Sự đền tội thay thế là gì?

Trong trung tâm của Phúc Âm và là nền tảng của niềm hy vọng Cơ Đốc, có một giáo lý vừa huyền nhiệm vừa vinh hiển: Sự đền tội thay thế. Đây không chỉ là một khái niệm thần học trừu tượng, mà là lẽ thật sống động, quyết định mối tương giao giữa Đức Chúa Trời thánh khiết với con người tội lỗi. Sự hiểu biết rõ ràng về lẽ thật này không chỉ làm sâu sắc đức tin của chúng ta mà còn thay đổi hoàn toàn cách chúng ta sống, thờ phượng và rao truyền Tin Lành.

Sự đền tội thay thế (Substitutionary Atonement) là giáo lý dạy rằng Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, đã tự nguyện chịu chết trên thập tự giá, gánh lấy hình phạt mà tội nhân đáng phải chịu, và đổ huyết ra để chuộc tội cho họ, hầu cho ai tin nhận Ngài thì được xưng công bình và hòa thuận lại với Đức Chúa Trời. Ngài chính là Đấng vô tội chết thay cho kẻ có tội.

Nền tảng của giáo lý này được ghi rõ trong Kinh Thánh, đặc biệt qua lời tiên tri trong Ê-sai 53:5-6: "Nhưng người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương. Bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh... Đức Giê-hô-va đã làm cho tội lỗi hết thảy chúng ta đều chất trên người." Từ ngữ then chốt ở đây là "vì" (tiếng Hê-bơ-rơ: מִן, "min") và "chất trên" (פָגַע, "paga"), diễn tả hành động chuyển giao tội lỗi từ chúng ta sang Đấng Mê-si và hình phạt mà Ngài gánh thay.

Tân Ước làm sáng tỏ và ứng nghiệm lời tiên tri này. Sứ đồ Phi-e-rơ tuyên bố: "Ấy chính Ngài đã mang tội lỗi chúng ta trong thân thể Ngài trên cây gỗ, hầu cho chúng ta là kẻ đã chết về tội lỗi, được sống cho sự công bình; lại bởi lằn roi của Ngài mà anh em đã được lành bịnh." (1 Phi-e-rơ 2:24). Ở đây, từ Hy Lạp ἀναφέρω ("anapherō") nghĩa là "mang lên, gánh vác", xác nhận hành động thay thế hoàn toàn.

Để hiểu tại sao cần một sự đền tội thay thế, chúng ta phải hiểu ba chân lý nền tảng:

1. Bản Chất Thánh Khiết và Công Bình của Đức Chúa Trời: Đức Chúa Trời là thánh khiết tuyệt đối (Ê-sai 6:3; 1 Phi-e-rơ 1:16). Sự thánh khiết của Ngài không thể dung chứa tội lỗi. Đồng thời, Ngài là Đấng công bình (δικαιοσύνη, "dikaiosynē"). Luật pháp Ngài đã tuyên bố: "Tiền công của tội lỗi là sự chết..." (Rô-ma 6:23a). Công lý thánh khiết đòi hỏi tội lỗi phải bị trừng phạt.

2. Tình Trạng Hư Mất của Con Người: "Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 3:23). Tội lỗi không chỉ là những hành động sai trái, mà là tình trạng bản chất phản loạn chống lại Đức Chúa Trời. Con người hoàn toàn bất lực trong việc tự cứu mình (Ê-phê-sô 2:8-9).

3. Sự Bất Lực Của Hệ Thống Tế Lễ Cũ: Trong Cựu Ước, hệ thống tế lễ (Lê-vi Ký 16) với máu của chiên, bò đực chỉ là hình bóng (σκιά, "skia") và tạm thời. "Vì huyết của bò đực và dê đực không thể cất tội lỗi đi được." (Hê-bơ-rơ 10:4). Những của lễ đó cần được lặp lại hàng năm, chứng tỏ chúng không thể giải quyết tận gốc vấn đề tội lỗi, mà chỉ chỉ về của lễ toàn hảo sẽ đến.

Do đó, một sự giải quyết vừa thỏa mãn sự công bình thánh khiết của Đức Chúa Trời, vừa bày tỏ tình yêu thương vô hạn của Ngài đối với tội nhân là tuyệt đối cần thiết. Đó chính là mục đích của sự đền tội thay thế qua Chúa Giê-xu Christ.

Chúa Giê-xu Christ là Đấng duy nhất có thể làm trọn vai trò Đấng Đền Tội thay thế vì Ngài hội đủ hai điều kiện không thể thay thế:

1. Ngài Hoàn Toàn Là Đức Chúa Trời: Là Con Một của Đức Chúa Trời (Giăng 3:16), Ngài có giá trị vô hạn. Sự chết của Ngài có giá trị đền tội cho vô số người, vượt trên mọi của lễ tạm thời. Chỉ có Đức Chúa Trời mới có thể gánh chịu cơn thịnh nộ của chính Đức Chúa Trời.

2. Ngài Hoàn Toàn Là Người: Được sinh bởi nữ đồng trinh Ma-ri, Ngài mang lấy bản chất loài người (nhưng vô tội) để có thể đại diện thay thế cho loài người. "Vả, bởi chưng con trẻ có chung một huyết thịt, nên chính Ngài cũng đồng một thể với họ, hầu cho Ngài bởi sự chết mình mà phá diệt kẻ cầm quyền sự chết, là ma quỉ." (Hê-bơ-rơ 2:14). Ngài là A-đam sau (1 Cô-rinh-tô 15:45), đại diện cho một nhân loại mới.

Sự dạy dỗ của Chúa Giê-xu cũng minh chứng cho sứ mạng thay thế của Ngài: "Vì Con người đã đến không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người." (Mác 10:45). Từ Hy Lạp λύτρον ("lytron") nghĩa là "giá chuộc", tiền chuộc mạng, khẳng định Ngài trả giá để giải phóng chúng ta khỏi ách nô lệ tội lỗi.

Tân Ước sử dụng nhiều từ ngữ và hình ảnh phong phú để mô tả công việc thay thế của Chúa Christ. Mỗi khía cạnh đều soi sáng một phần về ý nghĩa sâu xa của sự chết Ngài:

• Sự Chuộc Tội (Propitiation - ἱλασμός, "hilasmos"): Chúa Christ trở thành của lễ chuộc tội, làm nguôi cơn thạnh nộ chính đáng của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi (Rô-ma 3:25; 1 Giăng 2:2; 4:10). Đây là khía cạnh hướng về Đức Chúa Trời, thỏa mãn đòi hỏi thánh khiết của Ngài.
• Sự Xóa Tội (Expiation): Huyết Chúa Christ rửa sạch và cất đi tội lỗi của chúng ta (1 Giăng 1:7; Khải Huyền 1:5). Đây là khía cạnh hướng về con người, giải quyết vết nhơ tội lỗi.
• Sự Hòa Thuận (Reconciliation - καταλλαγή, "katallagē"): Nhờ sự chết của Ngài, bức tường ngăn cách giữa Đức Chúa Trời và người được xóa bỏ (2 Cô-rinh-tô 5:18-19; Cô-lô-se 1:20-22). Chúng ta từ thù nghịch trở thành bạn hữu với Đức Chúa Trời.
• Sự Cứu Chuộc (Redemption - ἀπολύτρωσις, "apolytrōsis"): Chúng ta được mua chuộc khỏi ách nô lệ của tội lỗi và Sa-tan bằng giá rất cao là huyết Chúa Christ (Ê-phê-sô 1:7; 1 Phi-e-rơ 1:18-19).
• Sự Xưng Công Bình (Justification - δικαίωσις, "dikaiōsis"): Khi tin Chúa Giê-xu, tội nhân được kể là công bình trước mặt Đức Chúa Trời. Đây là một tuyên bố pháp lý: sự công bình của Đấng Christ được kể cho chúng ta (Rô-ma 4:5; 2 Cô-rinh-tô 5:21).

Trọng tâm của mọi khía cạnh này là sự thay thế. Điều này được tóm gọn cách mạnh mẽ trong 2 Cô-rinh-tô 5:21: "Đức Chúa Trời đã làm cho Đấng vốn chẳng biết tội lỗi trở nên tội lỗi vì chúng ta, hầu cho chúng ta nhờ Đấng đó mà được trở nên sự công bình của Đức Chúa Trời." Ở đây, chúng ta thấy sự trao đổi vĩ đại: Tội lỗi của chúng ta đổ trên Ngài; sự công bình của Ngài ban cho chúng ta.

Hiểu và tin nhận sự đền tội thay thế không phải chỉ để tích lũy kiến thức, mà phải biến đổi toàn bộ đời sống chúng ta.

1. Sự Bình An và Tự Do Khỏi Sự Kết Án: Vì hình phạt đã được Chúa Christ gánh chịu thay, nên không có sự kết án nào cho những kẻ ở trong Ngài (Rô-ma 8:1). Điều này giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng tội lỗi, mặc cảm và sợ hãi. Sự xưng công bình ban cho chúng ta sự bình an với Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:1).

2. Động Lực Cho Sự Thờ Phượng và Biết Ơn: Sự hiểu biết về giá phải trả cho sự cứu rỗi của chúng ta – chính sự sống của Con Đức Chúa Trời – sẽ thúc đẩy chúng ta đến sự thờ phượng chân thành, sâu nhiệm. Mỗi lần dự Tiệc Thánh, chúng ta "rao sự chết của Chúa" (1 Cô-rinh-tô 11:26), tưởng nhớ và cảm tạ về sự hy sinh thay thế của Ngài.

3. Nền Tảng Cho Đời Sống Thánh Khiết (Thánh Hóa): Ân điển cứu chúng ta không phải để chúng ta sống theo xác thịt, mà để sống cho sự công bình (1 Phi-e-rơ 2:24). Tình yêu của Đấng Christ thôi thúc chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:14). Vì chúng ta đã được mua bằng giá quá cao, nên chúng ta thuộc về Ngài và sống làm vinh hiển Ngài (1 Cô-rinh-tô 6:19-20).

4. Lòng Tự Tin và Khiêm Nhường Trong Chức Vụ: Sự cứu rỗi hoàn toàn dựa trên công trình thay thế của Đấng Christ, không dựa trên công đức chúng ta. Điều này tiêu diệt sự kiêu ngạo và ban cho chúng ta sự tự tin trong chức vụ, vì quyền năng nằm trong Phúc Âm (Rô-ma 1:16), không nằm trong sự khôn ngoan hay tài năng của chúng ta.

5. Sự Thúc Giục Mạnh Mẽ Để Truyền Giảng: Nếu chúng ta thật sự tin rằng những người chưa tin đang hư mất và chỉ có sự chết thay thế của Chúa Giê-xu mới cứu được họ, thì lòng chúng ta không thể không thúc giục để chia sẻ Tin Lành này. Như Phao-lô nói: "Ấy là sự tôi làm, tôi nhờ ơn Chúa giúp đỡ mà làm." (1 Cô-rinh-tô 15:10).

Sự đền tội thay thế không phải là một giáo lý trong số nhiều giáo lý; nó là hòn đá góc của đức tin Cơ Đốc. Nếu bỏ đi lẽ thật này, Phúc Âm sẽ mất hết quyền năng và ý nghĩa. Đây là Tin Lành – Tin Mừng – rằng Đức Chúa Trời, trong tình yêu vô hạn và sự khôn ngoan vô cùng, đã sai Con Một Ngài đến, làm Chiên Con chịu cắt đứt khỏi đất người sống, để gánh lấy tội lỗi và hình phạt của chúng ta. Ngài đã chịu điều chúng ta đáng chịu, để chúng ta được điều Ngài đáng được: sự sống đời đời và địa vị làm con Đức Chúa Trời.

Ước gì lẽ thật này không chỉ ở trong trí óc chúng ta, mà thấm sâu vào tấm lòng, định hình mọi suy nghĩ, lời nói và hành động. Hãy sống mỗi ngày trong ánh sáng của thập tự giá, nơi tình yêu thánh khiết và công lý thánh khiết của Đức Chúa Trời gặp nhau một cách trọn vẹn, vì cớ chúng ta.