của Ngài – cho đến ngày mọi sự được hiệp một trong Ngài.