Đâu là ý nghĩa của 'có thời vất đá, có thời nhặt đá' (Truyền Đạo 3:5)?

Trong dòng chảy của thời gian và sự kiện đời người, sách Truyền Đạo (Ecclesiastes) đứng như một trụ cột triết lý thực tiễn, nhìn sâu vào bản chất của kiếp người "dưới mặt trời." Đoạn 3, với bài thơ nổi tiếng về "mọi sự đều có thời, mọi việc dưới trời đều có kỳ định," là một trong những phân đoạn được trích dẫn nhiều nhất trong Kinh Thánh. Tuy nhiên, giữa những cặp "thời" quen thuộc như sinh-tử, trồng-nhổ, yêu-ghét, thì câu 5a với hình ảnh "có thời vất đá, có thời nhặt đá" (Truyền Đạo 3:5, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925) thường gây thắc mắc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá ý nghĩa nguyên thủy, bối cảnh văn hóa, và bài học thuộc linh sâu sắc từ hình ảnh tưởng chừng đơn giản này.

Để hiểu ý nghĩa của một câu Kinh Thánh, trước hết phải hiểu ngôn ngữ và bối cảnh lịch sử. Trong nguyên bản tiếng Hê-bơ-rơ, câu này là: **"עֵת לְהַשְׁלִיךְ אֲבָנִים וְעֵת כְּנוֹס אֲבָנִים"** (ʿēṯ ləhašlîḵ ʾăḇānîm wəʿēṯ kənôs ʾăḇānîm). Từ **"אֲבָנִים"** (ʾăḇānîm) đơn giản là "những hòn đá."

Trong xã hội Israel cổ đại, đá không chỉ là vật liệu xây dựng mà còn là công cụ đa năng trong đời sống nông nghiệp, chiến tranh và thậm chí là nghi lễ. Có vài cách hiểu chính về hình ảnh này:

• Trong Nông Nghiệp: Đất đai Israel nhiều đá. Trước khi gieo trồng, người nông dân phải "vất đá" – nhặt sạch đá khỏi ruộng (xem Ê-sai 5:2). Ngược lại, "nhặt đá" có thể là việc thu gom đá để xây hàng rào, bờ ruộng hoặc chuồng gia súc. Đây là chu kỳ công việc thường nhật.
• Trong Chiến Tranh: Đá là vũ khí phòng thủ và tấn công. "Vất đá" (ném đá) là hành động tấn công từ trên thành lũy hoặc trong trận chiến (như trận chiến giữa David và Gô-li-át bắt đầu bằng ném đá – 1 Sa-mu-ên 17:49). "Nhặt đá" là chuẩn bị đạn dược cho trận chiến hoặc thu gom đá để củng cố thành trì.
• Trong Xây Dựng và Phá Hủy: "Vất đá" có thể ám chỉ việc phá dỡ một công trình, một tường thành, hay một bàn thờ (phá đổ). "Nhặt đá" là thời điểm khởi công xây dựng, chồng đá lên nhau để dựng nên một ngôi nhà, đền thờ, hay bàn thờ mới.

Dù hiểu theo nghĩa đen nào, nguyên tắc chung vẫn nhất quán: Có thời điểm cho hành động tích cực lẫn tiêu cực, cho việc dọn dẹp cản trở lẫn việc gầy dựng, cho chiến tranh lẫn hòa bình, cho phá đổ lẫn xây dựng. Không phải lúc nào cũng "nhặt đá" (tích trữ, xây dựng) và không phải lúc nào cũng "vất đá" (loại bỏ, phá hủy). Sự khôn ngoan nằm ở việc nhận biết thời điểm nào Chúa đang đặt để.

Không thể tách câu 5a ra khỏi bức tranh tổng thể của 14 cặp "thời-kỳ" (từ câu 2 đến câu 8). Vua Sa-lô-môn, tác giả được cho là của sách Truyền Đạo, liệt kê một loạt các hoạt động trái ngược nhau, bao trùm toàn bộ phạm vi kinh nghiệm con người: từ sự sống (sinh) đến cái chết (chết), từ cảm xúc (yêu, ghét) đến hành động (tìm, mất; giữ, ném).

"Mọi việc đều có kỳ định, mọi sự dưới trời đều có thì giờ. Có kỳ sinh ra, có kỳ chết đi; Có kỳ trồng tỉa, có kỳ nhổ đi; Có kỳ giết chết, có kỳ chữa lành; Có kỳ phá dỡ, có kỳ xây dựng; Có kỳ khóc lóc, có kỳ vui cười; Có kỳ than van, có kỳ nhảy múa; Có kỳ vất đá, có kỳ nhặt đá; Có kỳ ôm ấp, có kỳ chẳng ôm ấp; Có kỳ tìm kiếm, có kỳ mất đi; Có kỳ giữ lấy, có kỳ ném đi; Có kỳ xé rách, có kỳ vá may; Có kỳ nín lặng, có kỳ nói ra; Có kỳ yêu mến, có kỳ ghét bỏ; Có kỳ đánh giặc, có kỳ hòa bình." (Truyền Đạo 3:1-8)

Danh sách này không nhằm mục đích cung cấp một bảng hướng dẫn đạo đức ("bây giờ là lúc để ghét"), mà để minh họa một chân lý thần học then chốt: Đức Chúa Trời là Đấng tối cao, chủ quyền an bài mọi sự trong vũ trụ theo thời điểm hoàn hảo của Ngài. Con người không thể kiểm soát những "thời-kỳ" này; họ chỉ có thể nhận biết và ứng phó một cách khôn ngoan. Câu 11 giải thích rõ: "Ngài đã khiến mọi sự trở nên tốt đẹp theo thì giờ của nó."

Vị trí của "vất đá/nhặt đá" nằm giữa "than van/nhảy múa" và "ôm ấp/chẳng ôm ấp," cho thấy nó thuộc về phạm trù những hành động và quyết định thực tế, có tính chất vật chất và quan hệ. Nó không chỉ là cảm xúc (như khóc/cười) mà là hành động cụ thể phát xuất từ sự phân định đúng thời điểm.

Hình ảnh "vất đá" và "nhặt đá" mang đến những bài học sâu sắc cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.

1. Trong Đời Sống Cá Nhân và Tâm Linh:

• Vất Đá (Loại Bỏ): Đây là thời điểm ăn năn, từ bỏ tội lỗi, những thói quen xấu, những mối quan hệ độc hại, hoặc những triết lý trần tục cản trở mối tương giao với Chúa. Đó là công việc "dọn sạch ruộng" tâm linh. "Vậy, hãy vứt bỏ mọi điều ô uế và mọi điều gian ác còn lại đầy dẫy trong anh em..." (Gia-cơ 1:21). Có thời Chúa đòi hỏi chúng ta phải chủ động "ném đi" những gì không thuộc về Ngài.
• Nhặt Đá (Xây Dựng): Đây là thời điểm đầu tư, gầy dựng, tích lũy. Đó là lúc chúng ta "nhặt" Lời Chúa (thi thiên 119:11), tích trữ ân điển và tri thức, xây dựng mối tương giao với Chúa và với Hội Thánh, phát triển nhân cách Cơ Đốc. "Hãy tự xây đắp trên nền đức tin rất thánh của mình, và nhơn Đức Thánh Linh mà cầu nguyện" (Giu-đe 1:20).

Quy luật quan trọng: Thường thì phải "vất đá" trước rồi mới có thể "nhặt đá" cách hiệu quả. Không thể xây dựng một đời sống mới trên một nền đất đầy đá cũ.

2. Trong Mối Quan Hệ và Hội Thánh:

• Vất Đá (Phân Rẽ, Kỷ Luật): Có những thời điểm Hội Thánh phải thực thi kỷ luật (1 Cô-rinh-tô 5:13), hoặc cá nhân phải tạm lánh xa một mối quan hệ gây vấp phạm. Đó không phải là hành động dễ dàng, nhưng đôi khi cần thiết để bảo vệ sự trong sạch của thân thể Đấng Christ.
• Nhặt Đá (Kết Nối, Gây Dựng): Đây là thời điểm hòa giải (Ma-thi-ơ 5:23-24), khích lệ, môn đồ hóa, và cùng nhau xây dựng Hội Thánh như một đền thờ sống động bằng những "viên đá sống" (1 Phi-e-rơ 2:5).

3. Trong Công Việc và Chức Vụ:

• Vất Đá (Kết Thúc, Thay Đổi): Có thời điểm phải từ bỏ một dự án, một phương pháp cũ không còn hiệu quả, hay thậm chí chấm dứt một chức vụ ở một nơi nào đó. Đó là hành động vâng lời và tin cậy.
• Nhặt Đá (Khởi Đầu, Đầu Tư): Đó là thời điểm bắt tay vào một chức vụ mới, một sự nghiệp mới, học một kỹ năng mới để phục vụ Chúa. "Vì chưng ai nấy phải coi sóc việc mình làm. Lúc nào gặt hái điều mình đã gieo" (Ga-la-ti 6:4-5).

Câu hỏi then chốt là: Làm thế nào để biết đang ở "thời vất đá" hay "thời nhặt đá"? Kinh Thánh cho chúng ta vài nguyên tắc:

1. Cầu Nguyện và Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Đức Chúa Trời: "Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho." (Gia-cơ 1:5). Sự khôn ngoan thuộc linh giúp phân biệt thời cơ.
2. Xem Xét Hoàn Cảnh và Sự Dẫn Dắt Của Đức Thánh Linh: Đức Thánh Linh dẫn dắt con cái Chúa (Rô-ma 8:14). Sự bình an của Đấng Christ phải cai trị trong lòng để quyết định (Cô-lô-se 3:15).
3. Vâng Theo Lời Chúa Làm Tiêu Chuẩn: Có những nguyên tắc đạo đức rõ ràng trong Kinh Thánh luôn đúng, bất kể "thời điểm." Ví dụ: thời điểm để "ghét" (câu 8) phải được hiểu trong ánh sáng của điều răn yêu thương và việc ghét điều ác (Thi thiên 97:10). Không bao giờ là "thời điểm" để phạm tội.
4. Tìm Kiếm Lời Khuyên Từ Những Người Khôn Ngoan, Trưởng Thành: "Trong vòng nhiều mưu sĩ, sự khôn ngoan được bày tỏ." (Châm Ngôn 24:6).

Sự nhận biết này đòi hỏi sự nhạy bén thuộc linh, không phải là một công thức cứng nhắc. Đôi khi Chúa kêu gọi chúng ta làm điều trái ngược với sự khôn ngoan thông thường, như Ngài đã kêu gọi Gideon phá bỏ bàn thờ cha mình trước khi xây dựng một bàn thờ mới cho Đức Giê-hô-va (Các Quan Xét 6:25-27).

"Có thời vất đá, có thời nhặt đá" cuối cùng không phải là một lời kêu gọi thụ động chấp nhận số phận, mà là lời mời gọi tin cậy và vâng phục Đấng đang nắm giữ thời gian trong tay Ngài. Sự bình an thật không đến từ việc kiểm soát mọi hoàn cảnh, mà từ việc tin chắc rằng Đức Chúa Trời yêu thương chúng ta đang điều khiển mọi "thời-kỳ" của đời sống chúng ta.

Khi đối diện với quyết định "vất bỏ" hay "gầy dựng," thay vì lo lắng, chúng ta có thể cầu hỏi Chúa: "Lạy Cha, đây có phải là thời điểm Ngài định cho con hành động không? Con nên xây dựng hay nên dọn dẹp trong tình huống này?" Và rồi bước đi trong đức tin, biết rằng dù chúng ta có thể sai lầm trong sự phân định, nhưng Đức Chúa Trời vẫn thành tín và sẽ dẫn dắt bước chân của những người có lòng hướng về Ngài (Châm Ngôn 16:9).

Cuộc đời Cơ Đốc nhân là một sự luân phiên giữa "vất đá" và "nhặt đá" dưới sự hướng dẫn của Đấng Christ. Hãy can đảm vất bỏ những gì cần vất bỏ, và hãy siêng năng nhặt lấy những gì cần gây dựng, vì biết rằng mọi thời điểm đều nằm trong bàn tay đầy ân điển của Cha Thiên Thượng.