Kinh Thánh nói gì về phân biệt tuổi tác?

Trong xã hội ngày nay, vấn đề phân biệt tuổi tác (ageism) có thể xảy ra theo hai chiều: coi thường người trẻ vì thiếu kinh nghiệm, hoặc xem nhẹ người lớn tuổi vì cho là lỗi thời. Vậy, Kinh Thánh – Lời Đức Chúa Trời – cung cấp nguyên tắc nào để chúng ta nhìn về tuổi tác và giá trị của mỗi cá nhân trong các mối quan hệ? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát các phân đoạn Kinh Thánh, giải nghĩa từ ngữ gốc, để rút ra một cái nhìn thần học toàn diện và cân bằng.

Trước hết, cần khẳng định rằng tinh thần chung của Kinh Thánh phản đối mọi sự "thiên vị" (partiality) dựa trên vẻ bề ngoài, bao gồm cả tuổi tác (Gia-cơ 2:1, 9). Tuy nhiên, Kinh Thánh không đưa ra một sự bình đẳng cứng nhắc mà xóa nhòa mọi khác biệt. Thay vào đó, Kinh Thánh dạy nguyên tắc "tôn trọng" (respect) dựa trên vị trí, kinh nghiệm và ân tứ Chúa ban cho mỗi người trong từng giai đoạn đời sống. Sự tôn trọng này phải xuất phát từ tấm lòng yêu thương và nhìn nhận giá trị của mỗi người như là một tạo vật được Đức Chúa Trời dựng nên và cứu chuộc.

Cựu Ước thiết lập một nguyên tắc rõ ràng về thái độ đối với người lớn tuổi:

"Trước mặt người tóc bạc, ngươi hãy đứng dậy, kính trọng người già cả, và kính sợ Đức Chúa Trời ngươi. Ta là Đức Giê-hô-va." (Lê-vi Ký 19:32)
Trong câu này, từ "kính trọng" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "כָּבַד" (kabad), có nghĩa nguyên thủy là "làm cho nặng, tôn vinh, quý trọng". Hành động "đứng dậy" là một biểu hiện cụ thể của sự tôn trọng đó. Điều đáng chú ý là mệnh lệnh này được liên kết trực tiếp với việc "kính sợ Đức Chúa Trời". Điều này cho thấy sự tôn trọng người già không chỉ là phép lịch sự xã hội, mà là một phần của đời sống đạo đức phản chiếu lòng kính sợ Chúa. Người cao tuổi được xem như là kho tàng của sự khôn ngoan và kinh nghiệm (Gióp 12:12: "Nơi người già cả có sự khôn ngoan, còn sự hiểu biết ở nơi sống lâu ngày.").

Mặc dù kêu gọi tôn trọng người lớn tuổi, Kinh Thánh cũng nghiêm khắc cảnh báo việc đánh giá con người một cách thiên lệch chỉ dựa trên tuổi tác, dù là trẻ hay già.

"Tôi còn trẻ, các ngươi đã cao tuổi; dầu vậy, tôi không dám tỏ sự tôi nghĩ mình biết với các ngươi... Tôi sẽ nói, tôi cũng biết; tuổi tác chẳng làm cho người khôn ngoan, cũng không khiến người hiểu sự công bình." (Gióp 32:6, 9 - phần lời của Ê-li-hu)
Ê-li-hu, một người trẻ, đã khiêm nhường chờ đợi các bậc lão thành nói trước, nhưng cuối cùng ông cũng phải lên tiếng vì thấy lập luận của họ không đúng. Câu Kinh Thánh này phá vỡ thành kiến rằng tuổi tác tự động đồng nghĩa với khôn ngoan tuyệt đối. Khôn ngoan thực sự đến từ Đức Chúa Trời (Châm Ngôn 2:6).

Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô khuyên Ti-mô-thê, một mục sư trẻ: "Chớ ai khinh con vì trẻ tuổi" (1 Ti-mô-thê 4:12a). Từ "khinh" trong tiếng Hy Lạp là "καταφρονέω" (kataphroneō), nghĩa là "coi thường, xem rẻ, khinh miệt". Lời khuyên này ngụ ý rằng trong Hội Thánh, có thể tồn tại xu hướng coi thường khả năng lãnh đạo của người trẻ. Phao-lô không bảo Ti-mô-thê giấu tuổi của mình, nhưng kêu gọi ông "phải làm gương cho các tín đồ... trong lời nói, cách ăn ở, tình yêu thương, đức tin và sự tinh sạch" (1 Ti-mô-thê 4:12b). Giá trị và thẩm quyền được xác lập bởi đời sống và nhân cách theo Chúa, chứ không chỉ bởi số tuổi.

Kinh Thánh trình bày một bức tranh đa sắc về sự đóng góp của mọi lứa tuổi trong chương trình của Đức Chúa Trời:

1. Người Trẻ Tuổi Được Chúa Sử Dụng:

• Đa-vít: Khi còn là một thiếu niên, Đa-vít đã được xức dầu làm vua (1 Sa-mu-ên 16:12-13) và chiến thắng Gô-li-át bằng đức tin, không bằng sức vóc hay kinh nghiệm chiến trận (1 Sa-mu-ên 17:33-37, 45-47).
• Giê-rê-mi: Khi được Chúa kêu gọi, ông thưa: "Ôi! Hỡi Chúa Giê-hô-va, nầy tôi chẳng biết nói chi, vì tôi là con trẻ" (Giê-rê-mi 1:6). Nhưng Chúa phán: "Chớ nói: Tôi là con trẻ; vì ngươi sẽ đi khắp nơi nào ta sai ngươi đi, và sẽ nói mọi điều ta truyền cho ngươi nói" (câu 7). Tuổi trẻ không phải là rào cản cho chức vụ.
• Ti-mô-thê, Ma-ri (mẹ của Chúa Giê-xu): Đều là những người trẻ được Chúa tin cậy giao phó trọng trách lớn.

• Áp-ra-ham và Sa-ra: Họ bước đi bởi đức tin và nhận lời hứa về con trai Y-sác khi đã già (Sáng Thế Ký 21:2). Hê-bơ-rơ 11:11-12 ca ngợi đức tin của Sa-ra.
• Môi-se: Bắt đầu sứ mạng giải phóng dân Y-sơ-ra-ên khi đã 80 tuổi (Xuất Ê-díp-tô Ký 7:7) và lãnh đạo với sự khôn ngoan và năng quyền trong 40 năm sau đó.
• Si-mê-ôn và An-ne: Hai người già cả, công bình trong đền thờ, đã nhận ra và làm chứng về Chúa Giê-xu Hài Nhi là Đấng Mê-si (Lu-ca 2:25-38). Họ đại diện cho sự trông cậy và nhạy bén thuộc linh ở tuổi xế chiều.

Làm thế nào để sống theo các nguyên tắc của Kinh Thánh trong một cộng đồng đa thế hệ?

1. Trong Gia Đình:

• Con cái đối với cha mẹ: "Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi" (Ê-phê-sô 6:2) là điều răn đầu tiên có kèm theo lời hứa. Sự hiếu kính này không chấm dứt khi con cái trưởng thành.
• Người già trong gia đình: Cần được chăm sóc và tôn trọng (1 Ti-mô-thê 5:4, 8). Họ có thể dạy dỗ các thế hệ sau về lịch sử gia đình, đức tin và những bài học cuộc sống (Thi Thiên 78:4-6).

• Mô hình lãnh đạo đa thế hệ: Hội Thánh nên tạo không gian cho cả người lớn tuổi đạo đức (trưởng lão) và những người trẻ có nhiệt huyết cùng phục vụ. Các trưởng lão ("πρεσβύτερος" - presbyteros) cần có phẩm chất đạo đức chứ không chỉ có tuổi tác (1 Ti-mô-thê 3:1-7, Tít 1:5-9).
• Sự dạy dỗ và học hỏi lẫn nhau: Người lớn tuổi dạy dỗ người trẻ về sự khôn ngoan, nhẫn nại (Tít 2:2-4). Ngược lại, người trẻ có thể chia sẻ sự nhiệt thành, sáng tạo và hiểu biết về văn hóa đương đại cho Hội Thánh.
• Tình yêu thương huynh đệ vô điều kiện: "Hãy yêu mến anh em" (1 Phi-e-rơ 1:22). Tình yêu thương trong Chúa vượt trên mọi khoảng cách thế hệ.

• Chống lại thành kiến trong tư tưởng: Mỗi chúng ta cần xét lòng mình, xem có đang đánh giá người khác một cách vội vàng dựa trên tuổi tác của họ không.
• Phát triển nhân cách Cơ Đốc: Dù ở độ tuổi nào, mục tiêu của chúng ta là ngày càng trở nên giống Đấng Christ (Rô-ma 8:29). Sự trưởng thành thuộc linh ("τελειότης" - teleiotēs) là điều quan trọng hơn sự trưởng thành tự nhiên.

Kinh Thánh không ủng hộ việc "phân biệt tuổi tác" theo nghĩa tiêu cực – tức là kỳ thị, coi thường, hoặc loại trừ một người vì tuổi của họ. Thay vào đó, Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh về sự phụ thuộc lẫn nhau và tôn trọng lẫn nhau giữa các thế hệ trong gia đình của Đức Chúa Trời. Mỗi giai đoạn đời sống đều có vẻ đẹp, thách thức và cơ hội phục vụ riêng (Truyền Đạo 3:1).

Cuối cùng, quan điểm của Kinh Thánh hướng chúng ta đến Đấng Christ, là trung tâm của mọi mối quan hệ. Trong Ngài, "không còn phân biệt... chi hết" (Ga-la-ti 3:28) về phương diện giá trị và sự cứu rỗi. Cả người trẻ lẫn người già đều cần ân điển cứu chuộc như nhau, và cả hai đều được kêu gọi để yêu thương, phục vụ và tôn vinh Chúa bằng chính đời sống được Ngài ban cho. Thay vì tập trung vào sự khác biệt về tuổi tác, chúng ta hãy tập trung vào việc cùng nhau gây dựng thân thể Đấng Christ, nơi mỗi chi thể, dù trẻ hay già, đều vô cùng quý giá và có một chức năng độc đáo.

"Kìa, tôi thấy con cái và người già cả ngồi chung với nhau tại các phố thành Giê-ru-sa-lem... Phố thành sẽ đầy những con trai con gái vui đùa tại các nơi phố chợ." (Xa-cha-ri 8:4-5)
Đây là hình ảnh đẹp về một cộng đồng được Chúa phục hưng, nơi các thế hệ cùng nhau sống trong sự bình an, vui mừng và hiệp một. Nguyện xin Chúa giúp chúng ta xây dựng những gia đình và Hội Thánh như thế.