Điều 'Ngài bắt kẻ bị cầm tù làm phu tù và ban ân tứ cho loài người' (Ê-phê-sô 4:8)
Câu Kinh Thánh Ê-phê-sô 4:8 là một trong những câu chứa đựng mặc khải sâu sắc về công việc đắc thắng của Đấng Christ và kế hoạch của Ngài cho Hội Thánh. Trong bối cảnh sứ đồ Phao-lô kêu gọi sự hiệp một và trưởng thành thuộc linh, ông viết: “Vậy nên có chép rằng: Ngài đã lên nơi cao, dẫn muôn vàn kẻ bị cầm tù, và ban các ơn cho loài người.” (Ê-phê-sô 4:8, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Để thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa thần học và thực tiễn của phân đoạn này, chúng ta cần đi sâu vào bối cảnh, sự trích dẫn từ Cựu Ước, và sự giải nghĩa của chính Phao-lô trong những câu tiếp theo.
Thư tín Ê-phê-sô được chia làm hai phần chính: Phần giáo lý (chương 1-3) trình bày sự cao trọng của Đấng Christ và sự mầu nhiệm của Hội Thánh là Thân Thể Ngài. Phần thực hành (chương 4-6) kêu gọi Cơ Đốc nhân sống xứng đáng với chức phận mà mình đã được gọi. Ê-phê-sô 4:1-16 là phân đoạn then chốt về sự hiệp một và tăng trưởng của Thân Thể Đấng Christ. Phao-lô nhấn mạnh: “Chỉ có một thân thể, một Thánh Linh… một Chúa, một đức tin, một phép báp-têm.” (câu 4-5). Trong bối cảnh đó, câu 8 xuất hiện như nền tảng cho lập luận rằng chính Đấng Christ đắc thắng là Đấng ban các ân tứ (χαρίσματα - *charismata*) cho Hội Thánh để gây dựng nên.
Phao-lô dẫn chứng từ Thi Thiên 68:18. Trong nguyên văn Hê-bơ-rơ (Bản Massoretic), Thi Thiên 68:18 viết: “Ngài đã lên nơi cao, dẫn những kẻ bị bắt làm phu tù; Ngài đã nhận lễ vật giữa loài người, thậm chí giữa những kẻ bạn nghịch.” (תָּעָלְתָּ לַמָּרוֹם שָׁבִיתָ שֶּׁבִי לָקַחְתָּ מַתָּנוֹת בָּאָדָם). Điểm khác biệt quan trọng: Thi Thiên nói Chúa “nhận” (לָקַח - *laqach*) lễ vật, còn Phao-lô nói Chúa “ban” (ἔδωκεν - *edōken*) các ơn. Sự thay đổi này không phải là sai sót, mà là một sự giải nghĩa mang tính tiên tri và thần học dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh.
Thi Thiên 68 là bài ca chiến thắng, mô tả Đức Chúa Trời như một Đấng Chinh Phục oai hùng, tiến lên núi Si-ôn sau khi đánh bại kẻ thù và nhận chiến lợi phẩm (các của cải và tù binh). Phao-lô, dưới ánh sáng của sự nhập thể, chịu chết, sống lại và thăng thiên của Đấng Christ, đã thấy nơi hình ảnh này một sự ứng nghiệm cao trọng hơn. Đấng Christ là Đức Chúa Trời thật, Ngài đã xuống thế gian (sự hạ mình), chiến thắng trên thập tự giá, sau đó “lên nơi cao” (thăng thiên). Chiến lợi phẩm Ngài nhận được không phải là của cải vật chất, mà chính là những “kẻ bị cầm tù” mà Ngài đã giải phóng – tức là những linh hồn bị tội lỗi và Sa-tan trói buộc. Và từ vị trí đắc thắng, Ngài không giữ chiến lợi phẩm cho riêng mình, nhưng ban phát nó ra như những ân tứ cho Hội Thánh. Sự chuyển từ “nhận” sang “ban” thể hiện tuyệt đỉnh ân điển của Đấng Christ: Ngài là Đấng chiến thắng vĩ đại, nhưng cũng là Đấng ban cho vô cùng rộng rãi.
Có hai cách giải thích chính về cụm từ “dẫn muôn vàn kẻ bị cầm tù” (ἐχμαλωτεύσεν αἰχμαλωσίαν - *echmalōteusen aichmalōsian*):
1. Những kẻ bị ma quỷ, tội lỗi cầm tù được giải phóng: Đây là cách hiểu phổ biến và phù hợp với toàn bộ giáo lý cứu chuộc. Chúa Giê-xu đã tuyên bố sứ mệnh của Ngài là “giải phóng cho kẻ bị cầm tù” (Lu-ca 4:18). Trên thập tự giá, Ngài đã “tước bỏ các quyền lực và các thế lực, công khai bêu xấu chúng, và chiến thắng chúng trong chính thập tự giá ấy” (Cô-lô-se 2:15, diễn ý). Sự “cầm tù” ở đây có thể hiểu là thế lực của Sa-tan, tội lỗi và sự chết. Khi Christ sống lại và thăng thiên, Ngài dẫn theo một đoàn tù binh đắc thắng – chính là những linh hồn đã được Ngài giải thoát, những người tin cậy Ngài. Hình ảnh này tương ứng với 1 Phi-e-rơ 3:19, mô tả Đấng Christ “cũng đã đi giảng cho các linh hồn bị tù” – biểu thị sự công bố chiến thắng.
2. Chính các thế lực thù nghịch bị bắt làm tù binh: Một số học giả cho rằng “kẻ bị cầm tù” là các quyền lực, quyền thế, chủ vương, thế lực (Ê-phê-sô 6:12) đã bị Đấng Christ khuất phục. Ngài dẫn chúng như một đoàn tù binh trong cuộc diễu hành khải hoàn (tương tự phong tục La Mã), biểu lộ sự đắc thắng hoàn toàn. Dù hiểu theo cách nào, trọng tâm vẫn là chiến thắng vinh hiển và trọn vẹn của Đấng Christ. Ngài không lên trời một mình trong thất bại, mà trong sự đắc thắng oai hùng, dẫn theo chiến lợi phẩm của sự cứu chuộc.
Động từ “ban” (ἔδωκεν - *edōken*) ở thì aorist, chỉ một hành động hoàn tất trong quá khứ nhưng có hiệu lực lâu dài. Sự kiện lịch sử của sự thăng thiên đã trở thành nguồn gốc của sự ban phát ân tứ không ngừng. Phao-lô giải thích rõ những “ơn” này trong các câu tiếp theo (4:11): “Ấy chính Ngài đã cho người nầy làm sứ đồ, kẻ kia làm tiên tri, người khác làm thầy giảng Tin Lành, kẻ khác nữa làm mục sư và giáo sư.”
Cần lưu ý: Ân tứ hàng đầu và trọng tâm ở đây là những CON NGƯỜI được ban cho Hội Thánh. Đó là các chức vụ được Đấng Christ thiết lập. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc Đấng Christ, là Đầu, ban cho Thân Thể những “khớp xương” (các chức vụ) cần thiết để gây dựng. Đây không phải là ân tứ cá nhân để tôn vinh người nhận, mà là ân tứ chức vụ để phục vụ tập thể. Mục đích được nêu rõ: “Để các thánh đồ được trọn vẹn về công việc của chức dịch và sự gây dựng thân thể Đấng Christ.” (câu 12). Mục tiêu tối hậu là sự trưởng thành thuộc linh, hiệp một trong đức tin, và đạt đến tầm thước vóc giạc trọn vẹn của Đấng Christ (câu 13).
Lẽ thật này không chỉ là giáo lý cao siêu, mà có ứng dụng thiết thực cho mỗi tín hữu và Hội Thánh địa phương:
1. Sống Trong Tự Do Đắc Thắng: Mỗi Cơ Đốc nhân cần nhận biết mình đã được giải phóng khỏi ách nô lệ của tội lỗi và ma quỷ. Chúng ta không còn là tù binh, mà đã được Đấng Christ “dẫn đi” trong đám rước khải hoàn của Ngài. Điều này ban cho chúng ta thẩm quyền thuộc linh và địa vị của những người chiến thắng trong Đấng Christ (Rô-ma 8:37).
2. Nhận Lãnh và Sử Dụng Ân Tứ Cách Khiêm Nhường: Mỗi tín hữu đều nhận được ít nhất một ân tứ (1 Phi-e-rơ 4:10). Chúng ta không tìm kiếm ân tứ để tôn vinh bản thân, nhưng nhận biết đó là món quà từ Đấng Christ đắc thắng ban cho, để chúng ta trở thành “ơn” cho người khác. Thái độ phải là của đầy tớ quản lý trung tín ân điển của Đức Chúa Trời.
3. Xây Dựng Sự Hiệp Một và Trưởng Thành Trong Hội Thánh: Các ân tứ, đặc biệt là các chức vụ Christ ban cho, có mục đích gây dựng thân thể. Chúng ta cần tôn trọng, hỗ trợ và vâng phục sự dạy dỗ của những người Chúa đặt để. Đồng thời, tích cực dùng ân tứ mình có để phục vụ, không so sánh hay ganh tị, vì tất cả đều đến từ một Nguồn duy nhất là Đấng Christ thăng thiên.
4. Có Cái Nhìn Đúng Về Sự Thăng Thiên: Sự kiện Chúa Giê-xu thăng thiên không phải là sự vắng mặt, mà là sự hiện diện ở một cấp độ cao hơn và quyền năng hơn. Từ ngôi cao, Ngài đang tích cực ban phát mọi điều cần thiết cho Hội Thánh Ngài. Điều này an ủi chúng ta trong cầu nguyện, vì chúng ta có một Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm đang ngự bên hữu Đức Chúa Trời, luôn ban ơn để giúp chúng ta trong thì giờ có cần dùng (Hê-bơ-rơ 4:16).
Ê-phê-sô 4:8 là một viên ngọc thần học, kết nối Cựu Ước và Tân Ước, chiến thắng của Đấng Mết-si-a và sự hình thành của Hội Thánh. Nó cho thấy Chúa Giê-xu Christ của chúng ta không phải là một nhân vật thụ động hay thất bại, mà là Đấng Chinh Phục Vĩ Đại. Cuộc hành trình từ thập tự giá đến ngôi cao là một cuộc diễu hành khải hoàn. Và điều kỳ diệu nhất là Ngài, Vị Tướng đắc thắng, lại biến chiến lợi phẩm của mình thành những món quà ban cho kẻ thù cũ đã được hòa giải – chính là chúng ta. Mỗi ân tứ thuộc linh, mỗi chức vụ trong Hội Thánh, đều là tiếng vang của sự thăng thiên và là bằng chứng rằng Chúa chúng ta đã chiến thắng, đang trị vì, và tiếp tục xây dựng Hội Thánh Ngài cho đến ngày trọn vẹn.
Hãy sống và phục vụ với lòng biết ơn và niềm tin chắc chắn rằng: Chúng ta đang được dẫn đi trong đám rước khải hoàn của Đấng Christ, và mọi điều chúng ta cần để sống và hầu việc Ngài đã được ban đầy đủ từ ngôi cao của ân điển.