Châm Ngôn 23:10: Đừng Dời Mốc Giới Cũ
Lời dạy trong Châm Ngôn 23:10 nghe có vẻ xa lạ và cụ thể trong bối cảnh nông nghiệp cổ đại: “Chớ dời mốc giới cũ, Đừng vào trong đồng của kẻ mồ côi.” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Tuy nhiên, đằng sau mệnh lệnh tưởng chừng đơn giản này là cả một hệ thống nguyên tắc thần học, đạo đức và xã hội sâu sắc, phản ánh trái tim của Đức Chúa Trời về sự công bình, lòng thương xót và tính trung tín. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa nguyên thủy, bối cảnh Kinh Thánh, và những ứng dụng thuộc linh trọn vẹn của lời khuyên khôn ngoan này cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Cụm từ then chốt cần hiểu là “mốc giới cũ”. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dùng là “גְּבוּל” (gevul), có nghĩa là ranh giới, biên giới, lãnh thổ. “Mốc giới” (“מַצֵּבָה” hoặc trong ngữ cảnh này là vật đánh dấu gevul) thường là những tảng đá, cây cột được đặt lâu đời để phân định rõ ràng giữa các sản nghiệp, phần đất của các gia tộc.
Việc “dời mốc giới” (“לַסֵּג גְּבוּל” - lasag gevul) không đơn thuần là một tội trộm cắp đất đai nhỏ nhặt. Đây là một tội nghiêm trọng được đề cập nhiều lần trong Luật Pháp Môi-se, chứng tỏ tầm quan trọng đặc biệt của nó:
- Phục Truyền Luật Lệ Ký 19:14: “Ngươi chớ dời mốc giới của kẻ lân cận, là mốc đã có người ta đặt từ xưa, trong sản nghiệp ngươi sẽ được ở xứ mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho ngươi nhận lấy.”
- Phục Truyền 27:17 tuyên bố lời nguyền rủa: “Đáng rủa thay là kẻ dời mốc giới của kẻ lân cận mình! Cả dân sự phải đáp: A-men.”
Lý do sâu xa nằm ở chỗ: Đất đai trong quan niệm của Y-sơ-ra-ên không phải là tài sản tư hữu tuyệt đối mà là “sản nghiệp” (“נַחֲלָה” - nachalah) do chính Đức Giê-hô-va ban cho từng chi phái, từng gia tộc (Dân Số Ký 26:52-56). Mỗi phần đất là một phần trong lời hứa giao ước với Áp-ra-ham. Việc dời mốc giới là một sự xâm phạm trực tiếp vào sự phân phối chủ quyền của chính Đức Chúa Trời, phá vỡ trật tự xã hội mà Ngài đã thiết lập. Nó là một tội lén lút, từ từ, ăn cắp từ thế hệ này sang thế hệ khác, làm xói mòn nền tảng công lý của cộng đồng.
Câu Châm Ngôn 23:10 ghép hai hành vi cấm đoán: (1) Dời mốc giới cũ và (2) Vào trong đồng của kẻ mồ côi. Đây không phải là hai tội riêng biệt mà là hai mặt của một đồng xu. Trong xã hội cổ đại, kẻ mồ côi, cùng với góa phụ và khách lạ, là những nhóm người dễ bị tổn thương nhất, không có người bảo vệ hay nguồn lực pháp lý (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:22-24). Phần “đồng” hay sản nghiệp của họ chính là nguồn sống cuối cùng, là sự bảo đảm từ gia tộc.
Việc dời mốc giới để lấn chiếm đất của kẻ mồ côi là hành vi đê tiện và hèn nhát nhất, bởi nó nhắm vào đối tượng không thể tự vệ. Đức Chúa Trời luôn đứng về phía những người yếu thế này. Châm Ngôn 22:28 cũng lặp lại lời cảnh báo: “Chớ dời mốc giới cũ Mà tổ phụ ngươi đã đặt.” Và Châm Ngôn 23:10-11 đưa ra lý do đầy uy quyền: “Vì Đấng cứu chuộc của họ là quyền năng; Ngài sẽ binh vực duyên cớ của họ nghịch cùng ngươi.” Từ “Đấng cứu chuộc” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là “גֹּאֵל” (go’el) – người bà con chuộc lại, người có quyền và trách nhiệm đòi lại công lý, bảo vệ người trong gia tộc. Ở đây, chính Đức Giê-hô-va tự xưng là Go’el của kẻ mồ côi! Ngài là Đấng Bảo Vệ và Quan Xét tối cao. Hành vi bóc lột người yếu thế không chỉ là tội với người mà là tội trực tiếp chống lại Đức Chúa Trời.
Là Cơ Đốc nhân sống dưới thời Tân Ước, chúng ta có thể không sở hữu một cánh đồng với các cột mốc bằng đá. Tuy nhiên, nguyên tắc thần học đằng sau mệnh lệnh này hoàn toàn vẫn hiệu lực. “Mốc giới cũ” có thể được hiểu theo những cách thuộc linh sau:
1. Mốc Giới Của Chân Lý Và Giáo Lý Thuần Khiết: Đây là các giáo lý nền tảng, các “mốc giới” đức tin đã được các sứ đồ và Hội Thánh ban đầu thiết lập dựa trên Lời Chúa. Giê-rê-mi 6:16 chép: “Hãy đứng nơi các đường đi, nhìn xem, tra hỏi về các nẻo cũ, xem thử đường tốt ở đâu, rồi hãy đi đường ấy.” “Nẻo cũ” ở đây là con đường của lẽ thật. Ga-la-ti 1:6-9 cảnh báo nghiêm khắc về việc theo một “tin lành khác”, tức là dời mốc giới của ân điển thuần túy. Mốc giới cũ là: “Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu... chẳng phải bởi việc làm” (Ê-phê-sô 2:8-9). Bất kỳ sự thêm bớt, bóp méo nào cũng là “dời mốc giới”.
2. Mốc Giới Của Các Nguyên Tắc Đạo Đức: Đây là các tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời đã được định rõ trong Lời Ngài. Khi xã hội nói “hãy dời mốc giới” về hôn nhân (chỉ là giữa một nam một nữ – Sáng Thế Ký 2:24), về sự thánh khiết thân thể (1 Cô-rinh-tô 6:18-20), về tính trung thực, thì Cơ Đốc nhân được kêu gọi giữ vững “mốc giới cũ” đã được Đấng Tạo Hóa đặt ra.
3. Mốc Giới Của Các Mối Quan Hệ Và Giao Ước: Trong các mối quan hệ (hôn nhân, gia đình, bạn bè, Hội Thánh), có những “mốc giới” về trách nhiệm, sự tôn trọng và lòng trung tín. Hôn nhân là một giao ước (Ma-la-chi 2:14). Dời mốc giới trong hôn nhân chính là sự phản bội, ngoại tình, hoặc bỏ bê trách nhiệm. Trong công việc, đó là việc xâm phạm quyền lợi, ăn cắp ý tưởng, hoặc lạm dụng lòng tin của đồng nghiệp.
4. Mốc Giới Của Sự Công Bình Và Lẽ Phải Cho Người Yếu Thế: Nguyên tắc bảo vệ “kẻ mồ côi” ngày nay áp dụng cho mọi người bị thiệt thòi, bị áp bức: người nghèo, người nhập cư, thai nhi, người già yếu, người khuyết tật. Chúng ta không được “vào trong đồng của họ” – tức là tận dụng sự yếu thế của họ để trục lợi, bóc lột sức lao động, phớt lờ tiếng kêu của họ, hoặc bỏ phiếu cho các chính sách chống lại họ. Mi-chê 6:8 tóm tắt: “Hỡi người! Ngài đã tỏ cho ngươi điều gì là thiện; Cái điều mà Đức Giê-hô-va đòi ngươi há chẳng phải là làm sự công bình, ưa sự nhơn từ và bước đi cách khiêm nhường với Đức Chúa Trời ngươi sao?”
1. Trong Đời Sống Cá Nhân:
- Kiểm tra “bất động sản thuộc linh” của mình: Những mốc giới chân lý nào tôi đang có nguy cơ xê dịch? Có phải tôi đang thỏa hiệp với một tội lỗi nào đó mà trước đây tôi từng coi là ranh giới rõ ràng?
- Trung tín trong điều nhỏ: Trong công việc, có trung thực về giờ giấc, tài nguyên? Trong học tập, có tôn trọng “mốc giới” về quyền tác giả, không đạo văn?
- Bảo vệ người yếu thế: Tôi có chủ động lên tiếng hoặc hành động khi thấy sự bất công với người không có khả năng tự vệ không? (Châm Ngôn 31:8-9).
2. Trong Gia Đình:
- Thiết lập và gìn giữ các “mốc giới” lành mạnh về thời gian, tài chính, sự riêng tư và giao tiếp.
- Dạy con cái về sự tôn trọng tài sản của người khác (đồ chơi, sách vở) – đó là bài học đầu tiên về “không dời mốc giới”.
- Là chỗ dựa công bình trong gia đình, không thiên vị, không bênh người mạnh để áp đặt người yếu.
3. Trong Hội Thánh & Xã Hội:
- Hội Thánh phải là pháo đài bảo vệ “mốc giới cũ” của chân lý, đồng thời là nơi nương náu cho những “kẻ mồ côi” về mặt thuộc linh và xã hội.
- Tham gia cách có trách nhiệm vào đời sống xã hội, ủng hộ các chính sách và hành vi công bằng, bảo vệ phẩm giá sự sống từ lúc thai nhi đến lúc tuổi già.
- Sống và rao giảng Phúc Âm – là sự công bình duy nhất có thể biến đổi tấm lòng ưa thích “dời mốc giới” của con người tội lỗi.
Lời khuyên “Đừng dời mốc giới cũ” trong Châm Ngôn 23:10 vang vọng xuyên suốt lịch sử cứu chuộc, từ Luật Pháp cho đến sự dạy dỗ của Chúa Giê-su. Nó nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời của chúng ta là Đức Chúa Trời của trật tự, công lý và lòng trung tín. Ngài ghét sự gian lận lén lút và đứng về phía người bị áp bức. Cuối cùng, chính Chúa Giê-su Christ là “Mốc Giới” tối thượng. Ngài là “Đá Góc” (Ê-phê-sô 2:20), là điểm tham chiếu cố định cho mọi chân lý và đạo đức. Qua sự chết và sống lại của Ngài, Ngài trở thành Đấng Cứu Chuộc (Go’el) Vĩ Đại cho tất cả chúng ta – những kẻ mồ côi thuộc linh, đã bị tước đoạt sản nghiệp trong Ê-đen. Khi chúng ta đứng vững trên Lời Ngài và bước đi trong sự công bình, chúng ta không chỉ vâng giữ một mệnh lệnh khôn ngoan, mà còn phản chiếu bản tính của Đấng đã lập nên mọi mốc giới tốt lành cho chúng ta.
“Hỡi con, hãy giữ lấy khôn ngoan và sự dẽ dặt, Thì các điều đó chẳng hề ra xa khỏi mắt con. Nó sẽ là sự sống của linh hồn con, Và như đồ trang sức cho cổ con.” (Châm Ngôn 3:21-22).