Kinh Thánh nói gì về chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa đế quốc?

Chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa đế quốc là những hiện tượng lịch sử và chính trị phức tạp, đặc trưng bởi việc một quốc gia hoặc dân tộc này tìm cách mở rộng quyền lực, kiểm soát lãnh thổ, tài nguyên và con người của quốc gia hoặc dân tộc khác. Mặc dù Kinh Thánh không sử dụng trực tiếp các thuật ngữ hiện đại này, nhưng nó cung cấp một nền tảng thần học vững chắc và nhiều ví dụ lịch sử về các đế chế, sự áp bức, cùng những nguyên tắc vĩnh cửu của Đức Chúa Trời về công lý, quyền lực và mối quan hệ giữa các dân tộc. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát những nguyên tắc đó, soi rọi chúng dưới ánh sáng của Lời Chúa.

I. Bối Cảnh Kinh Thánh: Các Đế Quốc Trong Kế Hoạch Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời

Xuyên suốt lịch sử Kinh Thánh, dân sự của Đức Chúa Trời (trước là Y-sơ-ra-ên, sau là Hội Thánh) luôn sống dưới bóng của các cường quốc đế quốc: Ai Cập, A-si-ri, Ba-by-lôn, Ba-tư, Hy Lạp và Rô-ma. Kinh Thánh trình bày các đế quốc này trong thế lưỡng diện: vừa là công cụ trong tay Đức Chúa Trời để thực hiện sự phán xét (ví dụ: A-si-ri là "roi của sự thạnh nộ" Ngài - Ê-sai 10:5), vừa là hiện thân của sự kiêu ngạo, bạo tàn và chống nghịch Chúa mà cuối cùng sẽ bị phán xét.

Trong sách Đa-ni-ên, chúng ta thấy một khải tượng thần học sâu sắc về sự nối tiếp của các đế quốc thế gian. Sự hiện thấy về pho tượng lớn (Đa-ni-ên 2) và bốn con thú (Đa-ni-ên 7) mô tả quyền lực đế quốc trần gian như những thực thể thú tính, kiêu ngạo, và tạm thời. Chúng tồn tại dưới sự **chủ quyền tối cao (Hy Lạp: *kyriotēs*)** của Đức Chúa Trời. Đa-ni-ên tuyên bố với vua Nê-bu-cát-nết-sa: "Ấy chính Ngài là Đấng đổi thì giờ và mùa, bỏ và lập vua... Ngài được tôn cao là Chúa của các vua" (Đa-ni-ên 2:21, 47). Quyền lực đế quốc, dù hùng mạnh đến đâu, cũng chỉ được ban cho và bị giới hạn bởi Đấng cầm quyền tối cao.

II. Những Nguyên Tắc Kinh Thánh Phản Đối Sự Áp Bức Đế Quốc & Thực Dân

Kinh Thánh đưa ra những lời phán quyết mạnh mẽ chống lại mọi hình thức áp bức, bóc lột và xâm lược, là những đặc điểm cốt lõi của chủ nghĩa thực dân/đế quốc. Những nguyên tắc này bắt nguồn từ chính bản tính của Đức Chúa Trời.

1. Phẩm Giá Bẩm Sinh Của Mọi Người: Sáng thế ký 1:27 tuyên bố con người được dựng nên theo **hình ảnh Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ: *tselem Elohim*)**. Điều này ban cho mỗi cá nhân, thuộc bất kỳ chủng tộc, dân tộc hay văn hóa nào, một phẩm giá thiêng liêng bất khả xâm phạm. Mọi hệ thống phủ nhận phẩm giá này, xem các dân tộc khác là "man di" hay "thấp kém" để biện minh cho việc thống trị, đều đi ngược lại sự dựng nên của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô xác nhận điều này trong Công vụ 17:26: "Ngài đã làm cho muôn dân sanh ra bởi chỉ một người... và đã định trước thì giờ đời người ta cùng giới hạn chỗ ở của họ."

2. Sự Phán Xét Công Bình Cho Các Quốc Gia: Các tiên tri thường công bố sự phán xét của Đức Chúa Trời không chỉ trên Y-sơ-ra-ên mà còn trên các dân ngoại và đế quốc vì tội ác của họ. A-mốt chương 1-2 là một bản cáo trạng mẫu mực, lên án các nước lân bang (Đa-mách, Ga-xa, Ty-rơ, Ê-đôm, Am-môn, Mô-áp) vì những tội ác chống lại loài người như nướng xương vua Ê-đôm thành vôi, hay "xé thai phụ của đàn bà tại Ga-la-át" (A-mốt 1:13) - một hành động diệt chủng kinh hoàng. Sự bành trướng đế quốc thường đi kèm với sự tàn bạo như vậy. Ê-sai cũng tuyên cáo sự sụp đổ của Ba-by-lôn, biểu tượng của quyền lực đế quốc kiêu ngạo và áp bức: "Ngươi đã hà hiếp người ta, nay sự hà hiếp đã dứt; ngươi đã điên đảo các nước, nay sự điên đảo đã dứt" (Ê-sai 14:4-6).

3. Lời Cảnh Báo Nghiêm Khắc Cho Các Nhà Cầm Quyền: Các vua chúa và nhà cai trị được Chúa lập lên nhưng phải chịu trách nhiệm trước Ngài. Trong Thi thiên 2, các vua và quan trưởng thế gian "dấy loạn" chống lại Đấng được xức dầu của Đức Giê-hô-va, nhưng Chúa cười nhạo họ. Thi thiên 72 cầu nguyện cho một vị vua lý tưởng, người sẽ "bênh vực kẻ khốn cùng trong dân, cứu con cái của kẻ thiếu thốn, và đè nén kẻ hà hiếp" (câu 4). Ngược lại, Ê-xê-chi-ên chương 34 lên án những kẻ chăn (nhà lãnh đạo) của Y-sơ-ra-ên vì chỉ chăn giữ lấy mình, bóc lột bầy chiên thay vì chăn giữ chúng - một hình ảnh mô tả chính xác sự cai trị thực dân bóc lột.

III. Chúa Giê-xu Và Sứ Điệp Của Ngài Trong Thời Đại Đế Quốc Rô-ma

Chúa Giê-xu Christ đã giáng sinh, chịu chết và sống lại dưới thời *Pax Romana* (Thái Bình La Mã) - một trật tự đế quốc được duy trì bằng sức mạnh quân sự và áp bức. Sứ điệp và vương quốc của Ngài là một sự đảo lộn hoàn toàn đối với hệ thống đế quốc.

1. Một Vương Quốc Không Thuộc Về Thế Gian Này: Khi bị Phi-lát chất vấn, Chúa Giê-xu phán: "Nước Ta chẳng phải thuộc về thế gian nầy. Ví bằng nước Ta thuộc về thế gian nầy, thì tôi tớ Ta đã chiến đấu đặng cho Ta khỏi bị nộp trong tay người Giu-đa; nhưng hiện nay nước Ta chẳng thuộc về hạ giới" (Giăng 18:36). Vương quốc của Ngài không được thiết lập bằng vũ lực, chinh phạt hay cưỡng bức (như các đế quốc), nhưng bằng sự hy sinh, phục vụ và chân lý (Giăng 18:37).

2. Nguyên Tắc "Của Sê-sa... Của Đức Chúa Trời": Câu trả lời nổi tiếng của Chúa Giê-xu về việc nộp thuế cho Sê-sa (Mác 12:13-17) là một giáo lý then chốt. Ngài thừa nhận một phạm vi thẩm quyền hợp pháp của nhà nước (trong trường hợp này là một chính quyền đế quốc), nhưng đồng thời khẳng định một thẩm quyền cao hơn và tối thượng thuộc về Đức Chúa Trời. Người tin Chúa có bổn phận với cả hai, nhưng sự vâng phục tối hậu thuộc về Đức Chúa Trời (Công vụ 5:29).

3. Đảo Lộn Thứ Bậc Quyền Lực: Phục Vụ Thay Vì Cai Trị: Chúa Giê-xu phá vỡ hoàn toàn mô hình quyền lực đế quốc. Trong Mác 10:42-45, Ngài phán: "Các ngươi biết những kẻ được tôn làm đầu cai trị các dân ngoại thì lấn lướt trên họ, các quan lớn thì lấy quyền thế trị trên họ. Song trong các ngươi thì không như vậy; trái lại, hễ ai muốn làm lớn trong các ngươi, thì sẽ làm đầy tớ; còn ai muốn làm đầu trong các ngươi, thì sẽ làm tôi mọi cho mọi người. Vì Con người đã đến không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người." Đây là một sự lên án ngầm nhưng mạnh mẽ đối với tinh thần thống trị của chủ nghĩa đế quốc và thiết lập một đạo đức hoàn toàn mới cho cộng đồng dân sự Ngài: đạo đức của thập tự giá, phục vụ và hy sinh.

IV. Sứ Đồ Phao-lô: Sống Là Công Dân Hai Vương Quốc

Sứ đồ Phao-lô sống và rao giảng trong mạng lưới đế quốc Rô-ma. Ông sử dụng quyền công dân La Mã để được bảo vệ (Công vụ 22:25-29), nhưng đồng thời rao giảng về một quyền công dân cao trọng hơn: "Vì chúng ta là quyền công dân (*politeuma*) của nước thiên đàng" (Phi-líp 3:20). Trong Rô-ma 13:1-7, ông dạy về việc vâng phục các đấng cầm quyền, nhưng bối cảnh là những nhà cầm quyền đó, về mặt lý tưởng, là "kẻ làm lành" và "đầy tớ của Đức Chúa Trời để làm ích cho ngươi" (câu 4). Nguyên tắc này không biện minh cho mọi hình thức cai trị bạo tàn, nhưng nói lên trật tự thông thường của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, khi quyền lực nhà nước đòi hỏi sự vâng phục tuyệt đối thuộc về Đức Chúa Trời, thì người tin Chúa phải vâng lời Đức Chúa Trời hơn là vâng lời người ta.

V. Sách Khải Huyền: Sự Phán Xét Cuối Cùng Đối Với Hệ Thống Đế Quốc Chống Chúa

Sách Khải Huyền cung cấp cái nhìn cánh chung về số phận của mọi hệ thống quyền lực trần gian chống nghịch Đức Chúa Trời. "Ba-by-lôn Lớn" (Khải huyền 17-18) là biểu tượng cho toàn bộ hệ thống đế quốc tôn giáo, chính trị và kinh tế thế tục, dựa trên sự xa hoa, bóc lột và kiêu ngạo. Nó là "sào huyệt của ma quỷ" (Khải huyền 18:2) và "mẹ của những sự tà dâm trên đất" (Khải huyền 17:5). Các vua, thương gia trên đất đều thông đồng và buôn bán với nó (Khải huyền 18:3, 9-11). Sự phán xét cuối cùng của Đức Chúa Trời sẽ đổ trên hệ thống này vì tội ác của nó, và các thánh đồ được kêu gọi: "Hỡi dân Ta, hãy ra khỏi Ba-by-lôn!" (Khải huyền 18:4) – một lời kêu gọi phân rẽ thánh khỏi mọi hệ thống áp bức và tội lỗi.

VI. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Từ những nguyên tắc Kinh Thánh này, chúng ta có thể rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin hôm nay:

1. Phân Biệt Giữa Lòng Yêu Nước Lành Mạnh Và Chủ Nghĩa Dân Tộc Cực Đoan: Có thể yêu mến văn hóa, lịch sử dân tộc mình, nhưng phải luôn đặt lòng trung tín tối thượng vào Đấng Christ và vương quốc Ngài. Mọi hình thức phân biệt chủng tộc, khinh thường các dân tộc khác, hay biện minh cho sự thống trị của dân tộc này với dân tộc khác đều trái với đạo đức Kinh Thánh về sự bình đẳng trước mặt Chúa (Ga-la-ti 3:28).

2. Sử Dụng Tài Nguyên Và Ảnh Hưởng Cách Có Đạo Đức: Cá nhân và quốc gia giàu có có trách nhiệm đạo đức không được bóc lột người nghèo hay các quốc gia yếu thế. Tiên tri A-mốt kêu gào: "Hãy nghe lời nầy, các ngươi là người đàn bà của Sa-ma-ri giày đạp kẻ nghèo nàn, và làm hao mòn kẻ thiếu thốn" (A-mốt 4:1). Cơ đốc nhân phải là tiếng nói và bàn tay cho công lý, chống lại mọi hình thức bóc lột kinh tế, dù ở quy mô cá nhân hay toàn cầu.

3. Tham Gia Chính Trị Với Tư Cách Là Người Phục Vụ: Nếu được kêu gọi tham gia vào chính quyền, người tin Chúa phải noi gương Chúa Giê-xu: dùng quyền lực để phục vụ, bảo vệ người yếu đuối và thúc đẩy công lý (Thi thiên 82:3-4). Họ phải cảnh giác với sự cám dỗ của quyền lực tuyệt đối và sự kiêu ngạo của dân tộc mình.

4. Cầu Nguyện Cho Các Nhà Cầm Quyền Và Công Lý Quốc Tế: Chúng ta được dạy phải cầu nguyện "cho các vua, cho hết thảy các bậc cầm quyền" (1 Ti-mô-thê 2:2). Lời cầu nguyện này bao gồm việc cầu xin Chúa hướng dẫn họ cai trị với sự khôn ngoan và công bình, ngăn chặn những tham vọng đế quốc bất chính, và thúc đẩy hòa bình giữa các dân tộc.

5. Sống Như Công Dân Thiên Quốc Trước Hết: Cuối cùng, hy vọng của chúng ta không đặt vào bất kỳ đế chế, quốc gia hay hệ tư tưởng trần gian nào. Chúng ta là những khách lữ hành, chờ đợi "trời mới đất mới, là nơi sự công bình ăn ở" (2 Phi-e-rơ 3:13). Điều này giải phóng chúng ta khỏi chủ nghĩa vị chủng và cho phép chúng ta yêu thương, công bình và khiêm nhường trong mọi mối quan hệ xuyên văn hóa.

Kết Luận

Kinh Thánh cung cấp một đánh giá thần học sâu sắc và phê phán về chủ nghĩa thực dân và đế quốc. Nó thừa nhận thực tế của các đế chế trong kế hoạch chủ quyền của Đức Chúa Trời, nhưng đồng thời lên án mạnh mẽ sự kiêu ngạo, bạo lực và bóc lột của chúng. Trọng tâm của sứ điệp Kinh Thánh là sự đảo lộn của Phúc Âm: Vương quốc Đức Chúa Trời, dưới sự cai trị của Chúa Giê-xu Christ – Đấng Chịu Đóng Đinh, được thiết lập không bằng sự thống trị mà bằng sự phục vụ, không bằng sự cướp đoạt mà bằng sự hy sinh. Là những người thuộc về vương quốc ấy, chúng ta được kêu gọi sống giữa các cường quốc trần gian với tư cách là những sứ giả của công lý, hòa giải và tình yêu thương, luôn làm chứng cho một trật tự khác, một hy vọng khác, và một Vua khác – Đấng đã hiến mạng sống mình vì muôn dân.