Tại sao Chúa ban cho chúng ta ý chí tự do?

Trong hành trình đức tin, một câu hỏi lớn luôn thách thức và làm phong phú thêm sự hiểu biết của chúng ta về Đức Chúa Trời và về chính mình: Tại sao Đấng Toàn Năng, Đấng biết trước mọi sự, lại ban cho con người chúng ta ý chí tự do – khả năng lựa chọn, thậm chí lựa chọn chống nghịch lại Ngài? Câu hỏi này chạm đến cốt lõi của bản chất con người, nguyên nhân của tội lỗi, và đặc biệt là bản chất của chính Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh để khám phá ý chí tự do không phải như một sự ngẫu nhiên hay một lỗi thiết kế, mà như một món quà thiêng liêng, một trách nhiệm nghiêm túc, và là điều kiện không thể thiếu để tình yêu thương đích thực có thể tồn tại.

I. Nền Tảng Trong Sự Sáng Tạo: Hình Ảnh Đức Chúa Trời và Sự Lựa Chọn Đầu Tiên

Kinh Thánh mở đầu bằng một sự kiện nền tảng: "Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài... Ngài dựng nên người nam cùng người nữ" (Sáng Thế Ký 1:27). Việc được tạo dựng theo "hình ảnh Đức Chúa Trời" (צֶלֶם אֱלֹהִים - *tselem Elohim*) bao hàm nhiều thuộc tính, trong đó có khả năng lý trí, cảm xúc, đạo đức, và ý chí. Đức Chúa Trời là Đấng Tự Hữu và có ý chí tuyệt đối. Một phần trong hình ảnh của Ngài nơi con người chính là khả năng thực hiện những lựa chọn có ý thức.

Sự hiện diện của "cây biết điều thiện và điều ác" (עֵץ הַדַּעַת טוֹב וָרָע - *etz ha-da'at tov v'ra*) ngay giữa vườn (Sáng Thế Ký 2:9) là bằng chứng rõ ràng nhất. Đức Chúa Trời không tạo ra những con rô-bốt chỉ biết vâng lời máy móc. Ngài đặt trước mặt A-đam và Ê-va một mạng lệnh rõ ràng kèm theo hậu quả: "Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn; nhưng về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến; vì một mai ngươi ăn, chắc sẽ chết" (Sáng Thế Ký 2:16-17). Lệnh cấm này vô nghĩa nếu con người không có khả năng lựa chọn để tuân theo hay vi phạm. Đức Chúa Trời ban cho họ môi trường để thực hành ý chí tự do của mình: vâng lời trong tự do.

Hành vi phạm tội được mô tả chi tiết trong Sáng Thế Ký chương 3 là một chuỗi những lựa chọn có ý thức: Ê-va "lấy trái cây mà ăn", rồi "đưa cho chồng đứng tại mình, chồng cũng ăn nữa" (câu 6). Họ đã sử dụng ý chí tự do mà Đức Chúa Trời ban để lựa chọn không tin cậy Lời Ngài, nghe theo tiếng nói của kẻ cám dỗ. Điều này xác nhận một chân lý quan trọng: Ý chí tự do bao hàm khả năng lựa chọn điều ác. Nếu chỉ có thể chọn điều thiện, đó không còn là tự do thật sự, mà là sự tất định. Thảm kịch của loài người bắt đầu không phải vì có ý chí tự do, mà vì sử dụng ý chí tự do đó để phản nghịch lại Đấng Tạo Hóa.

II. Ý Chí Tự Do và Giao Ước: Trách Nhiệm Đáp Lại Trong Cựu Ước

Xuyên suốt Cựu Ước, Đức Chúa Trời luôn đối diện với con người như những thực thể có trách nhiệm. Ngài thiết lập giao ước (בְּרִית - *beriyt*), là một thỏa thuận có đi có lại, đòi hỏi sự đáp ứng tự nguyện. Điều này thể hiện rõ nhất trong sách Phục Truyền Luật Lệ Ký. Trước khi vào Đất Hứa, Môi-se đặt trước mặt dân sự một lựa chọn long trọng: "Hãy xem, ngày nay ta đặt trước mặt các ngươi sự sống và phước lành, sự chết và rủa sả... Vậy, hãy chọn sự sống, hầu cho ngươi và dòng dõi ngươi được sống" (Phục Truyền 30:15, 19).

Lời kêu gọi "hãy chọn" (בָּחַר - *bachar*) giả định một khả năng nội tại. Đức Chúa Trời không ép buộc; Ngài kêu gọi, khuyên bảo, và trình bày hậu quả. Các tiên tri liên tục kêu gọi dân Y-sơ-ra-ên: "Hãy trở lại, hỡi các con gian dối trái nghịch! Đức Giê-hô-va phán vậy" (Giê-rê-mi 3:14). Lời kêu gọi ăn năn (שׁוּב - *shuv*) sẽ vô nghĩa nếu con người không có khả năng quay đầu. Điều này cho thấy dù ý chí con người đã bị tội lỗi làm hư hoại (xem Rô-ma 3:10-12), nó không bị tước mất hoàn toàn khả năng đáp lại lẽ thật bên ngoài trong những vấn đề thuộc đời sống xã hội và đạo đức tương đối. Tuy nhiên, về phương diện thuộc linh cứu rỗi, Kinh Thánh sẽ cho thấy một bức tranh sâu sắc hơn.

III. Sự Căng Đẳng Thần Học: Chủ Quyền của Đức Chúa Trời và Ý Chí Con Người trong Sự Cứu Rỗi

Đây là điểm phức tạp và thường bị hiểu lầm nhất. Tân Ước vẽ nên một bức tranh song song: một mặt, con người hoàn toàn chịu trách nhiệm về tội lỗi và sự cứng lòng của mình; mặt khác, sự cứu rỗi hoàn toàn là công việc của ân điển (χάρις - *charis*) Đức Chúa Trời, không dựa trên việc làm hay ý muốn của con người.

1. Phía Con Người: Lời Mời Gọi Phổ Quát và Trách Nhiệm Tin Nhận: Chúa Giê-xu phán: "Hãy đến cùng ta... và ta sẽ cho các ngươi được yên nghỉ" (Ma-thi-ơ 11:28). Sứ đồ Giăng viết: "Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời, là ban cho những kẻ tin danh Ngài" (Giăng 1:12). Động từ "nhận" (λαμβάνω - *lambanō*) và "tin" (πιστεύω - *pisteuō*) đều là những hành động chủ động của con người. Khải Huyền kết thúc bằng lời mời: "Kẻ nào khát, hãy đến. Kẻ nào muốn, hãy nhận lấy nước sự sống cách nhưng không" (Khải Huyền 22:17). Lời mời này hướng đến tất cả mọi người, xác nhận trách nhiệm của con người trong việc đáp lại.

2. Phía Đức Chúa Trời: Ân Điển Chủ Động và Sự Tái Sanh: Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng dạy rằng trong tình trạng sa ngã, ý chí con người đã bị nô lệ cho tội lỗi (Giăng 8:34) và bị chết về phần thuộc linh (Ê-phê-sô 2:1). Do đó, không ai có thể tự mình đến với Đấng Christ nếu không được Cha lôi kéo (Giăng 6:44). Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Vì nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình" (Ê-phê-sô 2:8-9). Thậm chí, "Vậy, điều đó chẳng phải bởi người nào muốn, cũng chẳng phải bởi người nào chạy, nhưng bởi Đức Chúa Trời, Đấng thương xót" (Rô-ma 9:16).

Giải pháp cho sự căng đẳng này nằm ở giáo lý về sự tái sanh (sinh lại). Khi Đức Thánh Linh tác động để tái sanh một người (Giăng 3:3-8), Ngài ban cho người đó một bản chất mới (2 Cô-rinh-tô 5:17) và một tấm lòng mới (Ê-xê-chi-ên 36:26). Trong sự tái sanh này, ý chí được giải phóng khỏi sự nô lệ cho tội lỗi và được ban quyền năng để có thể đáp lại Phúc Âm trong đức tin. Như thế, đức tin mà chúng ta đặt nơi Đấng Christ vừa là món quà của Đức Chúa Trời (Phi-líp 1:29), vừa là hành động có trách nhiệm của chúng ta. Đây là một sự huyền nhiệm. Chúng ta chọn Ngài vì Ngài đã chọn chúng ta trước (Giăng 15:16), và sự lựa chọn của Ngài khiến cho sự lựa chọn của chúng ta trở nên tự do thực sự.

IV. Mục Đích Tối Thượng: Tình Yêu Thương Đích Thực

Đây có lẽ là câu trả lời sâu xa nhất cho câu hỏi "Tại sao?". Đức Chúa Trời là tình yêu thương (ἀγάπη - *agapē*) (1 Giăng 4:8). Bản chất của tình yêu thương đích thực (agapē) không phải là cảm xúc bốc đồng hay sự ép buộc, mà là sự lựa chọn trung tín để tìm kiếm điều tốt nhất cho người mình yêu. Tình yêu thương đòi hỏi tự do. Một cỗ máy được lập trình để nói "con yêu cha" không thể làm thỏa lòng trái tim của một người cha. Cũng vậy, Đức Chúa Trời, là Cha, khao khát có một mối quan hệ thật với những tạo vật được Ngài yêu thương.

Chúa Giê-xu phán với các môn đồ: "Ta chẳng gọi các ngươi là đầy tớ nữa... nhưng ta đã gọi các ngươi là bạn hữu" (Giăng 15:15). Tình bạn (φίλος - *philos*) đích thực chỉ có thể tồn tại giữa những thực thể tự do, có thể mở lòng, tin cậy và trung tín với nhau. Ý chí tự do là điều kiện tiên quyết để con người có thể bước vào mối tương giao yêu thương (koinonia) với Đức Chúa Trời. Sự vâng lời của chúng ta, khi được thực hiện trong tự do, trở thành sự thờ phượng cao nhất – một của lễ bằng ý chí, đẹp lòng Ngài.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Hiểu biết về ý chí tự do không chỉ là lý thuyết, mà phải biến đổi cách chúng ta sống:

1. Sống Có Trách Nhiệm: Chúng ta không thể đổ lỗi hoàn cảnh, di truyền, hay "Đức Chúa Trời định" cho những lựa chọn tội lỗi của mình. Mỗi ngày, chúng ta phải chọn lựa: chọn lẽ thật hay dối trá, chọn tha thứ hay oán giận, chọn thánh khiết hay ô uế (Ga-la-ti 5:16-17).

2. Cầu Nguyện với Sự Tín Thác: Hiểu rằng ý chí chúng ta được tự do trong phạm vi chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời giúp chúng ta cầu nguyện cách bình an. Chúng ta trình dâng những lựa chọn, quyết định lên Ngài (Châm Ngôn 3:5-6), tin cậy rằng Ngài có thể dẫn dắt và uốn nắn ý muốn của chúng ta theo ý muốn tốt lành của Ngài (Phi-líp 2:13).

3. Rao Giảng Phúc Âm Cách Sốt Sắng và Khiêm Nhường: Chúng ta rao giảng Lời Chúa – công cụ mà Đức Thánh Linh dùng để tái sanh và kêu gọi (Rô-ma 10:17) – cho mọi người, vì không ai nằm ngoài phạm vi của lời mời gọi phổ quát. Đồng thời, chúng ta khiêm nhường nhận biết rằng sự đáp lại thuộc linh là công việc của Đức Chúa Trời, chứ không phải sự khéo léo hùng biện của chúng ta (1 Cô-rinh-tô 3:6-7).

4. Nuôi Dưỡng Mối Quan Hệ Yêu Thương: Hãy tập sử dụng ý chí tự do để chủ động yêu thương: lựa chọn kiên nhẫn, nhân từ, không ghen tị, không kiêu ngạo... (1 Cô-rinh-tô 13:4-7). Đây là cách chúng ta phản chiếu hình ảnh Đức Chúa Trời và thực hành món quà tự do trong mục đích cao quý nhất.

Kết Luận

Ý chí tự do là một món quà vừa long trọng vừa đáng sợ mà Đức Chúa Trời ban cho con người. Nó là dấu ấn của Đấng Tạo Hóa, là cơ sở cho trách nhiệm đạo đức, và là không gian thiêng liêng nơi tình yêu thương đích thực có thể nảy nở. Mặc dù ý chí đó đã bị tội lỗi làm tổn thương nghiêm trọng, ân điển cứu chuộc của Đức Chúa Trời trong Đấng Christ đã giải phóng và phục hồi nó, để chúng ta có thể tự do lựa chọn điều thiện cách đẹp lòng Ngài. Cuối cùng, ý chí tự do không tồn tại để chúng ta tôn vinh chính mình hay sống cách độc lập với Chúa, mà để chúng ta có thể, trong sự tự do đã được chuộc lại, thốt lên cách chân thành nhất: "Lạy Chúa, này con đây, xin hãy sử dụng con theo ý muốn tốt lành của Ngài." Ước gì chúng ta ngày càng sử dụng món quà quý giá này để chọn Ngài, chọn vâng lời Ngài, và chọn yêu thương người lân cận mỗi ngày.

Tài liệu tham khảo chính: Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925 (Bản Truyền Thống). Các thuật ngữ nguyên ngữ được tra cứu từ Bản Hebrew (BHS) và Greek (NA28).