Tại sao Chúa đưa Ê-li lên trời bằng cỗ xe lửa?

Trong số các nhân vật của Cựu Ước, sự ra đi của tiên tri Ê-li là một trong những sự kiện ngoạn mục và bí ẩn nhất. Không phải bằng sự chết thông thường, ông được đưa “lên trời trong một cơn giốc bởi một cái xe bằng lửa và những ngựa bằng lửa” (2 Các Vua 2:11). Sự kiện này không chỉ là một phép lạ thể hiện quyền năng tối thượng của Đức Chúa Trời, mà còn là một bài học thần học sâu sắc về sự kế thừa, giao ước và niềm hy vọng về sự sống đời đời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, ý nghĩa biểu tượng và bài học thực tiễn từ câu chuyện đặc biệt này.

Trước khi khám phá sự thăng thiên, chúng ta cần hiểu con người và chức vụ của Ê-li. Tên ông trong tiếng Hê-bơ-rơ là אֵלִיָּהוּ (Eliyahu), có nghĩa “Giê-hô-va là Đức Chúa Trời của tôi” – một tuyên ngôn hoàn hảo cho sứ mạng đời ông. Ê-li xuất hiện đột ngột trong thời kỳ đen tối nhất của Y-sơ-ra-ên dưới thời Vua A-háp và Hoàng hậu Giê-sa-bên, khi sự thờ phượng Ba-anh tràn lan (1 Các Vua 17:1). Ông là người bảo vệ tuyệt đối cho giao ước độc thần, đấu tranh chống lại sự bội đạo. Các phép lạ lớn như đóng cửa trời, cuộc đối đầu trên núi Cạt-mên, và sự phục hồi con trai của bà góa tại Sa-rép-ta đã xác nhận ông là “người của Đức Chúa Trời” (Ish HaElohim).

Chức vụ của Ê-li đã đặt nền móng cho sự cải cách và phán xét. Tuy nhiên, sau chiến thắng vĩ đại tại Cạt-mên, ông lại rơi vào trạng thái kiệt sức và sợ hãi (1 Các Vua 19:1-4). Điều này cho thấy ông vẫn là một con người với những yếu đuối thông thường. Chính trong hoàn cảnh đó, Đức Chúa Trời đã an ủi ông, phán dạy ông xức dầu cho Ê-li-sê làm tiên tri thế cho mình (1 Các Vua 19:16). Điều này dẫn chúng ta đến chương cuối trong hành trình dương thế của Ê-li – một sự kết thúc vinh hiển thay vì một cái chết.

Sự kiện được ghi lại chi tiết trong 2 Các Vua 2. Hành trình của Ê-li và Ê-li-sê từ Ghinh-ganh đến Bê-tên, rồi đến Giê-ri-cô, và cuối cùng là qua Sông Giô-đanh, là một hành trình có chủ ý. Tại mỗi địa điểm, các “môn đồ của những đấng tiên tri” đều nhắc đến việc “ngày nay Đức Giê-hô-va sẽ cất thầy ông khỏi đầu ông” (câu 3,5). Cụm từ “cất khỏi đầu” trong tiếng Hê-bơ-rơ là לָקַח מֵעַל רֹאשֶׁךָ (laqach me'al rosheka), mang ý nghĩa tước bỏ chức vụ hoặc cất đi một cách siêu nhiên. Ê-li-sê kiên quyết theo thầy mình, bất chấp ba lần Ê-li khuyên ông ở lại, và ông tuyên bố: “Tôi chỉ Đức Giê-hô-va hằng sống và chỉ mạng sống của thầy mà thề, tôi chẳng hề lìa khỏi thầy!” (câu 2,4,6). Đây là biểu hiện của lòng trung thành tuyệt đối và sự khao khát được thừa kế chức vụ thiêng liêng.

Phép lạ vượt Sông Giô-đanh bằng cách dùng áo tơi (adderet) đập xuống nước khiến nước rẽ ra (câu 8) là một dấu hiệu quan trọng. Nó nhắc lại phép lạ của Môi-se (Biển Đỏ) và Giô-suê (Sông Giô-đanh), xác nhận rằng quyền năng của Đức Chúa Trời vẫn ở cùng Ê-li và sắp được chuyển giao. Sau khi qua sông, Ê-li hỏi Ê-li-sê muốn xin điều gì. Ê-li-sê đáp: “Xin cho tôi được lấy hai phần của thần cảm thầy mà thầy có.” (câu 9).

Yêu cầu “hai phần” (pi shnayim) này cần được giải nghĩa. Trong văn hóa Do Thái, quyền thừa kế kép (phần gấp đôi) dành cho con trưởng (Phục truyền 21:17). Ê-li-sê không yêu cầu tài sản vật chất, mà là quyền năng và thẩm quyền thuộc linh để hoàn thành chức vụ như một “con trai tinh thần” và người kế vị chính thức. Ê-li đáp rằng đó là một điều khó, nhưng nếu Ê-li-sê chứng kiến được sự cất đi của ông, thì điều đó sẽ được ban cho (câu 10). Điều kiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của sự chứng kiến bằng đức tin.

“Kìa, có một cái xe bằng lửa và ngựa bằng lửa phân rẽ hai người ra; Ê-li lên trời trong cơn gió lốc.” (2 Các Vua 2:11).

Cụm từ “xe bằng lửa” (rekeb ‘esh) và “ngựa bằng lửa” (susey ‘esh) là trọng tâm của sự kiện. Cần hiểu rằng đây không phải là một cỗ xe vật chất được đốt cháy, mà là một biểu hiện thị kiến về quyền năng thiên sứ của Đức Chúa Trời. Trong toàn bộ Kinh Thánh, lửa (‘esh) thường tượng trưng cho:

1. Sự hiện diện của Đức Chúa Trời: Như trong bụi gai cháy (Xuất Ê-díp-tô 3:2) hay trên núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô 19:18).
2. Sự phán xét và tẩy sạch: Như trong cuộc đối đầu tại Cạt-mên (1 Các Vua 18:38).
3. Phương tiện thiên sứ: Thi thiên 68:17 mô tả: “Xe của Đức Chúa Trời bằng muôn vàn, bằng hàng ngàn vạn vạn; Chúa ở giữa chúng nó.”

Vậy, cỗ xe lửa này là một đoàn thiên binh được sai đến để hộ tống người của Đức Chúa Trời về nhà Ngài một cách vinh hiển. Nó không phải là phương tiện chở Ê-li (“Ê-li lên trời trong cơn gió lốc”), mà là đội hộ tống uy nghi tách ông khỏi Ê-li-sê và xác nhận sự chấp thuận thiên thượng cho sự ra đi của ông. Sứ đồ Phao-lô sau này cũng nhắc đến “xe cộ của lửa” trong bối cảnh quyền năng của Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 1:7, trích Thi thiên 104:4).

Sự kiện này có một số ý nghĩa thần học then chốt:

• Xác Nhận Chức Vụ của Ê-li: Đây là sự xác nhận cuối cùng và mạnh mẽ nhất từ Đức Chúa Trời rằng Ê-li là đầy tớ trung tín của Ngài. Ông được vinh dự bước vào sự hiện diện của Đức Chúa Trời mà không trải qua sự chết, một đặc ân cực kỳ hiếm có (chỉ có Ê-nóc là trường hợp tương tự – Sáng thế 5:24).
• Thiết Lập Quyền Kế Vị của Ê-li-sê: Việc Ê-li-sê chứng kiến và kêu lên “Hỡi cha tôi! cha tôi! là xe và lính kỵ của Y-sơ-ra-ên!” (câu 12) cho thấy ông hiểu được ý nghĩa thiên sứ của khải tượng. Ông xé áo mình làm hai, một cử chỉ tang chế, nhưng cũng là dấu hiệu của sự kết thúc và bắt đầu. Ông nhận lấy áo tơi của Ê-li rơi xuống – biểu tượng hữu hình của việc chuyển giao quyền năng và thẩm quyền.
• Báo Trước về Sự Sống Lại và Thăng Thiên: Sự kiện này như một hình bóng (type) về sự thăng thiên vinh hiển của Chúa Giê-xu Christ (Công vụ 1:9-11). Tuy nhiên, có một sự khác biệt căn bản: Ê-li được cất lên bởi một cỗ xe từ bên ngoài, còn Chúa Giê-xu, với thân thể phục sinh vinh hiển, tự mình thăng thiên bằng chính quyền năng thần tánh của Ngài. Ê-li cũng sẽ xuất hiện cùng Môi-se trong sự hiển dung của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 17:3), xác nhận ông vẫn sống trong cõi đời đời.

Câu chuyện này không chỉ là một ký thuật lịch sử, mà còn để lại những bài học sống động cho Hội Thánh ngày nay:

1. Lòng Trung Tín Được Tôn Vinh: Cuộc đời Ê-li kết thúc trong vinh quang vì ông trung tín trong sứ mạng khó khăn. Dù có lúc yếu đuối, ông vẫn “hết lòng hết ý” chạy theo Đức Chúa Trời. Điều này khích lệ chúng ta trung tín trong chức vụ nhỏ bé hay lớn lao Chúa giao, biết rằng phần thưởng cuối cùng thuộc về những người trung tín (Ma-thi-ơ 25:21).

2. Tinh Thần Kế Thừa Lành Mạnh: Mối quan hệ Ê-li – Ê-li-sê là hình mẫu đẹp về sự truyền nghề, dìu dắt thuộc linh. Các thế hệ đi trước cần sẵn sàng đầu tư, trao quyền và chúc phước cho thế hệ tiếp theo. Các thế hệ trẻ cần có thái độ tôn trọng, khao khát học hỏi và kiên trì theo đuổi (“chẳng hề lìa khỏi”) để nhận lấy di sản thuộc linh.

3. Đức Tin Vào Quyền Năng Siêu Nhiên: Cỗ xe lửa nhắc nhở chúng ta rằng thế giới thuộc linh là có thật. Như Ê-li-sê cầu xin “xin hãy mở mắt cho kẻ tôi tớ tôi, để nó thấy” (2 Các Vua 6:17), chúng ta cần cầu xin Đức Chúa Trời mở mắt thuộc linh để thấy được sự bảo vệ và quyền năng của Ngài đang vận hành xung quanh chúng ta, ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất.

4. Sự Chuẩn Bị Cho Sự Chuyển Giao: Ê-li biết thời điểm mình ra đi và chủ động dẫn dắt Ê-li-sê qua một hành trình chuẩn bị. Trong gia đình, Hội Thánh và chức vụ, chúng ta cần chủ động chuẩn bị cho sự chuyển giao lành mạnh, để công việc Chúa không bị gián đoạn.

5. Niềm Hy Vọng Về Cõi Đời Đời: Sự kiện này củng cố đức tin của chúng ta vào sự sống lại và cõi đời đời. Nó cho thấy Đức Chúa Trời là Chúa của sự sống, có toàn quyền trên sự sống và sự chết. Sự ra đi của Ê-li là hình ảnh báo trước về niềm hy vọng của mỗi tín hữu: chúng ta không kết thúc trong hư không, mà sẽ được Chúa tiếp đón vào nơi ở đời đời với Ngài (Giăng 14:1-3).

Sự thăng thiên của tiên tri Ê-li bằng cỗ xe lửa là một cột mốc chói lòa trong lịch sử cứu rỗi. Nó không phải là một huyền thoại, mà là một sự kiện lịch sử được Đức Thánh Linh ghi lại để dạy dỗ, cảnh cáo và khích lệ chúng ta (Rô-ma 15:4). Qua đó, chúng ta thấy được bản tính trung tín và quyền năng vô hạn của Đức Chúa Trời, Đấng tôn vinh những đầy tớ trung thành của Ngài. Nó cũng chỉ về Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã thật sự chiến thắng sự chết và mở ra con đường sống đời đời cho tất cả những ai tin cậy nơi Ngài.

Ngày nay, mỗi chúng ta được mời gọi sống một cuộc đời “như Ê-li” – sốt sắng, can đảm vì Chúa, và cuối cùng, trông đợi ngày được ở trong sự hiện diện của Ngài. Dù không có cỗ xe lửa nào đón chúng ta, nhưng lời hứa chắc chắn hơn nhiều dành cho chúng ta là: “Ta sẽ trở lại và đem các ngươi đi với Ta” (Giăng 14:3). Ước gì chúng ta, như Ê-li-sê, luôn bám chặt lấy Thầy mình là Chúa Giê-xu, và khao khát được đầy dẫy Thánh Linh Ngài để hoàn thành chức vụ cho đến cuối cuộc hành trình.