Chủ Nghĩa Chủ Quan
Trong một thời đại mà chân lý thường bị giản lược thành “góc nhìn cá nhân” và kinh nghiệm cảm xúc được tôn vinh hơn sự khách quan của lẽ thật, Hội Thánh Cơ Đốc đối mặt với một thách thức tinh vi: chủ nghĩa chủ quan. Đây không chỉ là một khái niệm triết học trừu tượng, mà là một khuynh hướng tâm linh có thể làm xói mòn nền tảng đức tin, đánh tráo thẩm quyền của Đức Chúa Trời bằng tiếng nói của cái tôi. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát chủ nghĩa chủ quan dưới ánh sáng của Kinh Thánh, vạch rõ những nguy cơ của nó, và trình bày con đường khách quan mà Đức Chúa Trời đã thiết lập cho niềm tin và nếp sống của chúng ta.
Về cốt lõi, chủ nghĩa chủ quan (subjectivism) trong bối cảnh thuộc linh là thế giới quan đặt cảm xúc, kinh nghiệm, ý kiến, hoặc sự cảm nhận cá nhân làm tiêu chuẩn tối thượng cho chân lý và thực tại, thay vì dựa trên một tiêu chuẩn khách quan, bên ngoài và độc lập với bản thân người nhận thức. Nó tuyên bố rằng “chân lý là những gì tôi cảm thấy là đúng” hoặc “Đức Chúa Trời đối với tôi là…”, biến Đấng Tạo Hóa thành một hình ảnh phản chiếu những mong muốn và thiên kiến của chúng ta.
Trái ngược với điều này, đức tin Cơ Đốc chân chính được xây dựng trên nền tảng khách quan. Điều này có nghĩa chân lý tồn tại độc lập với cảm nhận của chúng ta. Sự cứu rỗi, bản chất của Đức Chúa Trời, và ý muốn Ngài đã được mặc khải cách khách quan qua Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ và qua Lời Ngài là Kinh Thánh. Sứ đồ Phi-e-rơ nhấn mạnh: “Vì chẳng hề có lời tiên tri nào là bởi ý một người nào mà ra, nhưng ấy là bởi Đức Thánh Linh cảm động mà những người đã nói bởi Đức Chúa Trời” (II Phi-e-rơ 1:21). Lời tiên tri—tức Lời Đức Chúa Trời—đến từ một Nguồn khách quan bên ngoài chúng ta, chứ không phải từ “ý một người nào”.
Kinh Thánh cảnh báo rõ ràng về việc để lòng mình dẫn dắt thay vì tin cậy Chúa. Châm Ngôn 14:12 nói: “Có một con đường coi dường như chánh đáng cho loài người; Nhưng cuối cùng nó thành ra nẻo sự chết”. Con đường “coi dường như chánh đáng” chính là sự đánh giá chủ quan dựa trên cảm tính và lý lẽ riêng. Đó là sự nguy hiểm khi thay thế mệnh lệnh của Đức Chúa Trời bằng những gì “có vẻ đúng” trong mắt ta.
Trong thời Các Quan Xét, Kinh Thánh ghi nhận một câu đáng suy ngẫm: “Đương thời ấy, nước Y-sơ-ra-ên chẳng có vua; ai nấy làm theo ý mình tưởng là phải” (Các Quan Xét 21:25). Tình trạng hỗn loạn, bạo lực và suy đồi thuộc linh là kết quả trực tiếp của chủ nghĩa chủ quan tập thể—mỗi người làm theo điều “tưởng là phải” trong mắt mình, không có vua (tức không có thẩm quyền khách quan) cai trị. Ngày nay, khi cá nhân hay Hội Thánh từ bỏ thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh để làm theo “điều phải” theo ý riêng, chúng ta cũng rơi vào tình trạng tương tự.
Chúa Giê-xu phán cảnh báo nghiêm khắc: “Ngày đó, nhiều người sẽ thưa cùng ta rằng: Lạy Chúa, lạy Chúa, chúng tôi chẳng từng nhân danh Chúa mà nói tiên tri sao? nhân danh Chúa mà trừ quỉ sao? và lại nhân danh Chúa mà làm nhiều phép lạ sao? Khi ấy, ta sẽ phán rõ ràng cùng họ rằng: Hỡi kẻ làm gian ác, ta chẳng hề biết các ngươi bao giờ, hãy lui ra khỏi ta!” (Ma-thi-ơ 7:22-23). Những người này dựa trên kinh nghiệm chủ quan về những việc kỳ diệu họ đã làm (nói tiên tri, trừ quỷ, làm phép lạ) để khẳng định mối quan hệ với Chúa. Nhưng Chúa Giê-xu, Đấng xét đoán khách quan, phán bảo Ngài “chẳng hề biết” họ. Công việc, dù có vẻ vĩ đại, không thay thế được việc vâng phục ý muốn khách quan của Cha (câu 21).
Đức tin Cơ Đốc không phải là một “cảm giác ấm áp trong lòng” hay một hệ tư tưởng mơ hồ. Nó được neo chắc vào những sự kiện lịch sử và lẽ thật khách quan đã được mặc khải.
1. Lẽ Thật Khách Quan Trong Nhân Vật Chúa Giê-xu Christ: Giăng giới thiệu Chúa Giê-xu là Ngôi Lời (Λόγος – Logos), một khái niệm mang tính khách quan, có lý trí, và cấu trúc của thực tại. “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời” (Giăng 1:1). Sự nhập thể của Ngài là một sự kiện khách quan trong lịch sử: “Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (câu 14). Chúa Giê-xu tuyên bố: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống” (Giăng 14:6). Ngài là Lẽ Thật, chứ không phải Ngài cảm thấy là lẽ thật. Sự chết và sự sống lại của Ngài là những biến cố khách quan, có thể kiểm chứng, tạo nên nền tảng cho đức tin (I Cô-rinh-tô 15:3-8).
2. Lẽ Thật Khách Quan Trong Kinh Thánh: Lời Đức Chúa Trời là tiêu chuẩn khách quan cho đức tin và nếp sống. Thi Thiên 119:89 khẳng định: “Hỡi Đức Giê-hô-va, lời Ngài được vững lập đời đời trên trời”. Chúa Giê-xu cầu nguyện với Cha: “Xin lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; lời Cha tức là lẽ thật” (Giăng 17:17). Từ Hy Lạp cho “lẽ thật” ở đây là ἀλήθεια (alētheia), mang ý nghĩa về sự thật khách quan, sự thật được bày tỏ, đối lập với sự giả dối. Sự thánh hóa không đến từ cảm xúc chủ quan, mà từ việc được Lẽ Thật khách quan là Lời Chúa uốn nắn và biến đổi.
Làm thế nào để nhận biết chủ nghĩa chủ quan đang len lỏi vào đời sống thuộc linh của cá nhân hay Hội Thánh? Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo dựa trên tiêu chuẩn Kinh Thánh:
- Đề cao cảm xúc hơn Lẽ Thật: Đánh giá sự hiện diện của Đức Chúa Trời hay “phước hạnh” chỉ dựa trên cảm giác phấn khích, vui vẻ, hay được an ủi. Nếu không có những cảm giác đó, thì cho rằng “Chúa vắng mặt” hoặc buổi nhóm thất bại, bất chấp Lời Chúa hứa Ngài luôn ở cùng chúng ta (Ma-thi-ơ 28:20).
- Giải Nghĩa Kinh Thánh Theo Cảm Tính: Gán ý nghĩa cho phân đoạn Kinh Thánh dựa trên “cảm nhận riêng” hoặc “Chúa phán với lòng tôi” mà không tôn trọng ngữ cảnh, văn mạch, và các nguyên tắc giải kinh cơ bản. Điều này bỏ qua nguyên tắc then chốt: “trước hết phải biết rằng chẳng có lời tiên tri nào trong Kinh Thánh lấy ý riêng giải nghĩa được” (II Phi-e-rơ 1:20).
- Đo Lường Sự Trưởng Thành Bằng Kinh Nghiệm Đặc Biệt: Coi những trải nghiệm kỳ lạ, giấc mơ, hay khải tượng là bằng chứng tối thượng của đời sống thuộc linh sâu nhiệm, trong khi xem nhẹ những đức tính được Kinh Thánh nêu rõ như sự thánh khiết, yêu thương, nhịn nhục, và vâng phục (Ga-la-ti 5:22-23).
- Tạo Ra Một “Thượng Đế Theo Ý Mình”: Nhấn mạnh một số thuộc tính của Đức Chúa Trời (như tình yêu, ân điển) và phớt lờ những thuộc tính khác (như sự thánh khiết, công bình, thịnh nộ) để có một “hình ảnh Chúa” phù hợp với sở thích cá nhân. Đây là hành động tạc tượng chạy trong tâm trí.
Điều này không có nghĩa Kinh Thánh phủ nhận mọi khía cạnh chủ quan của đời sống đức tin. Đức tin chân chính sẽ tạo ra một kinh nghiệm chủ quan đúng đắn, nhưng kinh nghiệm đó phải luôn được kiểm chứng và điều chỉnh bởi lẽ thật khách quan. Mối quan hệ này giống như một chiếc xe lửa: đầu tàu là Lẽ Thật khách quan (Kinh Thánh), các toa tàu là những kinh nghiệm, cảm xúc, và sự dẫn dắt chủ quan. Các toa tàu phải được gắn kết và đi theo đầu tàu. Nếu đặt toa tàu lên làm đầu tàu, tàu sẽ trật đường ray.
Vai Trò Của Đức Thánh Linh: Đức Thánh Linh không phải là Đấng ban cho chúng ta những cảm nhận mơ hồ, tách rời khỏi Lời Chúa. Ngài là “Thần lẽ thật” (Giăng 16:13). Chúa Giê-xu phán về Ngài: “Ấy chính Ngài sẽ làm sáng danh ta, vì Ngài sẽ lấy điều thuộc về ta mà rao bảo cho các ngươi” (Giăng 16:14). Đức Thánh Linh làm sáng danh Đấng Christ và tuyên rao những điều thuộc về Đấng Christ—tức là Lẽ Thật khách quan về Ngài. Sự cáo trách, dạy dỗ, và dẫn dắt của Đức Thánh Linh luôn phù hợp và tôn cao Lời đã được viết ra (Khải Huyền 22:18-19).
Sứ đồ Phao-lô mô tả sự cộng tác giữa Lời Chúa và Thánh Linh trong sự cầu nguyện: “Đức Thánh Linh cũng giúp cho sự yếu đuối chúng ta. Vì chúng ta chẳng biết sự mình phải xin đặng cầu nguyện cho xứng đáng; nhưng chính Đức Thánh Linh lấy sự thở than không thể nói ra được mà cầu khẩn thay cho chúng ta” (Rô-ma 8:26). Sự cầu thay của Thánh Linh xảy ra trong chúng ta (mang tính chủ quan), nhưng nó luôn phù hợp với ý muốn Đức Chúa Trời (khách quan), vì câu tiếp theo nói: “Đấng dò xét lòng người hiểu biết ý tưởng của Thánh Linh là thể nào, vì ấy là theo ý Đức Chúa Trời mà Ngài cầu thế cho các thánh đồ vậy” (câu 27).
Làm thế nào để chống lại chủ nghĩa chủ quan và xây dựng một đời sống đức tin vững vàng trên nền tảng khách quan?
1. Tôn Kính và Học Hỏi Kinh Thánh Cách Hệ Thống: Hãy tiếp cận Kinh Thánh với tinh thần của người Bê-rê: “ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xem lời giảng có thật chăng” (Công Vụ 17:11). Đừng chỉ đọc để tìm một câu “nhảy ra” cho cảm xúc hôm nay, mà hãy nghiên cứu để hiểu toàn bộ ý chỉ của Đức Chúa Trời. Sử dụng các nguyên tắc giải kinh căn bản: chú ý ngữ cảnh, văn mạch, lịch sử, và so sánh Kinh Thánh với Kinh Thánh.
2. Kiểm Tra Mọi “Sự Dẫn Dắt” và “Tiếng Nói”: Khi bạn nghĩ rằng mình nhận được sự dẫn dắt, một lời nhắc nhở, hay một khải tượng, hãy đem nó ra “ánh sáng” của Kinh Thánh. I Giăng 4:1 dạy: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng”. Thử nghiệm tối cao là giáo lý về Chúa Cứu Thế (câu 2-3) và sự phù hợp với lời dạy của các sứ đồ (Khải Huyền 2:2).
3. Đặt Cảm Xúc Đúng Chỗ: Cảm xúc là món quà của Đức Chúa Trời và là phần đáp ứng chủ quan quan trọng trước lẽ thật của Ngài. Nhưng đừng để chúng trở thành ông chủ. Hãy noi gương Chúa Giê-xu tại Ghết-sê-ma-nê: Trong nỗi đau đớn tột cùng về mặt cảm xúc (“linh hồn ta buồn bực cho đến chết” – Ma-thi-ơ 26:38), Ngài vẫn tùng phục ý muốn khách quan của Cha: “Song, ấy chẳng theo ý muốn ta, mà theo ý muốn Cha” (câu 39).
4. Sống Trong Cộng Đồng Hội Thánh Gây Dựng: Chủ nghĩa chủ quan thường phát triển mạnh trong sự cô lập. Hãy sống trong sự kết hiệp với Hội Thánh địa phương, nơi Lời Chúa được giảng dạy trung thực và các tín hữu khác có thể nhìn thấy những điểm mù thuộc linh của chúng ta (Hê-bơ-rơ 10:24-25). Hãy khiêm nhường tiếp nhận sự sửa dạy dựa trên Kinh Thánh.
5. Tập Trung Vào Sự Vâng Phục Khách Quan: Thay vì mải mê tìm kiếm những cảm giác mới lạ hay kinh nghiệm đặc biệt, hãy chuyên tâm làm những điều Chúa đã truyền dạy cách rõ ràng: yêu Chúa, yêu người lân cận, làm chứng về Ngài, sống thánh khiết, chăm sóc người thiếu thốn, v.v. (Ma-thi-ơ 22:37-40; 28:19-20). Sự vâng phục đơn sơn, khiêm nhường thường là con đường dẫn đến sự trưởng thành vững chắc hơn là những cảm xúc bồng bột.
Chủ nghĩa chủ quan là cám dỗ muôn thuở của con người sa ngã—muốn ngồi lên ngai của Đức Chúa Trời và tự mình quyết định điều gì là thật và tốt. Tuy nhiên, ân điển của Phúc Âm mời gọi chúng ta từ bỏ ngai vàng của cái tôi để tôn Chúa Giê-xu Christ làm Chúa và đón nhận Lời Ngài làm thẩm quyền tối cao cho đời sống.
Đức tin của chúng ta không đặt trên “những chuyện khéo đặt để” (II Phi-e-rơ 1:16), tức những câu chuyện cảm tính, nhưng trên “quyền phép và sự đến của Ngài”, là những sự kiện lịch sử khách quan. Hãy can đảm đặt niềm tin nơi Đấng Christ khách quan và Lời Ngài, ngay cả khi cảm xúc chủ quan của chúng ta dao động. Trong một thế giới đầy biến động và chân lý bị tương đối hóa, chúng ta có đặc ân và trách nhiệm đứng vững trên tảng đá vững chắc không lay chuyển: “Lời Chúa còn lại đời đời” (I Phi-e-rơ 1:25). Khi làm điều đó, chúng ta không chỉ bảo vệ chính mình khỏi sự lừa dối, mà còn trở thành những chứng nhân trung tín cho Lẽ Thật hằng sống đã, đang và sẽ giải cứu thế gian.