Tội Lỗi Của Người A-mô-rít Chưa Đầy Trọn (Sáng Thế Ký 15:16)
Trong hành trình đức tin của Áp-ra-ham, một trong những phân đoạn quan trọng nhất là Sáng Thế Ký đoạn 15, nơi Đức Giê-hô-va lập giao ước với ông. Giữa những lời hứa về dòng dõi đông như sao trời, cát biển và việc ban đất hứa, có một câu Kinh Thánh đầy bí ẩn và hàm chứa sự thăm dò sâu sắc về sự công bình, kiên nhẫn và phán xét của Đức Chúa Trời: “Nhưng đời thứ tư dòng dõi ngươi sẽ trở về đây, vì tội lỗi của dân A-mô-rít chưa được đầy trọn.” (Sáng Thế Ký 15:16). Câu nói này không chỉ là một dấu mốc thời gian, mà còn là chìa khóa để hiểu biết về cách Đức Chúa Trời hành xử với các dân tộc và sự công bình tuyệt đối trong kế hoạch cứu rỗi của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa của cụm từ “tội lỗi chưa đầy trọn,” bối cảnh lịch sử-thần học, và những áp dụng quan trọng cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.
Để hiểu câu 16, chúng ta phải đặt nó trong dòng chảy của đoạn Kinh Thánh. Trong Sáng Thế Ký 15:7, Chúa phán: “Ta là Đức Giê-hô-va, Đấng đã đem ngươi ra khỏi U-rơ, xứ Canh-đê, để ban cho ngươi xứ nầy làm sản nghiệp.” Áp-ra-ham thưa lại bằng một câu hỏi thực tế: “Lạy Chúa Giê-hô-va, bởi cớ chi tôi có thể biết tôi sẽ được xứ nầy làm sản nghiệp?” (câu 8). Đáp lại, Chúa truyền lệnh cho ông chuẩn bị các con vật để thiết lập một giao ước theo nghi thức thời đó (câu 9-10). Sau đó, Đức Chúa Trời báo trước cho Áp-ra-ham một tương lai đầy thử thách: dòng dõi ông sẽ bị nô lệ và bị hà hiếp trong 400 năm tại một xứ không phải của mình (câu 13). Nhưng Ngài cũng hứa sẽ phán xét dân tộc hà hiếp họ và sau đó, dòng dõi Áp-ra-ham sẽ ra đi với nhiều tài sản (câu 14).
Đến câu 16, Chúa cho biết thời điểm chính xác: “Đời thứ tư.” Điều này có thể hiểu là sau bốn thế hệ (Lê-vi, Kê-hát, Am-ram, Môi-se) hoặc một khoảng thời gian trọn vẹn (khoảng 400 năm). Lý do cho sự chờ đợi này không phải vì dân Y-sơ-ra-ên chưa sẵn sàng, hay vì Áp-ra-ham chưa xứng đáng, mà là vì “tội lỗi của dân A-mô-rít chưa được đầy trọn.” Đây là một tuyên bố then chốt, cho thấy quyền tể trị của Đức Chúa Trời trên mọi dân tộc và sự phán xét của Ngài luôn dựa trên thước đo công bình hoàn hảo.
Để thấu hiểu ý nghĩa, chúng ta cần phân tích từ ngữ gốc Hê-bơ-rơ:
- “Tội lỗi” (חֲטָאָה – chata’ah): Từ này không chỉ chỉ hành vi phạm tội đơn lẻ, mà còn chỉ tình trạng tội lỗi, sự sai trật khỏi mục đích, và cả hậu quả của tội lỗi. Nó bao hàm toàn bộ hệ thống tội ác và sự bại hoại của một dân tộc.
- “Chưa được đầy trọn” (שָׁלֵם – shalem ở dạng chưa hoàn tất): Từ shalem có nghĩa gốc là “trọn vẹn,” “đầy đủ,” “hoàn thành,” “bình an.” Ở đây, nó diễn tả ý tưởng về một “tiêu chuẩn” hay “mức độ” cần phải đạt đến. Có thể hiểu như một “cái chén” đựng tội lỗi đang từ từ được lấp đầy. Khi nó “đầy trọn” (đạt đến mức độ đã định), thì sự phán xét sẽ xảy đến.
Như vậy, cụm từ này tiết lộ một nguyên tắc quan trọng trong sự cai trị của Đức Chúa Trời: Ngài rất kiên nhẫn, chậm giận và giàu lòng thương xót, ngay cả với những dân tộc thờ hình tượng và gian ác. Ngài không vội vàng trừng phạt. Ngài cho họ thời gian, cơ hội, và cho phép lịch sử của họ diễn ra cho đến khi sự chống nghịch, gian ác và tội lỗi của họ đạt đến “điểm không thể quay lại” theo sự công bình hoàn hảo của Ngài. Điều này hoàn toàn phù hợp với bản tính của Đức Chúa Trời được mặc khải trong cả Cựu Ước và Tân Ước: “Chúa chậm giận, đầy lòng thương xót, hay tha thứ sự gian ác và tội lỗi…” (Dân Số Ký 14:18a).
“A-mô-rít” trong câu này không chỉ ám chỉ một bộ tộc duy nhất, mà thường được dùng như một tên gọi chung cho các dân tộc bản địa tại xứ Ca-na-an (xem Sáng Thế Ký 10:16, 15:21; Phục Truyền 1:7). Họ là hậu duệ của Ca-na-an, con trai Cham, người bị Nô-ê rủa sả (Sáng Thế Ký 9:25).
Kinh Thánh mô tả rõ tình trạng tội lỗi “đầy trọn” của họ qua nhiều phân đoạn:
- Sự thờ hình tượng ghê tởm: Họ thờ lạy nhiều thần (thần Ba-anh, A-sê-ra, Molóc…) đi kèm với những tập tục tà dâm trong đền thờ và việc tế con cái (Lê-vi Ký 18:21, Phục Truyền 12:31).
- Sự đồi bại luân lý và tình dục trầm trọng: Lê-vi Ký đoạn 18 liệt kê một loạt những hành vi gớm ghiếc như loạn luân, tà dâm với thú vật, quan hệ đồng tính… và kết luận: “Chớ làm theo những sự gớm ghiếc của xứ Ê-díp-tô… và chớ làm theo những sự gớm ghiếc của xứ Ca-na-an… vì dân của xứ đó đã phạm những sự gớm ghiếc ấy.” (Lê-vi Ký 18:3, 27).
- Sự bạo lực và gian ác tràn lan: Sự tàn bạo của họ đã trở nên nổi tiếng. Trong sách A-mốt, Đức Chúa Trời phán về người A-mô-rít: “Ta đã diệt người A-mô-rít khỏi trước mặt chúng nó, là dân cao lớn như cây bách, mạnh mẽ như cây dẻ bộp…” (A-mốt 2:9).
Như vậy, “cái chén” tội lỗi của người A-mô-rít không được lấp đầy trong một sớm một chiều. Đó là một quá trình tích lũy qua nhiều thế hệ, với sự chối bỏ mọi cơ hội ăn năn. Sự kiên nhẫn của Đức Chúa Trời đã cho họ hơn 400 năm, từ thời Áp-ra-ham (khoảng 2000 TCN) cho đến thời Giô-suê (khoảng 1400 TCN), nhưng họ vẫn cứng lòng. Đến thời điểm Đức Chúa Trời dùng dân Y-sơ-ra-ên làm “cái roi thạnh nộ” (Ê-sai 10:5) của Ngài để phán xét họ, thì tội lỗi họ đã chín muồi cho sự hủy diệt.
Một câu hỏi thường được đặt ra: Việc Đức Chúa Trời truyền lệnh cho dân Y-sơ-ra-ên tiêu diệt các dân tộc này có phải là hành động tàn bạo hay không? Câu trả lời nằm ở nguyên tắc “tội lỗi đầy trọn” này. Đức Chúa Trời, với tư cách là Đấng Tạo Hóa và Quan Án chí công, có quyền và trách nhiệm phán xét tội lỗi. Việc Ngài sử dụng một dân tộc này để phán xét dân tộc khác không làm giảm đi tính công bình của Ngài.
Quan trọng hơn, Kinh Thánh nhấn mạnh rằng dân Y-sơ-ra-ên được ban đất không phải vì sự công bình của họ, mà vì sự gian ác của các dân đó (Phục Truyền 9:4-5). Họ chỉ là công cụ trong tay Đức Chúa Trời, và nếu họ cũng phạm cùng những tội tày trời đó, họ cũng sẽ bị phán xét tương tự (Lê-vi Ký 18:28). Lịch sử sau này của Y-sơ-ra-ên đã chứng minh điều đó khi họ bị lưu đày sang Ba-by-lôn vì chính những tội thờ hình tượng và gian ác này.
Nguyên tắc này cũng được áp dụng cho các đế chế khác. Trong sách tiên tri, Đức Chúa Trời cũng phán xét A-si-ri, Ba-by-lôn vì tội lỗi và sự kiêu ngạo của họ, dù Ngài có dùng họ để sửa phạt Y-sơ-ra-ên trước đó (Ê-sai 10:12, Giê-rê-mi 25:12).
Nguyên tắc “tội lỗi chưa đầy trọn” không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn mang những bài thuốc tâm linh sâu sắc cho chúng ta:
1. Thấy Được Sự Kiên Nhẫn Và Ân Điển Của Đức Chúa Trời: Trước khi phán xét thế gian, Đức Chúa Trời đang bày tỏ lòng nhịn nhục phi thường. “Chúa không chậm trễ về lời hứa của Ngài như mấy người kia tưởng đâu, nhưng Ngài lấy lòng nhịn nhục đối với anh em, không muốn cho một người nào chết mất, song muốn cho mọi người đều ăn năn.” (II Phi-e-rơ 3:9). Sự kiên nhẫn của Ngài với thế gian ngày nay, và cả với mỗi cá nhân chúng ta trước khi tin Chúa, là một biểu hiện của ân điển vĩ đại. Chúng ta được cứu vì Ngài đã nhịn nhục khi “cái chén” tội lỗi của đời chúng ta chưa đầy.
2. Hiểu Về Sự Công Bình Không Thể Tranh Cãi Của Chúa: Mọi sự phán xét của Đức Chúa Trời đều chính xác và đúng thời điểm. Điều này an ủi chúng ta khi thấy sự gian ác dường như thắng thế. Chúa thấy hết, Ngài ghi nhận, và Ngài sẽ xét đoán với thước đo hoàn hảo. Chúng ta không cần phải trả thù hay oán giận (Rô-ma 12:19).
3. Lời Cảnh Tỉnh Về Sự Cứng Lòng: Người A-mô-rít bị phán xét không chỉ vì họ có tội, mà vì họ đã từ chối mọi cơ hội, để tội lỗi tích tụ đến mức đầy trọn. Đây là lời cảnh báo nghiêm khắc về việc “cứng lòng” trước tiếng gọi ăn năn của Đức Chúa Trời. Mỗi lần chúng ta dập tắt tiếng nói của Đức Thánh Linh, là chúng ta đang “thêm” vào sự phản nghịch của mình. “Hôm nay, nếu các ngươi nghe tiếng Ngài, thì chớ cứng lòng.” (Hê-bơ-rơ 3:7-8).
4. Trách Nhiệm Làm Chứng Cho Các Dân Tộc: Thời đại ngày nay là thời đại của ân điển, khi Tin Lành cứu rỗi được rao truyền cho mọi dân tộc. Sự kiên nhẫn của Chúa mở ra cánh cửa cơ hội cho chúng ta ra đi, rao giảng sự ăn năn và đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ cho mọi người, để họ không phải đối diện với sự phán xét cuối cùng khi tội lỗi đã đầy trọn (Ma-thi-ơ 24:14).
5. Bài Học Về Sự Khiêm Nhường Và Cảnh Giác Cá Nhân: Dân Y-sơ-ra-ên không phải là tốt hơn. Họ chỉ là công cụ. Tương tự, chúng ta được cứu bởi ân điển, không bởi việc lành. Do đó, chúng ta phải khiêm nhường và luôn cảnh giác với tội lỗi trong đời sống mình. Chúng ta phải “tỉnh thức và cầu nguyện, kẻo các ngươi sa vào chước cám dỗ” (Ma-thi-ơ 26:41), để không đi trên con đường dẫn đến sự bại hoại đầy trọn.
Cụm từ “tội lỗi của dân A-mô-rít chưa được đầy trọn” trong Sáng Thế Ký 15:16 là một cửa sổ mở ra để chúng ta chiêm ngưỡng sự khôn ngoan, công bình và kiên nhẫn siêu việt của Đức Chúa Trời trong lịch sử cứu rỗi. Nó cho thấy Ngài hoàn toàn làm chủ thời gian và mọi biến cố. Sự phán xét của Ngài không bao giờ là vội vàng hay bất công; nó luôn đúng người, đúng tội và đúng lúc. Đồng thời, đó cũng là lời nhắc nhở mạnh mẽ về hậu quả khủng khiếp của việc khước từ ân điển và tích lũy tội lỗi qua sự cứng lòng.
Đối với chúng ta ngày nay, nguyên tắc này dạy chúng ta biết ơn vì sự nhịn nhục của Đức Chúa Trời đã đem chúng ta đến với sự cứu rỗi trong Đấng Christ. Nó thúc giục chúng ta sống trong sự kính sợ Chúa, mau chóng ăn năn khi phạm tội, và nhiệt thành chia sẻ Tin Lành của sự tha thứ để nhiều người có thể thoát khỏi cơn thịnh nộ sẽ đến khi “cái chén” cuối cùng đầy trọn (Khải Huyền 15:16). Hãy sống mỗi ngày với nhận thức rằng chúng ta đang ở trong thời kỳ ân điển của Ngài, và hãy trung tín làm người quản lý sự nhịn nhục yêu thương ấy.