Giao Ước Công Đức
Trong hành trình tìm hiểu nền tảng cứu rỗi của Cơ Đốc giáo, khái niệm “Giao Ước Công Đức” (hay Giao Ước Việc Làm) đóng vai trò then chốt để hiểu được tình trạng hư mất của con người và kế hoạch cứu chuộc toàn vẹn của Đức Chúa Trời. Đây không chỉ là một học thuyết thần học khô khan, mà là chìa khóa mở ra sự hiểu biết sâu sắc về ân điển, về sự thay thế của Chúa Giê-xu Christ, và về nền tảng vững chắc cho đức tin của chúng ta.
I. Định Nghĩa & Bối Cảnh Kinh Thánh
Giao Ước Công Đức (tiếng Anh: Covenant of Works) là giao ước đầu tiên mà Đức Chúa Trời thiết lập với loài người qua A-đam, với tư cách là người đại diện cho cả nhân loại. Trong giao ước này, Đức Chúa Trời hứa ban sự sống đời đời và phước hạnh trên cơ sở sự vâng phục trọn vẹn và tuyệt đối của A-đam đối với điều răn của Ngài. Ngược lại, sự bất tuân sẽ dẫn đến sự chết và hình phạt.
Phân đoạn kinh điển cho giao ước này được tìm thấy trong Sáng-thế Ký 2:16-17: “Rồi, Giê-hô-va Đức Chúa Trời phán dạy rằng: Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn; nhưng về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến; vì một mai ngươi ăn, chắc sẽ chết.” Ở đây, chúng ta thấy rõ các yếu tố của một giao ước:
- Các Bên: Đức Chúa Trời (Đấng thiết lập) và A-đam (đại diện cho nhân loại).
- Điều Kiện (Công Đức cần đạt): Không ăn trái của cây biết điều thiện ác.
- Lời Hứa (Phần Thưởng): Sự sống tiếp tục trong mối tương giao phước hạnh (sự sống đời đời hàm chứa trong đó).
- Hình Phạt (Sự Rủa Sả): Sự chết (“chắc sẽ chết”).
Từ ngữ Hebrew cho “chết” ở đây là “môt tamût” (מוֹת תָּמוּת), một cấu trúc nhấn mạnh, có thể dịch là “chắc chắn sẽ chết” hoặc “chết cách quả quyết”. Nó bao hàm cả sự chết thuộc linh (sự phân cách khỏi Đức Chúa Trời) ngay lập tức, sự chết thuộc thể theo thời gian, và sự chết đời đời.
II. Bản Chất & Phạm Vi của Giao Ước
Giao ước này được gọi là “công đức” vì nó đòi hỏi công đức hoàn hảo từ phía con người như là điều kiện để nhận lãnh phước hạnh. A-đam được tạo dựng trong sự vô tội, hoàn toàn có khả năng giữ giao ước này. Sự vâng phục của ông phải là cá nhân, hoàn toàn, và liên tục.
Quan trọng hơn, A-đam không hành động cho riêng mình. Trong thần học giao ước, ông được xem là “người đại diện của cả nhân loại” (tiếng La-tinh: fœderalus caput – đầu của giao ước). Hành động của ông sẽ ảnh hưởng đến tất cả con cháu. Điều này được sứ đồ Phao-lô giải thích rõ ràng trong Rô-ma 5:12, 18-19: “Cho nên, như bởi một người mà tội lỗi vào trong thế gian, lại bởi tội lỗi mà có sự chết, thì sự chết đã trải qua trên hết thảy mọi người như vậy, vì mọi người đều phạm tội... Vậy, như bởi tội một người mà mọi người bị đoán phạt, thì cũng vậy, bởi sự công bình của một người mà mọi người được xưng công bình để được sự sống. Vì như bởi sự không vâng phục của một người mà mọi người khác đều thành ra kẻ có tội, thì cũng vậy, bởi sự vâng phục của một người mà mọi người khác sẽ đều thành ra công bình.”
Giao ước này đã bị phá vỡ bởi sự sa ngã của A-đam (Sáng-thế Ký 3). Hậu quả là toàn thể nhân loại đã sa vào tình trạng hư mất, bị án phạt, và không còn khả năng tự mình đạt được tiêu chuẩn công đức của Đức Chúa Trời. Mọi người sinh ra đều mang trong mình bản chất tội lỗi (Thi-thiên 51:5) và “lương công của chúng ta như áo nhớp” (Ê-sai 64:6).
III. Chúa Giê-xu Christ – A-đam Thứ Hai & Sự Ứng Nghiệm Giao Ước
Đây là điểm chói lòa của Phúc Âm! Nếu câu chuyện dừng lại ở sự thất bại của A-đam thứ nhất, thì nhân loại hoàn toàn vô vọng. Tuy nhiên, kế hoạch nhiệm mầu của Đức Chúa Trời đã dự liệu một “A-đam thứ hai” (1 Cô-rinh-tô 15:45, 47).
Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, đã bước vào lịch sử nhân loại để làm trọn Giao Ước Công Đức thay cho chúng ta. Ngài là Đại diện mới, là Đầu của một nhân loại mới. Trong tư cách là người, Ngài đã sống một đời sống vâng phục hoàn hảo trọn vẹn luật pháp của Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 4:4-5). Sự vâng phục chủ động (cả đời sống) và thụ động (sự chết trên thập tự giá) của Ngài đã đáp ứng đầy đủ mọi đòi hỏi công lý của giao ước đầu tiên.
Rô-ma 5:18-19 (đã trích ở trên) đặt lên sự tương phản rõ ràng: “Bởi sự không vâng phục của một người” (A-đam) ↔ “Bởi sự vâng phục của một người” (Chúa Giê-xu). Từ Hy Lạp cho “vâng phục” ở đây là “hupakoē” (ὑπακοή), mang ý nghĩa lắng nghe và tuân theo cách triệt để. Chúa Giê-xu đã phán: “Ấy vậy, Cha ơi, nếu có thể được, xin cho chén nầy lìa khỏi Con! nhưng không theo ý muốn Con, mà theo ý muốn Cha” (Ma-thi-ơ 26:39). Đây là đỉnh điểm của sự vâng phục.
Do đó, công đức của sự vâng phục hoàn hảo thuộc về Chúa Giê-xu. Và qua đức tin nơi Ngài, công đức ấy được kể cho (imputed to) chúng ta. Đây chính là lẽ thật về “sự xưng công bình” (Romans 4). Chúng ta được kể là công bình, không phải vì chúng ta đã làm trọn giao ước công đức, nhưng vì Đấng Christ, Đại diện của chúng ta, đã làm trọn thay.
IV. Phân Biệt: Giao Ước Công Đức và Giao Ước Ân Điển
- Giao Ước Công Đức: Được lập với A-đam trong sự vô tội. Điều kiện: Sự vâng phục hoàn hảo của con người. Hứa: Sự sống. Kết quả: Bị phá vỡ, dẫn đến sự chết và sự rủa sả.
- Giao Ước Ân Điển: Được lập ngay sau khi sa ngã (Sáng-thế Ký 3:15 – lời hứa về Đấng Giải cứu). Điều kiện: Được đáp ứng bởi sự vâng phục và sự chết thay của Chúa Giê-xu Christ. Hứa: Sự cứu rỗi và sự sống đời đời. Phương thức nhận lãnh: Bởi đức tin, là ơn ban của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:8-9).
Giao Ước Ân Điển không phủ nhận tiêu chuẩn thánh khiết của Giao Ước Công Đức, nhưng đáp ứng tiêu chuẩn ấy thay cho chúng ta trong Đấng Christ. Luật pháp (“hãy làm điều nầy thì sẽ được sống”) không bị loại bỏ, nhưng được làm trọn bởi Đấng Christ để ân điển có thể tuôn đổ cho người tin (Rô-ma 10:4).
V. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Hiểu về Giao Ước Công Đức và sự ứng nghiệm của nó trong Chúa Giê-xu có những hệ quả sâu sắc và thiết thực:
1. Nền Tảng Cho Sự Bảo Đảm Cứu Rỗi: Sự cứu rỗi của chúng ta không dựa trên sự vâng phệu không hoàn hảo của bản thân, mà dựa trên sự vâng phục trọn vẹn và công đức hoàn hảo của Chúa Giê-xu được kể cho chúng ta. Điều này ban cho chúng ta sự bảo đảm vững chắc, vì nó phụ thuộc vào công việc đã hoàn tất của Đấng Christ, không phải công việc đang diễn tiến của chúng ta (Giăng 19:30).
2. Giải Phóng Khỏi Ách Nô Lệ Của “Tôn Giáo Công Đức”: Nhiều người sống trong sự mệt mỏi, cố gắng tự mình “đủ tốt” để được Đức Chúa Trời chấp nhận. Hiểu rằng Đấng Christ đã làm trọn giao ước công đức giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng tự cứu. Chúng ta bước vào sự nghỉ ngơi của Ngài (Hê-bơ-rơ 4:9-10).
3. Động Lực Thật Cho Đời Sống Thánh Khiết: Chúng ta không vâng giữ luật pháp để được cứu, nhưng vì chúng ta đã được cứu. Sự vâng phục của Cơ Đốc nhân là sự đáp lại bằng lòng biết ơn đối với ân điển, và là kết quả tự nhiên của đời sống mới trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 2:10). Việc lành là trái của sự cứu rỗi, không phải rễ của sự cứu rỗi.
4. Sự Hiểu Biết Đúng Về Luật Pháp Đức Chúa Trời: Luật pháp cho chúng ta biết tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời và bản chất tội lỗi của chúng ta (Rô-ma 3:20), dẫn dắt chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Đối với người đã tin, luật pháp trở thành kim chỉ nam cho đời sống làm đẹp lòng Chúa (khuôn mẫu của sự vâng phục), chứ không còn là bảng luật để tự cứu.
5. Lòng Biết Ơn Sâu Sắc và Sự Thờ Phượng: Mỗi khi suy ngẫm về sự thay thế của Đấng Christ, chúng ta không thể không cất lời cảm tạ. Ngài đã gánh lấy sự rủa sả của giao ước bị phá vỡ (“chắc sẽ chết”) để chúng ta được hưởng phước hạnh của giao ước được làm trọn (“chắc sẽ sống”). Đây là cốt lõi của sự thờ phượng.
Kết Luận
Giao Ước Công Đức, dù bị A-đam thứ nhất phá vỡ, đã không bị Đức Chúa Trời lãng quên. Trong sự khôn ngoan và tình yêu vô hạn, Ngài đã sai chính Con Một của Ngài là Chúa Giê-xu Christ đến để làm A-đam thứ hai, Đại diện hoàn hảo, vâng phục trọn vẹn, chịu chết thay chuộc tội, và sống lại để ban sự sống cho tất cả những ai tin cậy nơi Ngài.
Hiểu biết này đập tan mọi sự kiêu ngạo thuộc linh, phá đổ mọi nỗ lực tự xưng công bình, và đặt chúng ta hoàn toàn trên nền tảng của ân điển. Nó ban cho chúng ta sự bình an thật sự: “Cho nên hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-xu Christ” (Rô-ma 8:1). Ơn phước thay cho ai thuộc về Giao Ước Ân Điển trong huyết của Đấng Christ, Đấng đã làm trọn mọi điều kiện của Giao Ước Công Đức thay cho chúng ta!