Homousios Có Ý Nghĩa Là Gì?
Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, chúng ta thường xuyên tuyên xưng những lẽ thật sâu nhiệm về Đức Chúa Trời, về Chúa Giê-xu Christ. Một trong những từ ngữ thần học quan trọng nhất, làm nền tảng cho sự hiểu biết chính thống về Chúa Cứu Thế, lại là một từ Hy Lạp: ὁμοούσιος (homousios), thường được phiên âm là “Homousios”. Từ này không xuất hiện trong Kinh Thánh, nhưng nó đã trở thành tấm khiên bảo vệ chân lý Kinh Thánh khỏi các giáo lý sai lầm. Vậy, Homousios có ý nghĩa gì, và tại sao nó lại sống còn đến vậy đối với đức tin Tin Lành của chúng ta?
Từ ὁμοούσιος (homousios) được cấu thành từ hai phần: ὁμός (homos) có nghĩa là “giống nhau, cùng một”, và οὐσία (ousia) có nghĩa là “bản thể, thực chất, tồn tại căn bản”. Vậy, homousios có nghĩa đen là “cùng một bản thể”, “đồng bản thể”, hoặc “cùng một thực thể”. Khi áp dụng cho Chúa Giê-xu Christ, nó khẳng định rằng Ngài có cùng một bản thể, cùng một thực thể thần linh y như Đức Chúa Cha. Ngài không chỉ “giống như” Đức Chúa Trời, mà Ngài chính là Đức Chúa Trời theo đúng nghĩa đen và đầy đủ nhất.
Sự đối lập của nó là từ ὁμοιούσιος (homoiousios), với ὅμοιος (homoios) nghĩa là “tương tự, giống như”. Từ này nghĩa là “bản thể tương tự”. Sự khác biệt chỉ một chữ cái Hy Lạp iota (ί), nhưng lại tạo nên một hố sâu ngăn cách giữa chân lý và tà giáo. Một bên tuyên xưng Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời thật (homousios), bên kia chỉ xem Ngài là một tạo vật cao cấp, dù giống Đức Chúa Trời nhất (homoiousios).
Để hiểu tại sao từ này quan trọng, chúng ta phải trở về thế kỷ thứ tư. Một linh mục tên Arius ở Alexandria bắt đầu dạy rằng: “Có một thời Chúa Con không hề tồn tại”. Ông ta cho rằng Chúa Con là tạo vật đầu tiên và cao trọng nhất của Đức Chúa Cha, được dựng nên “từ không có gì”, và do đó không đồng đẳng, không đồng vĩnh cửu, và không đồng bản thể với Đức Chúa Cha. Đây chính là giáo lý của phái Arian.
Giáo lý này đe dọa nghiêm trọng đến chính cốt lõi của sự cứu rỗi. Nếu Chúa Giê-xu chỉ là một tạo vật, thì sự chết của Ngài không có giá trị vô hạn để chuộc tội cho cả nhân loại. Nếu Ngài không phải là Đức Chúa Trời thật, thì loài người không thật sự được thông công với Đức Chúa Trời.
Năm 325 sau Chúa, Hoàng đế Constantine triệu tập Công Đồng Nicaea, với sự tham dự của hơn 300 giám mục. Mục tiêu: giải quyết cuộc tranh cãi này. Dưới sự lãnh đạo của một chấp sự trẻ tuổi nhưng thông thái là Athanasius, các giám mục chính thống đã chiến đấu cho lẽ thật. Họ cần một từ ngữ mạnh mẽ, rõ ràng, không thể bị bóp méo để bác bỏ Arius. Từ đó chính là Homousios.
Kết quả là Tín Điều Nicaea ra đời, tuyên xưng rõ ràng về Chúa Con:
“...Tin một Chúa là Jêsus Christ, Con Đức Chúa Trời, là Con một sanh bởi Cha từ trước vô cùng; Ngài là ánh sáng bởi ánh sáng; Đức Chúa Trời thật bởi Đức Chúa Trời thật; được sanh ra, không phải được tạo nên, đồng bản thể với Đức Chúa Cha [homousios to Patri]...”
Từ homousios đã trở thành viên đá góc của thần học Ba Ngôi chính thống, được Tín Điều Athanasius sau này củng cố và trở thành gia tài quý giá của Hội Thánh phổ thông.
Tuy từ này không có trong Kinh Thánh, nhưng lẽ thật mà nó biểu đạt thì tràn ngập trong Kinh Thánh. Các nhà thần học tại Nicaea đã không sáng chế ra một giáo lý mới, mà họ dùng một thuật ngữ triết học chính xác để bảo vệ lẽ thật Kinh Thánh đã mặc khải. Chúng ta hãy cùng xem xét nền tảng Kinh Thánh cho sự đồng bản thể.
1. Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời (Thần Tính Trọn Vẹn):
- Giăng 1:1: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời.” Câu này khẳng định cả sự phân biệt (“ở cùng Đức Chúa Trời”) lẫn sự đồng nhất (“là Đức Chúa Trời”) giữa Ngôi Lời (Chúa Giê-xu) với Đức Chúa Trời. Đây là sự đồng bản thể được tuyên bố rõ ràng.
- Giăng 10:30: “Ta với Cha là một.” Chúa Giê-xu không nói “Ta với Cha hợp một” về mặt ý chí, mà là sự hiệp một về bản thể. Chính vì câu nói này mà người Do Thái tìm cách ném đá Ngài, vì họ hiểu Ngài “tự xưng là Đức Chúa Trời” (câu 33).
- Giăng 20:28: Thô-ma thưa rằng: “Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!” Chúa Giê-xu đã không sửa lại hay quở trách lời tuyên xưng này.
- Tít 2:13: “...đang chờ đợi sự trông cậy hạnh phước của chúng ta, và sự hiện ra của sự vinh hiển Đức Chúa Trời lớn và Cứu Chúa chúng ta là Jêsus Christ.”
- Cô-lô-se 2:9: “Vì sự đầy đủ của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình.”
2. Chúa Giê-xu Hằng Hữu (Tính Vĩnh Cửu): Một thuộc tính độc nhất của bản thể Đức Chúa Trời là sự tự hữu, vĩnh cửu.
- Giăng 8:58: “Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, trước khi chưa có Áp-ra-ham, đã có ta (ἐγὼ εἰμί, egō eimi).” Cụm “Ta là” này gợi nhớ đến danh xưng Đức Giê-hô-va trong Xuất Ê-díp-tô Ký 3:14, khẳng định sự hiện hữu vĩnh cửu của Ngài.
- Mi-chê 5:2 (So sánh với Ma-thi-ơ 2:6): “...người ra từ ta, gốc tích từ đời xưa, từ trước vô cùng.”
- Cô-lô-se 1:17: “Ngài có trước muôn vật, và muôn vật đứng vững trong Ngài.”
3. Chúa Giê-xu là Đấng Tạo Hóa (Chứ Không Phải Tạo Vật): Chỉ có Đức Chúa Trời mới có quyền năng sáng tạo từ hư không.
- Giăng 1:3: “Muôn vật bởi Ngài làm nên, chẳng vật chi đã làm nên mà không bởi Ngài.”
- Cô-lô-se 1:16: “Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... thảy đều bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên.”
- Hê-bơ-rơ 1:2, 10: “...Con... cũng là Đấng dựng nên thế gian” (câu 2); “Lại nói: Hỡi Chúa, ban đầu Chúa đã dựng nên đất...” (câu 10, trích Thi thiên 102:25 áp dụng cho Chúa Con).
Tất cả những phân đoạn này, và nhiều phân đoạn khác, cùng hội tụ về một chân lý: Chúa Giê-xu Christ không phải là một “thần” thấp kém hay một siêu nhân, mà Ngài chính là Đức Chúa Trời thật, mang trọn vẹn bản thể thần linh, đồng bản thể (homousios) với Đức Chúa Cha.
Việc hiểu và giữ lấy lẽ thật về homousios không chỉ là một bài tập trí óc, mà có những hệ quả sâu sắc và thực tế cho đức tin và đời sống hằng ngày của chúng ta.
1. Nền Tảng Cho Sự Cứu Rỗi Đáng Tin Cậy:
Giá trị của của lễ chuộc tội tùy thuộc vào thân phận của Đấng dâng tế. Nếu Chúa Giê-xu chỉ là một thiên sứ hay một người đặc biệt, thì sự chết của Ngài chỉ có giá trị hữu hạn. Nhưng vì Ngài là Đức Chúa Trời vô hạn, đồng bản thể với Đức Chúa Cha, nên sự chết của Ngài có giá trị vô hạn, đủ để chuộc tội cho cả nhân loại (Công vụ 20:28; Rô-ma 5:15-19). Sự cứu rỗi của bạn được đảm bảo bởi chính thân vị của Đấng Cứu Chuộc.
2. Sự Cầu Thay Hiệu Quả Của Chúa Cứu Thế:
Chúa Giê-xu không chỉ chết thay cho chúng ta, mà Ngài còn đang cầu thay cho chúng ta bên hữu Đức Chúa Cha (Rô-ma 8:34; Hê-bơ-rơ 7:25). Vì Ngài là Đức Chúa Trời thật, nên lời cầu thay của Ngài có thẩm quyền tuyệt đối. Vì Ngài cũng từng là người thật (đồng bản thể với loài người qua nhân tính), nên Ngài thấu hiểu hoàn toàn những yếu đuối, thử thách của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15). Bạn có thể hoàn toàn tin cậy vào sự chuyển cầu của Đấng vừa là Đức Chúa Trời toàn năng, vừa là Đấng từng chịu khổ đau.
3. Mặc Khải Trọn Vẹn Về Đức Chúa Trời:
Chúa Giê-xu phán: “Ai đã thấy ta, tức là đã thấy Cha” (Giăng 14:9). Vì Ngài đồng bản thể với Đức Chúa Cha, nên Ngài có thể mặc khải trọn vẹn về Cha. Mọi sự dạy dỗ, hành động, tính cách yêu thương, thánh khiết, công bình của Chúa Giê-xu chính là sự bày tỏ hoàn hảo về bản tính Đức Chúa Trời. Để biết Đức Chúa Trời là ai, chúng ta hãy nhìn vào Chúa Giê-xu Christ.
4. Lời Kêu Gọi Bám Chặt Lấy Giáo Lý Chính Thống:
Cuộc chiến lịch sử quanh từ homousios nhắc nhở chúng ta rằng, giáo lý là quan trọng. Ngày nay, nhiều giáo phái và tà giáo vẫn phủ nhận thần tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu (ví dụ: Chứng nhân Giê-hô-va, Mormon giáo, Thuyết Vị Thần Luận...). Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi “giữ lấy mẫu mực của các sự dạy dỗ lành mạnh” (2 Ti-mô-thê 1:13) và “binh vực cho đạo thánh” (Giu-đe 1:3). Hiểu biết và bảo vệ lẽ thật về Chúa Giê-xu là trách nhiệm của mỗi tín hữu.
5. Nền Tảng Cho Sự Thờ Phượng Chân Thật:
Chỉ có Đức Chúa Trời mới đáng nhận lấy sự thờ phượng (Ma-thi-ơ 4:10; Khải huyền 19:10). Kinh Thánh ghi lại nhiều lần Chúa Giê-xu nhận sự thờ phượng (Ma-thi-ơ 14:33; 28:9, 17; Giăng 9:38) mà không hề từ chối. Điều này chỉ hợp lý nếu Ngài thật sự là Đức Chúa Trời. Sự thờ phượng của chúng ta đối với Chúa Giê-xu không phải là sự thờ lạy một thọ tạo, mà là sự tôn thờ chính Đấng Tạo Hóa – một hành động đúng đắn và tuyệt đối cần thiết.
Từ Homousios – “đồng bản thể” – là một từ ngữ thần học mang tính lịch sử, nhưng lẽ thật mà nó đại diện thì sống động và thiết yếu cho mọi thời đại. Nó là tấm lá chắn bảo vệ chân tướng vinh hiển của Chúa Giê-xu Christ: Ngài là Đức Chúa Trời thật từ Đức Chúa Trời thật, được sinh ra (trong thần tính), không phải được tạo nên, đồng bản thể với Đức Chúa Cha.
Lẽ thật này không phải để chúng ta kiêu ngạo về sự hiểu biết, mà để chúng ta cúi đầu thờ phượng, dâng lên tâm tình tạ ơn, và đặt trọn niềm tin vào một Cứu Chúa đủ năng lực và đầy quyền năng. Nó đảm bảo rằng đức tin của chúng ta không đặt trên một nhân vật huyền thoại hay một lãnh tụ tôn giáo, mà trên chính Đức Chúa Trời Hằng Sống, Đấng đã trở nên xác thịt, chịu chết vì tội chúng ta, và sống lại để chúng ta được xưng công bình.
Hãy giữ lấy, yêu mến và rao truyền lẽ thật này, như sứ đồ Phao-lô đã tóm tắt: “Vì chưng Đức Chúa Trời là có một, và có một Đấng Trung bình ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người; Ngài đã phó chính mình Ngài làm giá chuộc mọi người” (1 Ti-mô-thê 2:5-6). Ân điển cứu rỗi được ban cho chúng ta qua một Đấng Trung Bão duy nhất, vừa hoàn toàn là Đức Chúa Trời, vừa hoàn toàn là con người. Đó là Tin Lành, là niềm hy vọng vững chắc của chúng ta. A-men.