Tà thuyết Cô-lô-se là gì?

Trong hành trình đức tin, Hội Thánh của Chúa luôn đối diện với những thách thức từ những giáo lý sai lầm len lỏi từ bên ngoài và cả từ nội bộ. Một trong những mối đe dọa tinh vi và nguy hiểm thời kỳ đầu được Sứ đồ Phao-lô cảnh báo trong Thư gửi cho Hội Thánh tại thành Cô-lô-se, thường được các nhà nghiên cứu Kinh Thánh gọi là "Tà thuyết Cô-lô-se". Hiểu rõ bản chất của tà thuyết này không chỉ là bài học lịch sử, mà còn là tấm gương cảnh tỉnh quý giá cho Cơ Đốc nhân ngày nay, giúp chúng ta giữ vững lòng trung tín với Phúc Âm thuần khiết về Đấng Christ.

Thành Cô-lô-se (Colossae) là một thành phố nhỏ thuộc vùng Phrygia, Tiểu Á (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ). Hội Thánh tại đây có lẽ không được chính Phao-lô thành lập (Côlôse 2:1), mà bởi Ê-pháp-ra, một người bạn đồng lao của ông (Côlôse 1:7, 4:12-13). Đây là một vùng đất giao thoa văn hóa, tôn giáo phức tạp, với ảnh hưởng mạnh mẽ của Do Thái giáo, các tôn giáo bí truyền Hy Lạp, và triết học Đông phương. Chính trong môi trường "đa nguyên" này, một hỗn hợp giáo lý lai tạo đã nảy sinh, đe dọa làm sai lệch đức tin của các tín hữu.

Phao-lô viết thư này khi đang bị giam cầm tại Rô-ma (khoảng năm 60-62 S.C.). Động cơ chính là để đối phó với những tin đồn về sự lan truyền của một "triết lý" hay "truyền thống" nào đó đang quyến dụ các tín hữu (Côlôse 2:8). Ông muốn khẳng định lại sự đầy đủ trọn vẹn và tối cao của Đấng Christ trong mọi lĩnh vực.

Kinh Thánh không mô tả rõ ràng một "hệ phái" với tên gọi cụ thể, nhưng qua những lời cảnh báo và phản bác của Phao-lô trong Cô-lôse chương 2, chúng ta có thể phác họa những đặc điểm chính của tà thuyết này. Nó là một sự pha trộn nguy hiểm giữa Cơ Đốc giáo, Do Thái giáo nghi lễ và các yếu tố triết học thần bí ngoại giáo.

1. Một "Triết Học" Rỗng Tuếch Dựa Trên Truyền Thống Loài Người (Côlôse 2:8):
Phao-lô gọi đó là "triết học và lời hư không, theo truyền khẩu của loài người, sơ học của thế gian". Từ Hy Lạp "στοιχεῖα τοῦ κόσμου" (stoicheia tou kosmou) được dịch là "sơ học của thế gian" có thể chỉ về các nguyên lý căn bản, các quyền lực thuộc linh cơ bản, hoặc các tinh tú. Nó ám chỉ một hệ thống tôn giáo còn nằm ở trình độ sơ đẳng, lệ thuộc vào các nguyên tắc của thế giới tạo vật thay vì Đấng Tạo Hóa.

2. Sự Xâm Nhập Của Các Nghi Lễ Và Luật Lệ Do Thái Giáo:
Tà thuyết này đề cao việc giữ các ngày lễ, trăng mới và ngày Sa-bát như một phần của sự thờ phượng cao cấp hơn (Côlôse 2:16). Đây là dấu hiệu của chủ nghĩa duy luật pháp (legalism), đặt gánh nặng luật lệ lên trên ân điển. Họ xem việc tuân thủ các nghi thức ẩm thực ("chớ nếm, chớ rờ") như một con đường đến sự thuộc linh (Côlôse 2:21). Phao-lô khẳng định những điều này chỉ là "bóng" của những sự sẽ đến, còn hình thực (bản thể) thuộc về Đấng Christ (Côlôse 2:17).

3. Sự Sùng Bái Các Bậc Trung Gian Thuộc Linh (Thiên Sứ):
Đây có lẽ là điểm đặc trưng nhất. Họ cổ vũ việc "thờ lạy thiên sứ" (Côlôse 2:18). Từ Hy Lạp "θρησκεία τῶν ἀγγέλων" (thrēskeia tōn angelōn) nhấn mạnh một hình thức tôn giáo, sự sùng bái tập trung vào các thiên sứ. Họ có lẽ tin rằng cần phải thông qua các cấp bậc thiên sứ (các "bậc cầm quyền, bậc cầm quyền chúa trời") mới có thể đến gần Đức Chúa Trời, và xem thường quyền tối thượng trực tiếp của Đấng Christ. Phao-lô gay gắt lên án điều này là "xấc xược" và vô ích, vì họ "không giữ lấy Đầu", tức là Đấng Christ (Côlôse 2:19).

4. Chủ Nghĩa Khổ Hạnh Sai Lầm Và Sự Tự Tôn Thuộc Linh:
Những người theo tà thuyết này có vẻ như đề cao sự khiêm nhường giả tạo và khổ hạnh nghiêm ngặt ("chẳng giữ lấy phần mình" - Côlôse 2:18, 23). Tuy nhiên, Phao-lô vạch trần bản chất thực sự: đó là sự "tự ý khiêm nhường" (câu 18) và "có bề khôn ngoan, tự ý thờ lạy" (câu 23). Mục đích cuối cùng của họ không phải để tôn vinh Chúa, mà để thỏa mãn cảm giác tự tôn thuộc linh, khoe khoang về những khải tượng (câu 18). Phao-lô kết luận những luật lệ ấy "hình như có vẻ khôn ngoan", nhưng thực ra "chẳng có giá trị chút nào để trị trọng thể của xác thịt" (Côlôse 2:23).

Toàn bộ thư Cô-lô-se, đặc biệt chương 1 và 2, là một bản tuyên ngôn hùng hồn về sự đầy đủ trọn vẹn (pleroma) của Đấng Christ để đập tan mọi tà thuyết. Phao-lô không chỉ phản bác từng điểm sai, mà ông đưa ra một chân lý cao trọng hơn gấp bội.

• Đấng Christ Là Hình Ảnh Của Đức Chúa Trời Vô Hình, Đấng Tạo Hóa Và Gìn Giữ Mọi Vật: (Côlôse 1:15-17). Ngài là "Đấng sanh ra đầu hết thảy mọi vật dựng nên", mọi vật đều được dựng nên trong, bởi và vì Ngài. Điều này phủ nhận mọi lý thuyết coi Đấng Christ chỉ là một thần linh thấp kém hay một trung gian trong một chuỗi dài các bậc trung gian.
• Đấng Christ Là Đầu Của Hội Thánh Và Là Đấng Ban Sự Sống: (Côlôse 1:18). Ngài không chỉ tạo dựng mà còn tái tạo. Ngài là "ban đầu, sanh trước nhứt từ trong kẻ chết", đảm bảo sự sống lại và quyền tối thượng của Ngài trong mọi sự.
• Đấng Christ Là Nơi Chứa Đựng Mọi Sự Đầy Dẫy Của Đức Chúa Trời: (Côlôse 1:19, 2:9). Đây là đòn đánh then chốt vào tà thuyết. "Vì sự đầy dẫy của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình". Từ "bổn tánh" trong nguyên văn Hy Lạp là "theotēs" (θεότης), chỉ thần tính. Tất cả thần tính trọn vẹn ngự trong Đấng Christ một cách hữu hình (trong thân thể Ngài). Do đó, không cần bất kỳ trung gian nào khác (thiên sứ, lễ nghi) để tiếp cận Đức Chúa Trời. Ở trong Đấng Christ, chúng ta đã được "đầy dẫy" mọi sự rồi (Côlôse 2:10).
• Đấng Christ Là Nơi Cất Bỏ Luật Pháp Và Chiến Thắng Các Quyền Lực Thuộc Linh: (Côlôse 2:13-15). Trên thập tự giá, Ngài đã "xóa tờ khế lập nghịch cùng chúng ta", và "giành được sự thắng" các quyền lực thế lực. Điều này giải phóng tín hữu khỏi ách nô lệ của luật pháp và nỗi sợ các linh lực.

Phao-lô kết luận: "Vậy anh em đã chết với Đấng Christ về sự sơ học của thế gian, làm sao còn để cho những thể lệ nầy ép buộc mình..." (Côlôse 2:20). Đời sống mới của chúng ta được nuôi dưỡng bởi sự kết hợp với Đấng Christ, không phải bởi các luật lệ của thế gian.

Tà thuyết Cô-lôse không phải là vấn đề của quá khứ. Tinh thần của nó – sự pha trộn chân lý với truyền thống loài người, chủ nghĩa hình thức, sự sùng bái thụ tạo thay vì Đấng Tạo Hóa – vẫn đang hoạt động mạnh mẽ ngày nay.

1. Luôn Kiểm Tra Giáo Lý Với Tiêu Chuẩn Tối Cao Là Đấng Christ Và Lời Ngài:
Bất cứ sự dạy dỗ nào làm giảm bớt thần tính, sự đầy đủ hoặc công lao độc nhất của Đấng Christ trong sự cứu rỗi đều là sai lầm. Hãy hỏi: "Lời dạy này có đặt Đấng Christ ở vị trí trung tâm và tối cao không? Hay nó đề cao một con người, một tổ chức, một nghi lễ, hay một kinh nghiệm nào đó ngang hàng hoặc hơn cả Ngài?"

2. Cảnh Giác Với Chủ Nghĩa "Thêm Vào" Phúc Âm:
Tà thuyết Cô-lôse là thứ "Phúc Âm cộng thêm": tin Chúa Giê-xu, nhưng cũng phải giữ các lễ nghi, ăn kiêng, hoặc có những kinh nghiệm đặc biệt mới được "trọn vẹn". Chân lý Kinh Thánh là: sự cứu rỗi bởi ân điển, qua đức tin, và điều đó là đủ (Ê-phê-sô 2:8-9). Mọi sự trọn vẹn đã ở trong Đấng Christ.

3. Tránh Xa Chủ Nghĩa Duy Luật Và Chủ Nghĩa Khổ Hạnh Vị Kỷ:
Đời sống Cơ Đốc không phải là một danh sách những điều "cấm" và "phải" để chứng tỏ mình thuộc linh. Nó là kết quả của mối liên hệ sống động với Đấng Christ. Sự thánh khiết đến từ bên trong, bởi Thánh Linh, không phải từ sự ép xác bên ngoài để được người khác tán dương.

4. Tập Trung Vào "Cái Đầu" Là Đấng Christ:
Phao-lô nói những người sa vào tà thuyết là "không giữ lấy Đầu" (Côlôse 2:19). Chúng ta phải luôn bám chặt lấy Ngài qua Lời Chúa và sự cầu nguyện. Khi mối tương giao với Đầu (Đấng Christ) được duy trì, cả thân thể (Hội Thánh) sẽ được nuôi dưỡng, liên kết và tăng trưởng cách đúng đắn.

Tà thuyết Cô-lôse là một lời cảnh báo muôn thuở về sự nguy hiểm của việc rời xa trung tâm là Đấng Christ để chạy theo những "triết lý hư không" và "truyền thống loài người". Thư Cô-lôse kêu gọi chúng ta quay về với một tầm nhìn cao cả, vĩ đại về Đấng Christ – Đấng Tạo Hóa, Đấng Cứu Chuộc, Đấng Gìn Giữ và là Đầu của Hội Thánh. Trong một thế giới đầy dẫy những lời dạy pha trộn, hỗn tạp, nhiệm vụ của chúng ta là bám vững vào Lời Chúa, để Thánh Linh dẫn dắt, và luôn tôn cao Đấng Christ là đủ cho mọi nhu cầu thuộc linh. Như Phao-lô khẳng định: "Ấy vậy, anh em đã nhận Đức Chúa Jêsus Christ thể nào, thì hãy bước đi trong Ngài thể ấy" (Côlôse 2:6). Mọi sự chúng ta cần cho đời sống và sự tin kính đều đã được ban cho cách dư dật trong Ngài.