Có Nên Đọc Bộ Truyện Biên Niên Sử Narnia Hay Xem Phim Không?
"Vì chưng sự buồn giận theo ý Đức Chúa Trời sanh ra sự hối cải không hề hối tiếc, để được rỗi linh hồn; nhưng sự buồn giận theo thế gian sanh ra sự chết." (2 Cô-rinh-tô 7:10).
Trong thế giới văn chương và điện ảnh Cơ Đốc, bộ truyện "Biên Niên Sử Narnia" của C.S. Lewis là một hiện tượng độc đáo, gây ra nhiều thảo luận trong cộng đồng tin kính. Câu hỏi "Có nên đọc hay xem Narnia không?" không chỉ là câu hỏi về văn hóa giải trí, mà còn là cơ hội để chúng ta suy ngẫm về nguyên tắc Kinh Thánh về trí tưởng tượng, sự khôn ngoan, và mục đích của nghệ thuật trong đời sống đức tin.
Giới Thiệu Tác Giả Và Tác Phẩm: Một Tâm Trí Được Chúa Cứu Chuộc
Clive Staples Lewis (1898-1963), từng là một người vô thần, đã trải qua một hành trình đức tin đầy kịch tính và cuối cùng trở thành một trong những nhà hộ giá và văn sĩ Cơ Đốc có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20. Ông không phải là một mục sư, nhưng một giáo sư văn chương tại Oxford và Cambridge. Bộ truyện "Biên Niên Sử Narnia" (1950-1956) gồm 7 cuốn, là tác phẩm giả tưởng dành cho thiếu nhi nhưng chứa đựng những chân lý thần học sâu sắc. Điều quan trọng cần nhớ là C.S. Lewis tự nhận mình là một tín hữu Anh Giáo, và tác phẩm của ông phản ánh thần học của ông, không phải là một tuyên ngôn thần học có hệ thống như Kinh Thánh.
Phân Tích Dưới Lăng Kính Kinh Thánh: "Mọi Sự Đều Có Phép Làm..."
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần đặt nó dưới thẩm quyền của Lời Chúa. Sứ đồ Phao-lô dạy trong 1 Cô-rinh-tô 10:23: "Mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều có ích; mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều làm gương tốt." Nguyên tắc "mọi sự đều có phép làm" được cân bằng bởi hai tiêu chuẩn: (1) nó có ích lợi (xuất phát từ Hy ngữ *sympherei*, nghĩa là mang lại lợi ích, thúc đẩy sự phát triển) và (2) nó "làm gương tốt" hay "xây dựng" (*oikodomei* – xây dựng lên, kiến thiết).
Vậy, việc đọc/xem Narnia có đem lại lợi ích thiêng liêng và xây dựng đức tin không? Hãy cùng xem xét những khía cạnh then chốt của bộ truyện qua lăng kính Kinh Thánh.
Aslan - Hình Ảnh Của Chúa Giê-xu Christ: Sự Tương Đồng Và Giới Hạn
Nhân vật trung tâm của Narnia là Aslan, một con sư tử quyền năng, con trai của Đức Vua-Ở-Phương-Biển, là Đấng Sáng Tạo, Cứu Chúa và Quan Án của Narnia. Đây là hình ảnh gợi ý mạnh mẽ nhất về Chúa Giê-xu Christ. Khải Huyền 5:5 gọi Chúa Giê-xu là "Sư tử của chi tộc Giu-đa". Tuy nhiên, chúng ta phải phân biệt rõ: Aslan là một hình ảnh giả tưởng (allegory/supposal), không phải là một sự miêu tả thần học chính xác. Lewis không viết một "phúc âm thứ năm".
Một trong những phân cảnh mạnh mẽ nhất là trong cuốn "Chiếc Ghế Bạc", khi Aslan nói với Jill: "Ta không bao giờ bảo ngươi mọi chuyện sẽ không xảy ra ngoài những gì đã xảy ra trong những câu chuyện của thế giới khác". Điều này phản ánh chân lý trong Ê-sai 55:8-9: "Đức Giê-hô-va phán: Ý tưởng ta chẳng phải ý tưởng các ngươi, đường lối các ngươi chẳng phải đường lối ta. Vì các từng trời cao hơn đất bao nhiêu, thì đường lối ta cao hơn đường lối các ngươi, và ý tưởng ta cao hơn ý tưởng các ngươi bấy nhiêu." Aslan là một cửa sổ để người đọc, đặc biệt là trẻ em, cảm nhận được phần nào bản tính cao cả, đáng sợ nhưng đầy yêu thương của Chúa, chứ không phải là một định nghĩa về Ngài.
Sự Chuộc Tội Thay: Điểm Nhấn Thần Học Quan Trọng
Trong "Sư Tử, Phù Thủy Và Tủ Áo", Aslan chịu chết thay cho Edmund, kẻ phản bội, trên Bàn Đá của Phù Thủy Trắng, rồi sau đó sống lại nhờ một phép thuật xưa hơn. Đây là hình ảnh rõ ràng về sự chết thế và phục sinh của Chúa Giê-xu. Điều này hoàn toàn phù hợp với giáo lý căn bản của Tin Lành: "Vả, Đấng Christ cũng vì tội lỗi chịu chết một lần, là Đấng công bình thay cho kẻ không công bình, để dẫn chúng ta đến cùng Đức Chúa Trời." (1 Phi-e-rơ 3:18).
Tuy nhiên, lý do Aslan chết ("phép thuật xưa hơn") khác với nền tảng công lý và ân điển trong Kinh Thánh. Trong Kinh Thánh, Chúa Giê-xu chết để thỏa mãn sự công bình thánh khiết của Đức Chúa Trời (Rô-ma 3:25-26), chứ không phải để tuân theo một "phép thuật" hay luật lệ bí ẩn nào. Đây là điểm mà độc giả cần lưu ý để không lẫn lộn giữa hình ảnh giả tưởng và chân lý thần học tuyệt đối.
Bản Chất Của Tội Lỗi, Sự Cám Dỗ Và Chiến Trận Thuộc Linh
Bộ truyện mô tả sinh động bản chất của tội lỗi. Edmund ham muốn món kẹo Thổ Nhĩ Kỳ (Turkish Delight) của Phù Thủy Trắng đến nỗi phản bội anh chị em mình. Điều này minh họa cho lời dạy trong Gia-cơ 1:14-15: "Nhưng mỗi người bị cám dỗ khi mắc tư dục xui giục mình. Đoạn, lòng tư dục cưu mang, sanh ra tội ác; tội ác đã trọn, sanh ra sự chết." Sự tha thứ dành cho Edmund sau khi ăn năn cũng là một hình ảnh đẹp về ân điển.
Ngoài ra, toàn bộ câu chuyện Narnia là một cuộc chiến giữa thiện và ác, giữa Aslan và thế lực của Phù Thủy Trắng hay Nữ Hoàng Hạ Giới. Điều này nhắc nhở chúng ta về thực tại chiến trận thuộc linh trong Ê-phê-sô 6:12: "Vì chúng ta đánh trận, chẳng phải cùng thịt và huyết, bèn là cùng chủ quyền, cùng thế lực, cùng vua chúa của thế gian mờ tối nầy, cùng các thần dữ ở các miền trên trời." Các nhân vật như Hoàng tử Caspian, Shasta hay Jill đều phải học tập đức tin, sự can đảm và vâng lời trong cuộc chiến này.
Khải Thị Về Sự Sáng Tạo Mới Và Sự Sống Lại
Trong cuốn cuối cùng, "Trận Chiến Cuối Cùng", chúng ta thấy một Narnia cũ bị hủy diệt và một Narnia Mới, đẹp đẽ và vĩnh cửu hơn được khai sinh. Những nhân vật trung tín bước vào "Nước của Aslan", nơi không còn nước mắt, đau đớn. Đây là một hình ảnh giả tưởng tuyệt vời về sự phục hưng và Trời Mới Đất Mới được hứa trong Khải Huyền 21:1-5: "Đoạn, tôi thấy trời mới và đất mới... Ngài sẽ lau ráo hết nước mắt khỏi mắt chúng, sẽ không có sự chết, cũng không có than khóc, kêu ca, hay là đau đớn nữa; vì những sự thứ nhất đã qua rồi."
Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Vậy, một tín hữu có nên đọc hoặc xem Narnia không? Dựa trên những phân tích trên, câu trả lời có thể là "CÓ", với những điều kiện và thái độ đúng đắn:
1. Xem Như Một Công Cụ Bổ Trợ, Không Thay Thế Kinh Thánh: Narnia là một "bức tranh vẽ" (parable) giúp kích thích trí tưởng tượng và cảm xúc về các chân lý thuộc linh. Nhưng nó không phải là "bản vẽ kỹ thuật" chính xác. Kinh Thánh phải luôn là tiêu chuẩn tối cao và duy nhất cho đức tin và sự thực hành (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Hãy đọc Kinh Thánh trước và nhiều hơn.
2. Sử Dụng Như Một Cầu Nối Để Truyền Giáo Và Giáo Dục: Đây là một cách tuyệt vời để bắt đầu những cuộc trò chuyện về Chúa Giê-xu với trẻ em hoặc với những người chưa tin. Câu hỏi "Con nghĩ tại sao Aslan lại làm điều đó?" có thể dẫn đến câu hỏi "Vậy Chúa Giê-xu đã làm gì cho chúng ta?".
3. Rèn Luyện Tư Duy Phân Biệt (Discernment): Khi đọc, hãy thực hành mạng lệnh trong 1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21: "Hãy nghiệm xem mọi việc; điều chi lành hãy giữ lấy." Hãy nhận diện những điểm tương đồng với Kinh Thánh, đồng thời nhận ra những điểm khác biệt và giới hạn của truyện giả tưởng. Đây là bài tập quý giá để áp dụng cho mọi loại hình văn hóa khác.
4. Nuôi Dưỡng Khát Vọng Về Thiên Quốc: Cảm giác "tiếc nuối" và "hoài niệm" (joy) khi các nhân vật rời khỏi Narnia, hay sự kinh ngạc trước vẻ đẹp của Narnia Mới, có thể khơi dậy trong lòng chúng ta khát vọng thật sự về Thiên đàng – nơi mà Chúa Giê-xu đang chuẩn bị cho chúng ta (Giăng 14:2-3). Nó nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta là "kẻ trú ngụ và kẻ ở đậu" trên đất này (1 Phi-e-rơ 2:11).
5. Cảnh Giác Với Những Yếu Tố Có Thể Gây Nhầm Lẫn: Một số độc giả chỉ trích việc sử dụng hình ảnh phù thủy, ma thuật (dù là của phe ác) hoặc một số hình ảnh thần thoại (như thần rừn, người lùn, nhân mã). Nguyên tắc ở đây là sự trưởng thành thuộc linh và động cơ. Nếu nó khiến bạn, đặc biệt là con trẻ, mê muội với ma thuật hơn là hướng về Chúa, hoặc làm lu mờ ranh giới giữa thờ phượng Chúa và sự mê tín, thì nên tránh (1 Cô-rinh-tô 8:9-13).
Kết Luận
Biên Niên Sử Narnia không phải là Kinh Thánh, và Aslan không phải là Chúa Giê-xu. Nhưng, giống như chiếc bình đất sét chứa kho báu (2 Cô-rinh-tô 4:7), bộ truyện này có thể là một phương tiện để ánh sáng của Phúc Âm chiếu rọi vào tâm trí và trái tim theo một cách mới mẻ, đặc biệt đối với thế hệ trẻ. Nó mời gọi chúng ta bước vào một thế giới nơi sự thiện thắng ác, sự hy sinh có ý nghĩa, và lòng trung tín được tưởng thưởng – tất cả đều là những dư vị của câu chuyện vĩ đại nhất: câu chuyện Đức Chúa Trời cứu chuộc nhân loại qua Chúa Cứu Thế Giê-xu.
Vì vậy, thay vì đặt câu hỏi "Có nên hay không?", một câu hỏi khôn ngoan hơn có thể là: "Làm thế nào tôi có thể tiếp nhận tác phẩm này với tấm lòng biết ơn, với tư duy phân biệt được Lời Chúa soi dẫn, và sử dụng nó để làm sáng danh Chúa và gây dựng đức tin cho người khác?". Hãy cầu xin sự khôn ngoan từ Chúa (Gia-cơ 1:5), và dù bạn quyết định thế nào, hãy để tâm trí bạn luôn hướng về "sự cao quí, thật, có tiếng tốt, đáng khen" (Phi-líp 4:8), và trên hết, hãy để Lời Chúa ngự trị dư dật trong lòng bạn (Cô-lô-se 3:16).
"Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ." (1 Giăng 4:1). Hãy thử nghiệm mọi điều, và giữ lấy điều lành, ngay cả trong những trang sách của một thế giới giả tưởng tên là Narnia.