Kinh Thánh nói gì về định kiến?

Trong một thế giới luôn bị phân rẽ bởi những thành kiến về chủng tộc, giai cấp, giới tính, và văn hóa, Lời Chúa vang lên như một tiếng chuông cảnh tỉnh và một ánh sáng dẫn đường. Định kiến không chỉ là một vấn đề xã hội học; trước hết, đó là một vấn đề tâm linh thâm sâu, bắt nguồn từ sự sa ngã của con người và trái ngược hoàn toàn với bản tính của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá Kinh Thánh nói gì về định kiến, từ những nguyên tắc trong Cựu Ước đến sự bày tỏ trọn vẹn nơi đời sống và giáo lý của Chúa Giê-xu Christ cùng các sứ đồ, cung cấp một nền tảng vững chắc cho đời sống Cơ Đốc nhân trong một thế giới đầy thiên vị.

Giải Nghĩa “Định Kiến” Theo Ngôn Ngữ Kinh Thánh

Trong tiếng Anh, “prejudice” (định kiến) có nghĩa là “judging before” – phán xét trước khi biết đầy đủ sự thật. Kinh Thánh sử dụng những từ ngữ mạnh mẽ hơn để mô tả hiện tượng này. Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ then chốt là προσωπολημψία (prosōpolēmpsia) và προσωπολήμπτης (prosōpolēmptēs). Từ này ghép bởi prosōpon (khuôn mặt, diện mạo) và lambanō (nhận lấy, đón lấy). Nghĩa đen là “nhận lấy vì bộ mặt” – tức là đối xử với ai đó dựa trên vẻ bề ngoài, địa vị, hay thành phần, thay vì dựa trên công lý, lẽ thật, hay đức tin. Kinh Thánh Bản Truyền Thống dịch là “tây vị người” hay “vị nể người”. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, khái niệm tương ứng liên quan đến việc “nhận mặt” hoặc “nâng cao mặt” của người nào đó (Lê-vi Ký 19:15).

Nguyên Tắc Công Bình Tuyệt Đối Từ Cựu Ước

Ngay từ luật pháp Môi-se, Đức Chúa Trời đã thiết lập nguyên tắc nền tảng chống lại mọi sự định kiến và thiên vị:

“Chớ nên làm sự bất công trong việc xét đoán; chớ thiên vị kẻ nghèo, cũng đừng nể mặt người quyền thế, nhưng hãy cứ công bình mà xét đoán kẻ lân cận ngươi.” (Lê-vi Ký 19:15).

Câu Kinh Thánh này phá vỡ cả hai khuynh hướng định kiến: thiên vị người giàu/quyền thế và thiên vị người nghèo (với động cơ sai). Công lý của Đức Chúa Trời là tuyệt đối, “vì Đức Giê-hô-va chẳng xem mặt ai” (Phục Truyền 10:17). Điều này được nhắc lại nhiều lần trong sách Châm Ngôn: “Kẻ nào nói với kẻ ác rằng: Ngươi là công bình, sẽ bị dân tộc rủa sả, và bị các nước ghét” (Châm Ngôn 24:24). Định kiến làm cong sự công bình, là điều Đức Chúa Trời gớm ghiếc.

Chúa Giê-xu Christ: Bản Mẫu Vượt Trội Mọi Định Kiến

Chúa Giê-xu không chỉ dạy đạo lý mà còn sống trọn vẹn một đời sống vượt trên mọi rào cản định kiến của xã hội Do Thái thời đó.

1. Tiếp Xúc Với Người Sa-ma-ri: Người Do Thái có thành kiến nặng nề với dân Sa-ma-ri (xem họ là lai giống và có đạo giáo sai lầm). Chúa Giê-xu đã phá vỡ rào cản này cách triệt để. Trong Giăng 4, Ngài không chỉ đi ngang qua Sa-ma-ri, mà còn chủ động trò chuyện, bày tỏ thân vị Đấng Mê-si cho một người phụ nữ Sa-ma-ri có năm đời chồng. Đây là hành động chấn động, phá vỡ ba định kiến cùng lúc: chủng tộc, giới tính, và đạo đức. Qua dụ ngôn Người Sa-ma-ri Nhân Lành (Lu-ca 10:30-37), Chúa Giê-xu định nghĩa “người lân cận” không bằng ranh giới sắc tộc hay tôn giáo, mà bằng lòng thương xót hành động.

2. Giao Thiệp Với Người Thu Thuế Và Kẻ Tội Lỗi: Giới lãnh đạo tôn giáo khinh miệt và xa lánh nhóm người này. Chúa Giê-xu lại đến nhà Xa-chê, một trưởng ty thuế vụ, và tuyên bố: “Con người đã đến để tìm và cứu kẻ bị mất” (Lu-ca 19:10). Ngài nhìn thấy con người và tiềm năng của họ trong Chúa, vượt lên trên định kiến xã hội gán cho họ.

3. Chữa Lành Cho Đầy Tớ Của Thầy Đội La-mã: Khi viên đội trưởng người La-mã (kẻ đô hộ ngoại bang) nhờ Chúa chữa bệnh, Chúa Giê-xu sẵn sàng đáp ứng và khen ngợi đức tin của ông, thậm chí nói: “Ta chưa hề thấy đức tin lớn dường ấy trong cả dân Y-sơ-ra-ên” (Ma-thi-ơ 8:10). Đức tin, chứ không phải chủng tộc, mới là tiêu chuẩn Ngài nhìn nhận.

Giáo Huấn Rõ Ràng Trong Thư Tín Các Sứ Đồ

Sau khi Hội Thánh được thành lập, vấn đề định kiến (đặc biệt giữa người Do Thái và Dân Ngoại) vẫn tồn tại. Các sứ đồ đã đối diện trực tiếp với nó.

Sứ đồ Phi-e-rơ từng có định kiến mạnh mẽ, chỉ giao thiệp với người Do Thái. Chúa phải dùng một khải tượng về tấm vải lớn chứa các loài thú ô uế để dạy ông: “Đức Chúa Trời đã tỏ cho ta biết chớ nên gọi một người nào là ô uế hay là chẳng sạch” (Công Vụ 10:28). Kết luận của Phi-e-rơ thật mạnh mẽ: “Quả thật, ta biết Đức Chúa Trời chẳng vị nể ai, nhưng trong các dân, hễ ai kính sợ Ngài và làm sự công bình, thì nấy được đẹp lòng Chúa” (Công Vụ 10:34-35).

Sứ đồ Phao-lô, người từng là Pha-ri-si đầy thành kiến, đã tuyên bố nền tảng của Phúc Âm: “Chẳng còn phân biệt chi hết, vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:22b-23). Ông nhấn mạnh rằng trong Đấng Christ, mọi định kiến về chủng tộc, giai cấp, giới tính đều bị phá đổ:

“Tại đây không còn người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đờn ông hoặc đờn bà; vì anh em thảy đều là một trong Đức Chúa Jêsus Christ.” (Ga-la-ti 3:28).

Lưu ý: câu này không xóa bỏ sự khác biệt chức năng (như trong gia đình, Hội Thánh) nhưng xóa bỏ giá trị, phẩm giá và sự tiếp cận ân điển dựa trên những yếu tố tự nhiên đó.

Sứ đồ Gia-cơ cảnh cáo nghiêm khắc nhất về tội tây vị trong chính Hội Thánh:

“Hỡi anh em, anh em tin đến Đức Chúa Jêsus Christ vinh hiển của chúng ta, thì chớ có tây vị người. Ví thử có người đeo nhẫn vàng, mặc áo tốt, vào trong nơi hội anh em, và cũng có người nghèo rách mướp vào nữa; mà anh em trọng người mặc áo tốt, nói rằng: Mời ngồi đây, là chỗ tử tế; còn nói với người nghèo rằng: Hãy đứng đó, hoặc ngồi dưới bệ chân ta, thì anh em há chẳng phân biệt trong lòng mình, và trở nên quan án ý tưởng xấu xa sao?... Song nếu anh em tây vị người, thì phạm tội, và luật pháp bắt phạt anh em như kẻ phạm phép.” (Gia-cơ 2:1-4, 9).

Gia-cơ gọi định kiến là tội lỗi và vi phạm luật pháp yêu thương.

Cội Rễ Thuộc Linh Của Định Kiến Và Giải Pháp Của Phúc Âm

Kinh Thánh chỉ ra rằng định kiến bắt nguồn từ:
1. Tấm lòng kiêu ngạo: Tự nâng mình lên và hạ thấp người khác (Lu-ca 18:9-14).
2. Sự sợ hãi và thiếu hiểu biết: Thành kiến với nhóm người khác thường xuất phát từ việc không biết về họ (Công Vụ 17:22-23).
3. Tội lỗi cố hữu (tính xác thịt): Những công việc của xác thịt bao gồm “sự thù oán, tranh đua, ghen ghét, buồn giận, cãi lẫy” (Ga-la-ti 5:19-20) – chính là mảnh đất nuôi dưỡng định kiến.

Giải pháp của Phúc Âm không chỉ là cố gắng “tử tế hơn”, mà là một sự biến đổi từ bên trong bởi Đức Thánh Linh:

“Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới.” (2 Cô-rinh-tô 5:17).

Bông trái của Đức Thánh Linh là “yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ” (Ga-la-ti 5:22-23). Một đời sống được Thánh Linh điều khiển sẽ từ từ đẩy lùi những tư tưởng và thói quen định kiến.

Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

1. Tự Kiểm Tra Lòng Mình: Thường xuyên hỏi Chúa: “Lạy Chúa, trong con có sự tây vị, định kiến vô hình nào không?”. Kiểm tra những phản ứng tự nhiên của mình trước những nhóm người khác biệt (về chính trị, tôn giáo, chủng tộc, địa vị kinh tế, tuổi tác…).

2. Lấy Lời Chúa Làm Tiêu Chuẩn: Hãy để Lời Chúa định hình tư tưởng thay vì văn hóa xã hội. Học về cách Chúa Giê-xu đối xử với người khác. Ghi nhớ Gia-cơ 2:8 như kim chỉ nam: “Nếu anh em làm trọn luật pháp theo như Kinh Thánh rằng: Ngươi hãy yêu kẻ lân cận như mình, thì anh em làm điều phải.”

3. Chủ Động Bước Ra Khỏi Vùng An Toàn: Như Chúa Giê-xu đã làm, hãy cố ý xây dựng mối quan hệ với những người không giống mình, trong tình yêu và sự tôn trọng, với mục đích hiểu họ và chia sẻ Phúc Âm.

4. Thực Hành Sự Hiệp Một Trong Hội Thánh Địa Phương: Hội Thánh phải là bản ánh của Ga-la-ti 3:28. Tích cực yêu thương, phục vụ và hiệp thông với mọi anh chị em, bất kể nguồn gốc của họ.

5. Cầu Nguyện Cho Con Mắt Thuộc Linh: Cầu xin Chúa ban cho chúng ta cái nhìn của Ngài – nhìn thấy mọi người như những tạo vật mang hình ảnh Đức Chúa Trời (dù đã bị hư hoại) và là những đối tượng tiềm năng cho sự cứu chuộc và biến đổi của ân điển.

Kết Luận

Định kiến là một tội lỗi thâm căn cố đế chống lại sự công bình và tình yêu của Đức Chúa Trời. Nó phủ nhận rằng mọi người đều được dựng nên theo hình ảnh Ngài và đều cần cùng một Phúc Âm cứu rỗi. Chúa Giê-xu Christ, qua thập tự giá, đã phá đổ bức tường ngăn cách (Ê-phê-sô 2:14) và kêu gọi chúng ta bước vào một chân lý tự do: tự do khỏi sự phán xét hời hợt, tự do để yêu thương cách sâu nhiệm. Hành trình vượt qua định kiến không phải là hành trình của sự đạo đức thuần túy, mà là hành trình của sự đầu phục và được Đức Thánh Linh biến đổi mỗi ngày. Khi chúng ta để cho tình yêu Christ cai trị trong lòng, những định kiến cũ sẽ tan chảy, nhường chỗ cho một tầm nhìn mới – một tầm nhìn thấy thế giới qua ánh sáng của ân điển và tiềm năng phục hồi từ nơi Chúa.

“Hãy mặc lấy sự yêu thương, vì là dây liên lạc của sự trọn lành.” (Cô-lô-se 3:14).