Sách Luật Lệ Tông Đồ
Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh và lịch sử Hội Thánh ban đầu, cụm từ “Sách Luật Lệ Tông Đồ” hoặc “Luật Lệ Tông Đồ” (tiếng Hy Lạp: Didachē tōn Apostolōn) thường xuất hiện, gây không ít thắc mắc cho các tín hữu. Cần phải hiểu ngay rằng, đây không phải là một sách nằm trong Kinh điển Cơ Đốc (Canon) 66 sách mà chúng ta công nhận ngày nay. Thay vào đó, thuật ngữ này chủ yếu đề cập đến một bộ các quy tắc, chỉ dẫn thực hành và giáo lý căn bản được rút ra từ sách Công Vụ và các Thư Tín, đặc biệt là những giải pháp cho các vấn đề nan giải mà Hội Thánh đầu tiên đối mặt, như được ghi chép trong Công-vụ Các Sứ-đồ 15. Bài viết này sẽ đi sâu khám phá nguồn gốc, nội dung, ý nghĩa thần học và ứng dụng thiết thực của “Luật Lệ Tông Đồ” cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Sự kiện then chốt dẫn đến việc hình thành những “luật lệ” rõ ràng chính là Hội Nghị Giê-ru-sa-lem được thuật lại trong Công-vụ 15:1-29. Một nan đề lớn nổi lên: Các tín hữu gốc Do Thái giáo cho rằng người ngoại (dân Gentiles) phải chịu cắt bì và tuân giữ Luật Pháp Môi-se (Torah) để được cứu rỗi (câu 1,5). Điều này trực tiếp đe dọa đến cốt lõi của Phúc Âm: “Ấy là nhờ ân điển của Chúa Jêsus mà chúng ta tin được cứu, cũng như họ vậy” (Công-vụ 15:11).
Sau khi nghe Phi-e-rơ, Ba-na-ba và Phao-lô trình bày, sứ đồ Gia-cơ (lãnh đạo Hội Thánh tại Giê-ru-sa-lem) đưa ra phán quyết, được xem là nền tảng của “Luật Lệ Tông Đồ”: “Vậy, theo ý tôi, thật chẳng nên khuấy rối những người ngoại trở lại cùng Đức Chúa Trời, nhưng hãy viết thư dặn họ kiêng giữ cho khỏi sự ô uế của thần tượng, sự tà dâm, sự ăn thịt thú vật chết ngột và huyết.” (Công-vụ 15:19-20).
Bốn điều răn này không phải là điều kiện để được cứu, mà là những nguyên tắc sống thiết yếu nhằm:
1. Duy trì sự hiệp một: Giúp các tín hữu gốc Do Thái và gốc ngoại có thể thông công, ăn chung bàn cách tự do mà không vấp phạm lương tâm.
2. Tách biệt khỏi thế gian ngoại giáo: “Sự ô uế của thần tượng” (thức ăn cúng thần) và “tà dâm” (các tập tục tình dục trái đạo đức phổ biến trong xã hội Hy-La) là những điểm then chốt.
3. Tôn trọng truyền thống Kinh Thánh: Việc kiêng huyết và thú vật chết ngột bắt nguồn từ Lê-vi Ký 17:10-14, nhấn mạnh sự tôn trọng sự sống (vì mạng sống trong huyết) và vệ sinh. Đây là “gánh nặng” tối thiểu, thể hiện sự nhạy cảm với anh em gốc Do Thái.
Từ hạt nhân trong Công-vụ 15, khái niệm “Luật Lệ Tông Đồ” có thể được mở rộng để chỉ toàn bộ những giáo huấn thực hành và đạo đức mà các sứ đồ truyền dạy cho các Hội Thánh mới. Chúng ta có thể phân loại thành ba lĩnh vực chính:
1. Luật Lệ Về Đời Sống Đạo Đức & Sự Thánh Khiết Cá Nhân:
Đây là phần ứng dụng thực tế của thần học về sự thánh khiết. Ngoài bốn điều trong Công-vụ 15, các thư tín đầy rẫy những chỉ dẫn cụ thể:
- 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:3-7: “Vì ý muốn của Đức Chúa Trời, ấy là khiến anh em nên thánh: tức là phải lánh sự ô uế... chẳng ai được phép phỉnh phờ anh em mình... Vì Đức Chúa Trời chẳng gọi chúng ta đến sự ô uế, bèn là sự nên thánh vậy.”
- 1 Cô-rinh-tô 6:18-20: Kêu gọi tránh khỏi sự tà dâm, vì thân thể là đền thờ của Đức Thánh Linh.
2. Luật Lệ Về Trật Tự và Sự Thờ Phượng Trong Hội Thánh:
Các sứ đồ thiết lập trật tự để sự hiệp một và chứng nhân được bảo tồn.
- 1 Cô-rinh-tô 14:26-33, 40: Phao-lô dạy về trật tự khi nói tiên tri, nói tiếng lạ: “Vì Đức Chúa Trời chẳng phải là Chúa của sự lộn lạo, bèn là của sự hòa bình... Mọi sự đều nên làm cho phải phép và theo thứ tự.”
- 1 Ti-mô-thê 3:1-13; Tít 1:5-9: Các tiêu chuẩn rõ ràng cho chức vụ giám mục (trưởng lão) và chấp sự.
- 1 Cô-rinh-tô 11:23-26: Sự truyền dạy về Tiệc Thánh (“Vì tôi có nhận nơi Chúa, điều tôi đã dạy cho anh em”).
3. Luật Lệ Về Mối Quan Hệ và Ứng Xử Trong Cộng Đồng:
Đây là hiện thực hóa của luật yêu thương (agapē).
- Ê-phê-sô 5:22-6:9: Các nguyên tắc cho vợ chồng, cha mẹ-con cái, chủ-tớ.
- Ma-thi-ơ 18:15-17: Chúa Jesus dạy về các bước giải quyết khi anh em phạm tội (đây cũng được các sứ đồ áp dụng).
- Gia-cơ 5:16: “Hãy xưng tội cùng nhau, và cầu nguyện cho nhau”.
Một câu hỏi quan trọng: “Luật Lệ Tông Đồ” có phải là một “Luật Pháp Mới” (Nomos) để thay thế Cựu Ước không? Hoàn toàn không. Sứ đồ Phao-lô chiến đấu quyết liệt chống lại việc đặt gánh nặng luật pháp lên các tín hữu. Vậy, bản chất của những chỉ dẫn này là gì?
1. Chúng Là Sự Giải Thích và Ứng Dụng Của Luật Yêu Thương: Chúa Jesus tóm tắt luật pháp thành hai điều răn lớn: yêu Chúa và yêu người (Ma-thi-ơ 22:37-40). “Luật Lệ Tông Đồ” chính là cách cụ thể hóa luật yêu thương ấy trong bối cảnh đa văn hóa của Hội Thánh đầu tiên. Kiêng thịt cúng thần là vì yêu thương và tránh gây vấp phạm cho anh em yếu đuối (1 Cô-rinh-tô 8:13).
2. Chúng Là Sự Hướng Dẫn Của Đức Thánh Linh: Quyết định ở Hội Nghị Giê-ru-sa-lem bắt đầu bằng “Đức Thánh Linh và chúng ta đã ưng...” (Công-vụ 15:28). Điều này cho thấy đây không phải là luật lệ cứng nhắc của con người, mà là sự hướng dẫn thiêng liêng cho đời sống chung. Trong tiếng Hy Lạp, từ dogma (đồng nghĩa với “nghị quyết” trong câu 28) thường được dùng cho sắc lệnh, nhưng ở đây nó được đặt dưới thẩm quyền của Đức Thánh Linh.
3. Chúng Hướng Đến Sự Tự Do Và Gánh Nhẹ Nhàng: Trái ngược với gánh nặng của hàng trăm điều luật, các nguyên tắc này được đưa ra để bảo vệ sự tự do trong Christ và giữ cho gánh nhẹ nhàng. Chúng định hình một nếp sống mới phù hợp với thân phận mới: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31).
“Luật Lệ Tông Đồ” không phải là danh sách cấm đoán khô khan, mà là kim chỉ nam cho đời sống khôn ngoan, yêu thương và làm sáng Danh Chúa.
1. Trong Việc Duy Trì Sự Hiệp Một Hội Thánh:
Nguyên tắc xử lý vấn đề văn hóa/ý kiến khác biệt trong Công-vụ 15 là bài học vô giá. Khi có bất đồng (ví dụ: phong cách thờ phượng, quan điểm về văn hóa thế tục), chúng ta cần:
- Tập trung vào cốt lõi Phúc Âm (ân điển, đức tin).
- Lắng nghe kinh nghiệm chứng nhân (như các sứ đồ).
- Tìm kiếm sự hướng dẫn của Kinh Thánh và Đức Thánh Linh.
- Đưa ra những nguyên tắc yêu thương, tôn trọng lương tâm lẫn nhau, hơn là những luật lệ cứng nhắc.
2. Trong Việc Xây Dựng Đời Sống Đạo Đức Cá Nhân:
Bốn điều trong Công-vụ 15 vẫn còn nguyên giá trị:
- “Ô uế thần tượng”: Ngày nay có thể hiểu là tránh xa sự thờ phượng bất cứ điều gì thay thế Chúa (tiền bạc, danh vọng, chủ nghĩa khoái lạc). Cần tỉnh thức với “thức ăn cúng thần” thời hiện đại là những triết lý, giải trí trái với Kinh Thánh.
- “Tà dâm”: Giữ sự trong sạch trong tư tưởng, lời nói và hành động, đứng vững giữa một nền văn hóa đề cao tình dục phóng túng.
- “Kiêng huyết và thú chết ngột”: Ngoài ý nghĩa sức khỏe, đây là lời nhắc nhở về sự tôn trọng sự sống và tính thánh khiết của thân thể – điều Chúa đã cứu chuộc.
3. Trong Việc Thiết Lập Các Mối Quan Hệ Lành Mạnh:
Các nguyên tắc trong các thư tín về vợ chồng, gia đình, bạn bè là “luật lệ” đem lại tự do và bình an. Áp dụng Ma-thi-ơ 18 để giải quyết mâu thuẫn, sống theo Ê-phê-sô 4:25-32 để xây dựng cộng đồng yêu thương, thật thà.
4. Nguyên Tắc “Làm Mọi Sự Vì Vinh Hiển Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 10:31):
Đây chính là tinh thần xuyên suốt của mọi “luật lệ”. Mỗi quyết định hằng ngày – từ ăn uống, giải trí, cách tiêu tiền, đến lời nói – đều có thể được đặt dưới câu hỏi: “Điều này có làm vinh hiển Chúa không? Có gây vấp phạm cho ai không? Có xuất phát từ tình yêu thương không?”
“Sách Luật Lệ Tông Đồ” không tồn tại như một văn kiện riêng lẻ, nhưng tinh thần và nội dung của nó được ghi khắp trong Tân Ước, đặc biệt qua những quyết định khôn ngoan đầy dẫy Đức Thánh Linh của Hội Thánh đầu tiên. Nó không phải là luật pháp để nô lệ hay khoe khoang, mà là những đường ray bảo vệ để đời sống trong ân điển được tự do chạy đúng hướng – hướng về sự thánh khiết, hiệp một và làm chứng cho thế gian.
Là Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, chúng ta được mời gọi sống dưới sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh và Lời Chúa với cùng một tinh thần ấy: giữ vững lẽ thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15). Hãy để những nguyên tắc yêu thương, tôn trọng, thánh khiết và xây dựng từ Kinh Thánh trở thành “luật lệ” trong lòng, không phải để ràng buộc, mà để chúng ta thật sự được tự do – tự do để yêu Chúa và yêu người cách trọn vẹn nhất.