Đường Lối Xưa Trong Giê-rê-mi 6:16
Trong bối cảnh hỗn loạn về đạo đức và thuộc linh của dân Giu-đa thời tiên tri Giê-rê-mi, lời kêu gọi của Đức Giê-hô-va vang lên như một hồi chuông cảnh tỉnh: “Đức Giê-hô-va phán như vầy: Hãy đứng nơi các đường cái và nhìn xem; tra xét những đường lối cũ, xem thử đường tốt ở đâu, rồi hãy đi đường ấy; thì các ngươi sẽ được sự an nghỉ cho linh hồn mình. Nhưng chúng nó đáp rằng: Chúng tôi không khứng đi đường ấy” (Giê-rê-mi 6:16, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu Kinh Thánh này không chỉ là một lời khuyên khôn ngoan, mà là then chốt cho sự sống còn thuộc linh của một dân tộc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa thần học, bối cảnh lịch sử, và sự ứng dụng thiết thực của “đường lối xưa” (hay “đường lối cũ”) cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Tiên tri Giê-rê-mi thi hành chức vụ trong khoảng thời gian cuối thế kỷ thứ 7 đến đầu thế kỷ thứ 6 TCN, một giai đoạn cực kỳ hỗn loạn trước khi thành Giê-ru-sa-lem sụp đổ vào tay người Ba-by-lôn (586 TCN). Dân Giu-đa, dưới các đời vua như Giô-si-a, Giê-hô-gia-kim, và Sê-đê-kia, đã trải qua một cuộc cải cách tôn giáo nửa vời nhưng nhanh chóng quay lưng lại với giao ước.
Bối cảnh trực tiếp của Giê-rê-mi chương 6 là lời cảnh báo về sự phán xét từ phương bắc (c.1) sẽ giáng xuống Giê-ru-sa-lem vì sự bội đạo và tội lỗi tràn lan của nó. Dân sự từ lớn đến nhỏ đều tham lam (c.13), các tiên tri giả và thầy tế lễ đều hành động cách gian ác, chữa lành vết thương của dân sự cách sơ sài mà rằng: “Bình an, bình an!” trong khi chẳng có bình an thật (c.14). Chính trong ngữ cảnh tăm tối thuộc linh này, tiếng gọi trở về “đường lối xưa” vang lên.
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, cụm từ “đường lối cũ” được dịch từ “orakh olam” (אֹרַח עוֹלָם). Từ “orakh” (אֹרַח) nghĩa là con đường, lối mòn, cách thức. Từ “olam” (עוֹלָם) mang ý nghĩa “đời đời”, “vĩnh cửu”, “xưa cũ từ thời xa xưa”. Do đó, “đường lối xưa” không đơn thuần là một con đường cũ kỹ, mà là **con đường vĩnh cửu**, **con đường của các thời đại** – con đường đã được thiết lập từ nguyên thủy và tồn tại mãi mãi. Đó là con đường của giao ước, của sự vâng phục và mối tương giao đúng đắn với Đức Chúa Trời.
Vậy, cụ thể “đường lối xưa” đó là gì? Dựa trên toàn bộ mặc khải của Kinh Thánh, chúng ta có thể hiểu đây là:
1. Đường Lối Của Giao Ước và Luật Pháp: Đây là con đường mà Đức Chúa Trời đã vạch ra cho dân Y-sơ-ra-ên qua giao ước tại Si-nai, với trung tâm là Mười Điều Răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20). Đó là con đường của sự thờ phượng độc thần Đức Giê-hô-va, công bình, thánh khiết và yêu thương. Tiên tri Giê-rê-mi nhiều lần nhắc dân sự về “con đường của tổ phụ” mà họ đã lìa bỏ (Giê-rê-mi 18:15). Chính Môi-se cũng đã căn dặn: “Hãy nhớ lại những ngày xưa, suy xét những năm của đời đời; hãy hỏi cha ngươi, người sẽ chỉ cho, hỏi các trưởng lão, họ sẽ nói cho” (Phục Truyền Luật Lệ Ký 32:7).
2. Đường Lối Của Đức Tin và Sự Vâng Phục Tuyệt Đối: “Đường lối xưa” được minh họa qua đời sống của các tổ phụ như Áp-ra-ham, người “tin Đức Giê-hô-va, thì Ngài kể sự đó là công bình cho người” (Sáng Thế Ký 15:6). Dù chưa có Luật Pháp thành văn, các tổ phụ đã bước đi trong đức tin và sự kính sợ Chúa. Đó là con đường không dựa trên hình thức tôn giáo rỗng tuếch, mà trên tấm lòng được cắt bì, hết lòng yêu mến Chúa (Phục Truyền 6:5).
3. Đường Lối Dẫn Đến Sự An Nghỉ Cho Linh Hồn: Lời hứa đi kèm với mệnh lệnh là: “thì các ngươi sẽ được sự an nghỉ cho linh hồn mình.” Từ “an nghỉ” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “menuḥah” (מְנוּחָה), chỉ về sự yên tĩnh, bình an, sự nghỉ ngơi thật sự. Điều này nhắc chúng ta nhớ đến lời mời của Chúa Giê-xu trong Tân Ước: “Hỡi những kẻ mệt mỏi và gánh nặng, hãy đến cùng ta, ta sẽ cho các ngươi được yên nghỉ. Ta có lòng nhu mì, khiêm nhường; nên hãy gánh lấy ách của ta, và học theo ta; thì linh hồn các ngươi sẽ được yên nghỉ” (Ma-thi-ơ 11:28-29). “Đường lối xưa” và “ách” của Chúa Giê-xu thực chất là một – đó là con đường vâng phục và tin cậy đưa đến bình an thật.
Lý do dân Giu-đa cần tìm lại đường lối xưa là vì họ đã lạc vào những lối rẽ nguy hiểm:
- Đường Lối Của Sự Bội Đạo và Hình Tượng: Họ pha trộn sự thờ phượng Đức Giê-hô-va với các thần của dân ngoại, thờ lạy trên các nơi cao (2 Các Vua 23:5).
- Đường Lối Của Sự Tự Công Bình và Hình Thức: Họ giữ các nghi lễ một cách máy móc (dâng tế lễ, giữ ngày lễ) nhưng bỏ qua công lý, lòng nhân từ và sự trung tín (Mi-chê 6:8; Giê-rê-mi 7:9-10).
- Đường Lối Của Sự Khôn Ngoan Thế Gian: Họ tìm kiếm liên minh chính trị với Ai Cập hay A-si-ri thay vì nương cậy nơi Đức Giê-hô-va (Ê-sai 30:1-2; 31:1).
- Đường Lối Của Sự Phản Loạn và Cứng Lòng: Câu kết của Giê-rê-mi 6:16 cho thấy thái độ của họ: “Nhưng chúng nó đáp rằng: Chúng tôi không khứng đi đường ấy.” Từ “không khứng” (lo’ nelekh - לֹא נֵלֵךְ) biểu lộ sự từ chối có chủ ý, một sự cứng lòng cố chấp.
Sự từ chối này không phải do thiếu hiểu biết, mà do tấm lòng đã trở nên chai lì. Đức Giê-hô-va phán: “Chúng nó làm mặt cứng hơn đá, không chịu trở lại” (Giê-rê-mi 5:3). Đây là bài học nghiêm khắc về hậu quả của việc khước từ con đường cứu rỗi và bình an của Chúa.
Là Cơ Đốc nhân sống dưới giao ước mới, chúng ta hiểu rằng “đường lối xưa” không bị bãi bỏ, nhưng được làm trọn và bày tỏ cách rạng rỡ nhất trong con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ.
Chính Chúa Giê-xu tuyên bố: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6). Trong tiếng Hy Lạp, từ “đường đi” là “hodos” (ὁδός), tương đương với “orakh/derekh” trong tiếng Hê-bơ-rơ. Ngài chính là hiện thân sống động của “Đường Lối Xưa” – Con đường Vĩnh Cửu dẫn đến Cha.
Hơn nữa, Ngài mở ra một con đường mới và sống cho chúng ta: “Vậy, hỡi anh em, vì chúng ta nhờ có huyết Đức Chúa Jêsus được dạn dĩ vào nơi rất thánh, bởi đường mới và sống mà Ngài đã mở ngang qua cái màn, nghĩa là ngang qua xác Ngài” (Hê-bơ-rơ 10:19-20). Con đường “mới và sống” này thực chất là sự tiếp nối và làm ứng nghiệm trọn vẹn của “đường lối xưa”. Nó mới vì được mua bằng huyết của Con Đức Chúa Trời, nhưng bản chất của nó vẫn là con đường thánh khiết, công bình và đức tin mà các thánh đồ xưa đã đi.
Sứ đồ Phi-e-rơ cũng rao giảng: “Hãy hối cải, và ai nấy phải nhân danh Đức Chúa Jêsus chịu phép báp-têm, để được tha tội mình, rồi sẽ được lãnh sự ban cho Đức Thánh Linh” (Công Vụ 2:38). Đây chính là lộ trình của “đường lối xưa” trong thời đại Tân Ước: Ăn năn – Tin nhận Đấng Christ – Bước đi trong Thánh Linh.
Mệnh lệnh trong Giê-rê-mi 6:16 rất cụ thể và có thể áp dụng cho mỗi chúng ta hôm nay:
1. “Hãy đứng nơi các đường cái và nhìn xem” – Dừng Lại và Tỉnh Thức: Trong nhịp sống hối hả, chúng ta dễ bị cuốn theo dòng chảy của xã hội. “Đứng” lại là hành động chủ động dừng bước, thoát khỏi sự vội vã để có tầm nhìn thuộc linh. Chúng ta cần tỉnh thức, xem xét những “ngã tư” của cuộc đời mình: sự nghiệp, gia đình, tài chính, các mối quan hệ – xem chúng ta đang được dẫn dắt bởi nguyên tắc của Đức Chúa Trời hay bởi thế gian? (Rô-ma 12:2).
2. “Tra xét những đường lối cũ” – Nghiên Cứu và Suy Ngẫm Lời Chúa: “Đường lối cũ” đã được ghi chép đầy đủ trong Kinh Thánh. Chúng ta phải chuyên tâm tra xét Kinh Thánh mỗi ngày (Giăng 5:39), học biết về đức tin của Áp-ra-ham, sự kiên nhẫn của Gióp, lòng can đảm của Đa-ni-ên, tình yêu thương của Chúa Giê-xu. Đồng thời, học hỏi từ lịch sử Hội Thánh và các thánh đồ trung tín. Đây không phải sự tôn sùng quá khứ, mà là sự vâng phục mạng lệnh “hãy nhớ lại” (Hê-bơ-rơ 13:7).
3. “Xem thử đường tốt ở đâu” – Phân Biệt Bằng Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh: Không phải mọi con đường cũ đều tốt. Chúng ta cần sự khôn ngoan từ trên (Gia-cơ 1:5) để phân biệt đâu là truyền thống của loài người và đâu là mạng lệnh của Đức Chúa Trời (Mác 7:8). “Đường tốt” là con đường phù hợp với bản tính thánh khiết, yêu thương và công bình của Chúa, được bày tỏ trong Kinh Thánh. Nó thường là “con đường hẹp” dẫn đến sự sống (Ma-thi-ơ 7:14).
4. “Rồi hãy đi đường ấy” – Lựa Chọn và Bước Đi Cách Quyết Định: Sau khi nhận biết, phải có hành động dứt khoát. Đi trên “đường lối xưa” nghĩa là: - Ăn năn và từ bỏ những lối đi tội lỗi: Mỗi ngày từ bỏ con đường của xác thịt, của cái tôi kiêu ngạo. - Bước đi trong Thánh Linh: “Hãy bước đi theo Thánh Linh, chớ hề làm trọn những điều ưa muốn của xác thịt” (Ga-la-ti 5:16). Đây là bí quyết để sống đẹp ý Chúa. - Sống theo Luật Pháp của Đấng Christ – Luật Yêu Thương: “Hãy kính mến Đức Chúa Trời hết lòng” và “yêu người lân cận như mình” (Mác 12:30-31) chính là tóm tắt của cả “đường lối xưa”. - Gắn bó với Hội Thánh địa phương: “Đường lối xưa” không phải là con đường cô độc. Chúng ta cần sự thông công, khích lệ và sửa dạy của thân thể Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 10:24-25).
5. “Sẽ được sự an nghỉ cho linh hồn mình” – Kinh Nghiệm Bình An và Sự Thỏa Lòng Trong Chúa: Đây là kết quả hứa chắc. Khi chúng ta chọn đi trên con đường vâng phục Chúa, chúng ta sẽ kinh nghiệm sự bình an vượt quá mọi sự hiểu biết (Phi-líp 4:7), sự thỏa lòng thâm sâu trong tâm linh, dù hoàn cảnh bên ngoài có thể đầy sóng gió. Sự an nghỉ này là sự báo trước của sự an nghỉ đời đời trên thiên đàng.
Lời kêu gọi trong Giê-rê-mi 6:16 vang vọng xuyên suốt các thời đại, từ dân Giu-đa cứng lòng đến Hội Thánh ngày nay. “Đường lối xưa” là con đường vĩnh cửu của đức tin, sự vâng phục và mối tương giao với Đức Chúa Trời, đã được bày tỏ trọn vẹn trong Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ngài chính là CON ĐƯỜNG.
Thách thức đặt ra cho mỗi chúng ta là: Chúng ta có đang bị cuốn hút bởi những “đường lối mới” của thế gian – chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa khoái lạc, chủ nghĩa vật chất, hay những giáo lý sai lầm – mà từ chối con đường khiêm nhường, thánh khiết của thập tự giá không? Câu trả lời của chúng ta sẽ là “Chúng tôi không khứng đi đường ấy” như dân Giu-đa xưa, hay sẽ là lời của Giô-suê: “Ta và nhà ta sẽ phục sự Đức Giê-hô-va” (Giô-suê 24:15)?
Hãy dừng lại, nhìn xem, tra xét Kinh Thánh, tìm cho ra con đường tốt là Chúa Giê-xu Christ, và quyết tâm bước đi trong Ngài. Chỉ trên con đường ấy, linh hồn chúng ta mới tìm được sự an nghỉ thật sự và đời đời. A-men.