Kinh Thánh nói gì về nạn phân biệt chủng tộc có hệ thống?

Trong một thế giới đầy rẫy những chia rẽ và định kiến, vấn đề phân biệt chủng tộc có hệ thống (systemic racism) nổi lên như một thách thức sâu sắc cho xã hội và cả cho Hội Thánh. Khác với thái độ cá nhân kỳ thị, phân biệt chủng tộc có hệ thống đề cập đến những cấu trúc, chính sách, và thực hành ăn sâu trong các thể chế (chính trị, kinh tế, tư pháp, giáo dục) tạo ra và duy trì sự bất bình đẳng dựa trên chủng tộc. Vậy, với tư cách là Cơ Đốc nhân, chúng ta phải hiểu và đáp lại vấn đề này như thế nào dưới ánh sáng Lời Đức Chúa Trời? Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh một cách chuyên sâu để tìm ra nền tảng thần học, những minh họa lịch sử, và những mạng lịnh rõ ràng liên quan đến phẩm giá, sự bình đẳng và công lý cho mọi dân tộc.

I. Nền Tảng Sáng Thế: Con Người Được Dựng Nên Theo Hình Ảnh Đức Chúa Trời

Câu trả lời căn bản và mạnh mẽ nhất của Kinh Thánh cho mọi hình thức phân biệt chủng tộc nằm ngay trong những trang đầu tiên: “Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ.” (Sáng-thế Ký 1:27). Từ “hình” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “tselem” (צֶלֶם), và “giống” là “demuth” (דְּמוּת), nói lên rằng con người mang phẩm giá, giá trị và khả năng đại diện cho Đức Chúa Trời trên đất. Điều này áp dụng cho mọi người, không loại trừ ai, bất kể màu da, sắc tộc hay nguồn gốc.

Sự thật này được tái khẳng định sau trận Lụt: “Vì hình ảnh Đức Chúa Trời, Ngài đã dựng nên loài người.” (Sáng-thế Ký 9:6). Đây là cơ sở tuyệt đối cho sự bình đẳng của nhân loại. Phân biệt chủng tộc, ở cấp độ cá nhân hay hệ thống, là một sự sỉ nhục trực tiếp vào hình ảnh Đức Chúa Trời được khắc ghi trong mỗi con người. Nó không chỉ là tội chống lại người lân cận, mà là tội chống lại Đấng Tạo Hóa.

II. Sự Hình Thành Các Dân Tộc và Căn Nguyên Của Sự Chia Rẽ: Tháp Ba-bên

Sự đa dạng dân tộc không phải là lời nguyền, nhưng sự chia rẽ và thù địch giữa các dân tộc thì có nguồn gốc từ tội lỗi. Sự kiện Tháp Ba-bên (Sáng-thế Ký 11) cho thấy ý định của con người muốn tập trung quyền lực, tạo dựng danh tiếng cho mình và chống lại mạng lệnh của Đức Chúa Trời là “hãy sinh sản thêm nhiều, làm cho đầy dẫy trên mặt đất” (Sáng-thế Ký 9:1). Hậu quả là Đức Chúa Trời làm lộn xộn ngôn ngữ và phân tán họ ra khắp đất. Sự phân tán này dẫn đến sự hình thành các nhóm dân tộc khác nhau. Chủ nghĩa dân tộc cực đoan và kỳ thị chủng tộc là sản phẩm của lòng kiêu ngạo và sự nổi loạn chống lại Đức Chúa Trời, chứ không phải kế hoạch nguyên thủy của Ngài.

III. Cựu Ước: Dân Sự Được Chọn và Thái Độ Với Ngoại Bang

Cựu Ước thường bị hiểu lầm là ủng hộ sự phân biệt chủng tộc, vì Đức Chúa Trời chọn dân Y-sơ-ra-ên làm dân tộc đặc biệt của Ngài (Phục-truyền Luật-lệ Ký 7:6). Tuy nhiên, việc chọn lựa này mang mục đích chức vụ, chứ không phải mang tính ưu việt chủng tộc. Áp-ra-ham được chọn để “các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước” (Sáng-thế Ký 12:3). Luật pháp Môi-se có nhiều điều khoản bảo vệ và yêu thương khách lạ (“ger” - גֵּר): “Các ngươi chớ ức hiếp khách lạ, vì các ngươi biết lòng của khách lạ; bởi chính mình các ngươi đã làm khách trong xứ Ê-díp-tô.” (Xuất Ê-díp-tô Ký 23:9). Lòng nhân từ với người ngoại bang là một dấu hiệu của sự công bình.

Các sách tiên tri cũng lên án mạnh mẽ sự áp bức có hệ thống của giới lãnh đạo Y-sơ-ra-ên đối với người nghèo và kẻ yếu thế (A-mốt 5:24, Ê-sai 1:17). Đồng thời, các tiên tri loan báo một viễn cảnh tương lai nơi mọi dân tộc được bao gồm: “Sẽ xảy ra trong những ngày sau rốt, núi của nhà Đức Giê-hô-va sẽ được lập vững trên đỉnh các núi... và mọi nước sẽ đổ vào đó. Nhiều dân tộc sẽ đến mà nói rằng: Hãy đến, chúng ta hãy lên núi Đức Giê-hô-va... Ngài sẽ dạy chúng ta về đường lối Ngài, và chúng ta sẽ đi trong các nẻo Ngài.” (Mi-chê 4:1-2).

IV. Tân Ước: Phá Đổ Hàng Rào Ngăn Cách Trong Đấng Christ

Tân Ước không chỉ lên án thái độ kỳ thị mà còn tấn công vào chính cơ cấu hệ thống của sự chia rẽ. Trọng tâm của sứ điệp là Chúa Giê-xu Christ.

1. Chức Vụ Của Chúa Giê-xu: Chúa Giê-xu đã phá vỡ mọi rào cản xã hội và chủng tộc. Cuộc gặp gỡ với người đàn bà Sa-ma-ri (Giăng 4) là một ví dụ kinh điển. Người Do Thái và người Sa-ma-ri thù ghét nhau vì lý do chủng tộc, tôn giáo và lịch sử (một hệ thống thù địch có từ lâu đời). Chúa Giê-xu không chỉ nói chuyện với bà (điều tối kỵ đối với một người đàn ông Do Thái), mà còn phá bỏ rào cản bằng cách mặc khải chính Ngài là Đấng Mê-si-a cho bà. Ngài dạy rằng “giờ hầu đến, khi các ngươi thờ phượng Cha, chẳng tại trên hòn núi nầy, cũng chẳng tại Giê-ru-sa-lem... Đức Chúa Trời là thần, nên ai thờ lạy Ngài thì phải lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ lạy.” (Giăng 4:21, 24). Điều này giải cấu trúc hệ thống địa lý tôn giáo đã gây chia rẽ.

2. Giáo Lý Cốt Lõi Của Các Sứ Đồ: Sứ đồ Phao-lô, dưới sự linh cảm của Thánh Linh, đã đưa ra tuyên bố triệt để nhất chống lại mọi hình thức phân biệt trong Hội Thánh: “Tại đây không còn người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đờm ông hoặc đờm bà; vì trong Đấng Christ Jêsus, anh em thảy đều là một.” (Ga-la-ti 3:28). Câu này phá vỡ ba hàng rào lớn nhất thời đó: tôn giáo/chủng tộc (Giu-đa/Gờ-réc), giai cấp xã hội (tôi mọi/tự chủ), và giới tính (nam/nữ). Trong tiếng Hy Lạp, từ “một” (“heis” - εἷς) nhấn mạnh sự hiệp nhất căn tính mới trong Christ, không xóa bỏ sự đa dạng nhưng xóa bỏ sự thù địch và phân cấp giá trị.

Sách Công-vụ ghi lại sự biến đổi hệ thống trong Hội Thánh đầu tiên. Sự kiện Cọt-nây (Công-vụ 10) là một bước ngoặt. Qua khải tượng, Đức Chúa Trời dạy Phi-e-rơ bài học: “Lời Đức Chúa Trời đã phán cho ta, chớ gọi người nào là ô uế hay không sạch.” (Công-vụ 10:28). Thánh Linh giáng trên cả người ngoại bang, chứng tỏ sự cứu rỗi và sự đầy dẫy Thánh Linh là cho mọi người tin, phá đổ hệ thống quan niệm “thanh sạch/ô uế” theo nghi lễ đã gây chia rẽ.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Dựa trên nền tảng Kinh Thánh vững chắc, chúng ta có thể đưa ra những ứng dụng thực tiễn để chống lại nạn phân biệt chủng tộc có hệ thống:

1. Xét Lòng và Nhận Diện Thành Kiến: Mỗi chúng ta cần khiêm nhường xin Chúa soi sáng để thấy những thành kiến vô thức (implicit bias) trong lòng mình. Hãy cầu nguyện như Đa-vít: “Hỡi Đức Chúa Trời, xin hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi. Xin hãy xem thử tôi có lối ác nào chăng; Xin dắt tôi vào con đường đời đời.” (Thi-thiên 139:23-24). Thành kiến cá nhân là viên gạch xây nên bức tường hệ thống.

2. Tích Cực Học Hỏi và Lắng Nghe: Hãy chủ động tìm hiểu lịch sử và trải nghiệm của các anh chị em thuộc các dân tộc khác, đặc biệt những người từng chịu áp bức hệ thống. Sự đồng cảm (“sympatheo” trong Hê-bơ-rơ 4:15, có nghĩa “cùng chịu đau đớn”) là một đức tính Cơ Đốc.

3. Công Bình và Tình Yêu Thương Hành Động: Châm-ngôn 31:8-9 kêu gọi: “Hãy mở miệng mình bênh kẻ câm, và phù hộ duyên cớ của mọi con trai bị bỏ. Hãy mở miệng mình, xét đoán công bình, và bênh vực quyền lợi của kẻ nghèo nàn cùng túng thần.” Cơ Đốc nhân được kêu gọi trở thành tiếng nói cho người không có tiếng nói trong các hệ thống bất công. Điều này có thể thể hiện qua việc ủng hộ các chính sách công bằng, tham gia các tổ chức cứu trợ, hoặc đơn giản là đối xử công bằng trong công việc và cộng đồng mình sống.

4. Xây Dựng Hội Thánh Đa Văn Hóa Thực Sự: Hội Thánh phải là tiền đồn của vương quốc Đức Chúa Trời, nơi mọi hàng rào thù địch bị phá đổ (Ê-phê-sô 2:14). Hãy chủ động chào đón, môn đồ hóa, và trao quyền lãnh đạo cho các anh chị em từ mọi dân tộc trong Hội Thánh địa phương. Sự hiệp một này làm chứng cho thiên sứ và loài người về quyền năng của Phúc Âm (Ê-phê-sô 3:10).

5. Cầu Nguyện Cho Sự Công Bình và Hòa Giải: Cầu nguyện không phải là hành động thụ động duy nhất, nhưng là vũ khí mạnh mẽ đầu tiên. Hãy cầu nguyện cho sự sửa trị các hệ thống bất công, cho lòng của những người nắm quyền lực, và cho sự hòa giải chân thật giữa các nhóm người.

Kết Luận: Hướng Về Sự Hiệp Một Sau Cùng Trong Vương Quốc Đức Chúa Trời

Kinh Thánh kết thúc với một viễn cảnh vinh quang, là mục tiêu sau cùng của lịch sử cứu chuộc: “Sau đó, tôi nhìn xem, thấy một đoàn dân đông vô số, không ai đếm được, bởi mọi nước, mọi chi phái, mọi dân tộc, mọi tiếng mà ra, đứng trước ngôi và trước Chiên Con, mặc áo dài trắng, tay cầm nhành chà là.” (Khải-huyền 7:9). Đây là hình ảnh phản chiếu ngược lại sự kiện Tháp Ba-bên. Nơi đó có sự đa dạng (mọi nước, chi phái, dân tộc, tiếng) nhưng có sự hiệp một (cùng đứng trước ngôi Chiên Con, cùng mặc áo trắng, cùng tung hô). Đây là Hội Thánh phổ thông mà chúng ta tuyên xưng.

Phân biệt chủng tộc có hệ thống là một biểu hiện của tội lỗi đã ăn sâu vào cấu trúc của thế gian sa ngã. Là con cái Đức Chúa Trời, chúng ta được kêu gọi không chỉ để lên án nó, mà còn tích cực sống và hành động như những sứ giả của sự hòa giải (2 Cô-rinh-tô 5:18), phá đổ những tường thành của sự thù nghịch bằng tình yêu thương thực tế, công lý và lời rao giảng về một Đấng Christ đã phá đổ hàng rào ngăn cách. Hãy để Hội Thánh trở thành dấu chỉ và phương tiện của vương quốc Đức Chúa Trời, nơi phẩm giá của mọi người được tôn trọng vì họ mang hình ảnh của Đấng Tạo Hóa, và mọi tín hữu thật sự là anh chị em một nhà trong Đấng Christ.