Tại Sao Đức Chúa Trời Đã Đòi Hỏi Những Của Tế Lễ Bằng Động Vật Trong Cựu Ước?
Trong hành trình đọc và nghiên cứu Kinh Thánh, nhiều tín hữu thường thắc mắc về hệ thống tế lễ phức tạp trong Cựu Ước. Tại sao một Đức Chúa Trời yêu thương lại đòi hỏi máu và sự chết của những sinh vật vô tội? Câu hỏi này chạm đến cốt lõi của sự hiểu biết về bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời, thực trạng nghiêm trọng của tội lỗi, và sự chuẩn bị kỳ diệu cho sự cứu rỗi sau cùng trong Chúa Giê-xu Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa thần học, biểu tượng và mục đích của của lễ động vật, dựa trên nền tảng Kinh Thánh và ngôn ngữ nguyên thủy.
Để hiểu về của lễ, trước hết phải hiểu hai chân lý nền tảng trong Kinh Thánh:
1. Đức Chúa Trời là Thánh: Danh hiệu “Thánh” (Tiếng Hê-bơ-rơ: qadosh - קָדוֹשׁ) có nghĩa là “tách biệt, thuần khiết, khác biệt tuyệt đối”. Sự thánh khiết của Ngài là ánh sáng rực rỡ không thể chứa chấp bất cứ điều gì ô uế (Ha-ba-cúc 1:13). Điều này tạo nên một vực thẳm ngăn cách giữa Đấng Tạo Hóa và loài người sa ngã.
2. Tội lỗi là sự phản nghịch chết người: Tội lỗi (Hê-bơ-rơ: chata - חָטָא) nguyên nghĩa là “trật mục tiêu”, không đạt được tiêu chuẩn vinh quang của Đức Chúa Trời (Rô-ma 3:23). Theo luật pháp Đức Chúa Trời, “tiền công của tội lỗi là sự chết” (Rô-ma 6:23). Tội lỗi đòi hỏi một sự đền trả, một cái chết. Đây không phải là sự tàn bạo, mà là sự công bình tuyệt đối của bản tính Đức Chúa Trời.
Hệ thống tế lễ được thiết lập như một phương cách tạm thời do chính Đức Chúa Trời cung ứng, để một dân tộc ô uế có thể đến gần Ngài mà không bị tiêu diệt. Nó là một bài học bằng hình ảnh (object lesson) vĩ đại về những thực tại thuộc linh.
Kinh Thánh, đặc biệt sách Lê-vi Ký, cho thấy của lễ không phải là mục đích cuối cùng, mà là phương tiện để dạy dỗ dân Y-sơ-ra-ên những bài học sâu sắc.
1. Sự Thay Thế và Đền Tội (Substitutionary Atonement): Đây là ý nghĩa trung tâm. Con vật không tì vết trở thành vật thay thế cho tội nhân. Người dâng lễ đặt tay lên đầu con sinh tế (Lê-vi Ký 1:4), hành động này (Hê-bơ-rơ: samakh - סָמַךְ) biểu thị sự chuyển giao tội lỗi và hình phạt từ người phạm tội sang con vật. Sự chết của con vật minh họa cho hậu quả kinh khiếp của tội lỗi: “vì sự sống của thịt ở trong máu; ta đã cho các ngươi máu trên bàn thờ, đặng làm sự chuộc tội cho linh hồn mình; vì nhờ sự sống mà máu chuộc tội” (Lê-vi Ký 17:11). Từ “chuộc tội” (Hê-bơ-rơ: kaphar - כָּפַר) có nghĩa là “che phủ, xóa bỏ”. Máu con sinh tế tạm thời che phủ tội lỗi, cho phép Đức Chúa Trời công bình “không nhìn thấy” tội lỗi đó trong khi chờ đợi sự đền tội trọn vẹn.
2. Sự Vâng Phục và Đức Tin: Đức Chúa Trời không cần thịt hay máu (Thi thiên 50:9-13). Những gì Ngài đòi hỏi trước hết là sự vâng lời và một tấm lòng tan vỡ. Hành động dâng lễ là một cử chỉ của đức tin, thừa nhận lời Đức Chúa Trời là đúng: “tôi đáng chết, nhưng Ngài đã cung ứng một con thế tôi.” Qua đó, hệ thống tế lễ dạy dân sự phải hoàn toàn nương cậy vào ân điển và sự cung ứng của Đức Chúa Trời, chứ không vào sự công bình riêng.
3. Sự Kinh Khiếp của Tội Lỗi và Cao Giá của Sự Tha Thứ: Mỗi lần dâng sinh tế là một lần nhắc nhở sống động, đẫm máu về cái giá của tội lỗi. Sự tha thứ không phải là điều rẻ tiền hay tầm thường. Nó đòi hỏi một sự sống phải bị cất đi. Điều này ngăn chặn thái độ xem thường tội lỗi và giúp dân sự trân quý sự thương xót của Đức Chúa Trời.
4. Sự Thánh Khiết và Sự Giao Thông Được Phục Hồi: Của lễ thiêu (olah - עֹלָה) được thiêu trọn vẹn, biểu tượng cho sự dâng hiến trọn vẹn lên Đức Chúa Trời. Của lễ thù ân (shelamim - שְׁלָמִים) cho phép một bữa ăn chung giữa thầy tế lễ, người dâng và gia đình, biểu tượng cho sự giao thông và bình an (shalom) được lập lại nhờ của lễ đền tội.
Các tác giả Kinh Thánh, dưới sự cảm thúc của Đức Thánh Linh, đã nhận thức rõ sự bất toàn của hệ thống này:
“Vì không hề có việc của những con bò đực và con dê đực cất tội lỗi đi được.” (Hê-bơ-rơ 10:4)
Máu của bò đực và dê đực không thể cất bỏ (aphaireo - ἀφαιρέω) tội lỗi; nó chỉ có thể che phủ tạm thời và hướng về phía trước. Hệ thống tế lễ là một “cái bóng” (Cô-lô-se 2:17) hay “hình bóng” (Hê-bơ-rơ 8:5, 10:1) của những sự tốt lành sẽ đến. Nó liên tục kêu gào về một nhu cầu cần một của lễ trọn vẹn hơn, một Thầy Tế Lễ thượng phẩm tốt hơn.
Các tiên tri đã loan báo về một giao ước mới và một của lễ cuối cùng:
“Nhưng Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt Người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi Người chúng ta được lành bịnh... Người đã bị ức hiếp, mà cam chịu, chẳng hề mở miệng; như chiên con bị dắt đến hàng làm thịt.” (Ê-sai 53:5,7)
Ê-sai 53 rõ ràng mô tả một Người Tôi Tớ chịu khổ sẽ gánh tội lỗi của nhiều người, như một con chiên chịu chết.
Toàn bộ Cựu Ước tìm thấy sự ứng nghiệm và hoàn tất trong Chúa Giê-xu Christ. Giăng Báp-tít đã giới thiệu Ngài bằng ngôn ngữ của lễ: “Kìa, Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!” (Giăng 1:29). Từ “Chiên Con” (Hy Lạp: amnos - ἀμνός) trực tiếp liên hệ đến chiên con dùng trong tế lễ.
“Vả, ấy là nhờ huyết Đấng Christ... Ngài đã hiện ra một lần, đặng cất tội lỗi đi bởi sự hi sinh của mình.” (Hê-bơ-rơ 9:26)
Sứ đồ Phao-lô tóm tắt: “Đấng Christ đã vì chúng ta phó mình cho Đức Chúa Trời làm của lễ và tế lễ, có mùi thơm.” (Ê-phê-sô 5:2).
Chúa Giê-xu là của lễ toàn hảo và cuối cùng vì:
1. Ngài là Đức Chúa Trời trọn vẹn: Giá trị vô hạn của sự sống Ngài đủ để đền cho tội lỗi của cả nhân loại.
2. Ngài là người trọn vẹn: Ngài “chưa hề biết tội lỗi” (2 Cô-rinh-tô 5:21), nên Ngài có thể gánh tội của người khác.
3. Sự chết của Ngài có hiệu lực vĩnh viễn: “Nhưng Đấng nầy [Christ], sau khi đã dâng chỉ một tế lễ vì tội lỗi đời đời, thì ngồi đời đời bên hữu Đức Chúa Trời.” (Hê-bơ-rơ 10:12). Từ Hy Lạp ephapax (ἐφάπαξ) nghĩa là “một lần đủ cả”, nhấn mạnh tính chất dứt khoát, không cần lặp lại.
4. Ngài vừa là Thầy Tế Lễ, vừa là của lễ: Trong Cựu Ước, thầy tế lễ và con sinh tế là hai cá thể khác nhau. Trong Chúa Giê-xu, hai chức vụ hợp nhất: Ngài là Đấng dâng lên chính mình Ngài.
Hiểu về của lễ Cựu Ước không phải chỉ là kiến thức lịch sử, mà phải biến đổi đời sống chúng ta hôm nay.
1. Có Cái Nhìn Đúng Đắn Về Tội Lỗi: Chúng ta không được xem thường tội lỗi. Mỗi lời nói dối, sự ganh ghét, hay tư tưởng không tinh sạch đều đáng bị hình phạt đời đời. Của lễ bằng động vật nhắc chúng ta rằng mọi tội lỗi đều có giá phải trả.
2. Trân Quý Ân Điển và Sự Hy Sinh của Chúa Giê-xu: Mỗi con chiên bị giết trong Đền Tạm đều chỉ về Chiên Con của Đức Chúa Trời. Khi chúng ta thấy sự đẫm máu của các của lễ Cựu Ước, chúng ta càng thấy rõ hơn tình yêu vĩ đại của Chúa Giê-xu, Đấng đã chịu chết một lần thay cho chúng ta. “Ấy chính Ngài lấy sự thương tích của mình mà chữa lành cho chúng ta.” (Ê-sai 53:5).
3. Sống Đời Sống Của Lễ Sống: Vì của lễ chuộc tội đã được dâng trọn vẹn, chúng ta không còn dâng sinh tế nữa. Thay vào đó, chúng ta được kêu gọi dâng chính mình: “Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em.” (Rô-ma 12:1). Chúng ta dâng thì giờ, tài năng, của cải và cả đời sống như một sự thờ phượng biết ơn.
4. Rao Truyền Tin Lành Cách Mạnh Mẽ: Chúng ta có thể giải thích về thập tự giá dựa trên nền tảng Cựu Ước. Tin Lành không phải là một ý tưởng mới, mà là sự ứng nghiệm của toàn bộ lịch sử cứu rỗi. Hãy chia sẻ rằng Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si, là của lễ thật mà mọi của lễ xưa chỉ về.
5. Bước Đi Trong Sự Tự Do và Biết Ơn: Chúng ta không còn sống dưới ách của luật pháp và sự sợ hãi về tế lễ không ngừng. Chúng ta bước đi trong sự tự do của người đã được tha thứ hoàn toàn, và đáp lại bằng một đời sống vâng phục xuất phát từ tình yêu.
Hệ thống tế lễ động vật trong Cựu Ước là một chương trình sư phạm vĩ đại của Đức Chúa Trời. Nó không phải là sự kết thúc, mà là một phương tiện đầy ơn điển để dạy dỗ một dân tộc non trẻ về sự thánh khiết khủng khiếp của Ngài, sự nghiêm trọng chết người của tội lỗi, và nhu cầu tuyệt đối về một Đấng Trung Bảo. Mỗi con sinh tế bị giết là một lời tiên tri bằng xương bằng thịt, một tiếng kêu thương xót vang vọng qua các thế kỷ: “Một Đấng Cứu Chuộc phải đến! Một Chiên Con phải chết!”.
Khi Chúa Giê-xu Christ tuyên bố “Đã được trọn” (Giăng 19:30) trên thập tự giá, Ngài đã hoàn tất, làm ứng nghiệm và chấm dứt mọi của lễ tạm thời ấy. Ngày nay, chúng ta không nhìn vào bàn thờ đẫm máu, mà nhìn lên thập tự giá, nơi Chiên Con vô tì vết của Đức Chúa Trời đã gánh và cất đi tội lỗi của chúng ta một lần đủ cả. Hiểu được điều này khiến lòng chúng ta tràn ngập lòng biết ơn, sự thờ phượng và ước muốn sống xứng đáng với giá chuộc cao cả mà Ngài đã trả.