Sự Tiết Độ Trong Kinh Thánh
Trong thời đại của chủ nghĩa tiêu thụ và sự thỏa mãn tức thì, đức tính “tiết độ” thường bị xem nhẹ hoặc hiểu lầm là sự hạn chế khắc khổ. Tuy nhiên, đối với Cơ đốc nhân, sự tiết độ là một bông trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23), một phẩm chất nền tảng cho đời sống thuộc linh trưởng thành và tự do thật sự. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát một cách chuyên sâu về giáo lý Kinh Thánh liên quan đến sự tiết độ, khám phá ý nghĩa nguyên thủy, các phân đoạn then chốt và ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin ngày nay.
Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ được dịch là “tiết độ” là ἐγκράτεια (enkrateia). Từ này xuất phát từ gốc κράτος (kratos) có nghĩa là “sức mạnh, quyền lực” và giới từ ἐν (en) có nghĩa là “trong”. Như vậy, enkrateia mang ý nghĩa sâu xa là **“sức mạnh nội tại để làm chủ, để kiểm soát”**. Nó không đơn thuần là kiêng cữ, mà là khả năng sử dụng ý chí được Đức Thánh Linh ban cho để điều khiển những ham muốn, cảm xúc và hành vi của mình, hướng chúng vào mục đích của Đức Chúa Trời.
Trong Cựu Ước, khái niệm này thường được diễn đạt qua ý tưởng “giữ mình” hoặc “cầm giữ linh hồn mình” (Châm Ngôn 16:32, 25:28). Một từ Hê-bơ-rơ then chốt là כָּבַשׁ (kavash), có nghĩa là “chế ngự, khuất phục”, như trong Sáng Thế Ký 1:28 khi con người được giao quyền “cai trị” muôn loài – một sự cai trị có trách nhiệm và điều độ, không phải bóc lột thái quá.
Sự tiết độ, vì vậy, là dấu hiệu của sự tự do đích thực. Nhà cải chánh John Calvin từng định nghĩa: “Sự tiết độ là sự điều độ của linh hồn, giữ tất cả các phần của đời sống con người trong chừng mực.” Nó là bức tường thành bảo vệ tâm hồn khỏi sự nô lệ cho bất kỳ điều gì ngoài Đấng Christ.
Kinh Thánh đề cập đến sự tiết độ xuyên suốt cả Cựu Ước lẫn Tân Ước, trong nhiều bối cảnh khác nhau.
1. Tiết Độ Là Bông Trái Của Đức Thánh Linh:
Đây là nền tảng quan trọng nhất. Sự tiết độ không phải là nỗ lực tự cứu của con người, mà là kết quả của đời sống được Đức Thánh Linh điều khiển.
“Nhưng bông trái của Thánh Linh, ấy là lòng yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ.” (Ga-la-ti 5:22-23)Chữ “tiết độ” (enkrateia) được liệt kê cuối cùng không phải vì kém quan trọng, mà có lẽ vì nó là “bức tường thành” bảo vệ và thể hiện tất cả các bông trái khác. Không có sự tiết độ, tình yêu thương có thể trở nên ủy mị, sự vui mừng thành phóng túng, lòng nhân từ thành nuông chiều.
2. Sự Tiết Độ Trong Nếp Sống Và Sự Phục Vụ:
Sứ đồ Phao-lô thường dùng hình ảnh các vận động viên để minh họa cho đời sống tin kính, nơi sự tiết độ là kỷ luật không thể thiếu.
“Hết thảy những người đua tranh chịu lấy sự khắc khổ hết thảy mọi đàng, họ chịu vậy để được mão triều thiên hay hư nát; nhưng chúng ta chịu để được mão triều thiên không hay hư nát. Vậy thì, tôi chạy, chẳng phải chạy bá vơ; tôi đánh, chẳng phải đánh gió. Nhưng tôi đè thân tôi xuống và bắt nó phải phục, e rằng sau khi tôi đã giảng dạy kẻ khác, mà chính mình phải bị bỏ chăng.” (1 Cô-rinh-tô 9:25-27)Ở đây, từ “đè thân tôi xuống và bắt nó phục” chính là sự thể hiện sống động của enkrateia. Phao-lô nhấn mạnh tính chủ động và kỷ luật cá nhân, nhưng trong sự nương cậy vào ân điển Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 15:10).
3. Tiết Độ Là Phẩm Chất Cần Có Của Người Lãnh Đạo:
Trong các tiêu chuẩn cho những người lãnh đạo Hội thánh, sự tiết độ là điều kiện tiên quyết.
“Vả, giám mục cần phải không chỗ trách được… có tiết độ, khôn ngoan, đáng kính, hay tiếp khách, khéo dạy dỗ.” (1 Ti-mô-thê 3:2) “Vì giám mục làm kẻ quản lý nhà Đức Chúa Trời, nên phải… không hay say sưa, không hung bạo, nhưng hay hòa thuận, không hay tranh cạnh, không ham tiền.” (Tít 1:7)Sự tiết độ ở đây bao hàm cả lĩnh vực tình dục, cảm xúc (không hung bạo), ham muốn vật chất (không ham tiền) và việc sử dụng rượu (không hay say sưa).
4. Tiết Độ Trong Lời Nói Và Cơn Giận:
Sách Châm Ngôn đầy dẫy những lời khuyên về sự tiết độ trong lời nói và cảm xúc.
“Người chậm nóng giận thắng hơn người dõng sĩ; Và ai cai trị lòng mình thắng hơn kẻ chiếm lấy thành.” (Châm Ngôn 16:32) “Ai kìm giữ miệng mình giữ linh hồn mình; Ai hở môi ra bèn bị bại hoại.” (Châm Ngôn 13:3) “Ví bằng có ai tưởng mình là tin đạo, mà không cầm giữ lưỡi mình, nhưng lừa dối lòng mình, thì sự tin đạo của người hạng ấy là vô ích.” (Gia-cơ 1:26)Câu Châm Ngôn 16:32 nêu lên một nguyên tắc vĩ đại: chiến thắng vĩ đại nhất không phải là chinh phục người khác, mà là **“cai trị lòng mình”** – chính là sự tiết độ.
Kinh Thánh không nói chung chung mà chỉ rõ những lĩnh vực cụ thể đòi hỏi sự làm chủ bản thân.
1. Trong Ẩm Thực Và Rượu:
“Chớ mê rượu và thuốc say, vì rượu khiến người ta hỗn hào, thuốc say làm cho điên cuồng; phàm ai phạm đến điều đó thì không được nước Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 5:18) “Hãy ăn mật ong, vì nó ngon lắm; Và tàng ong mật, vì nó ngọt tại cổ họng ngươi. Phải, sự tri thức cũng vậy cho linh hồn ngươi; Nếu ngươi được nó, ắt có phần thưởng, Và sự trông cậy ngươi sẽ không hề bị cất mất.” (Châm Ngôn 24:13-14 - lưu ý sự điều độ ngay cả với thứ ngọt ngào).Kinh Thánh không cấm uống rượu, nhưng cấm sự say sưa (quá độ). Sự tiết độ biết điểm dừng, biết rằng thân thể là đền thờ của Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 6:19-20).
2. Trong Ham Muốn Tình Dục:
“Vậy mỗi người trong anh em phải biết cầm giữ thân thể mình trong sự thánh sạch và tôn trọng, chớ đam mê tình dục như người ngoại đạo.” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:4-5) “Hãy chạy trốn sự gian dâm… Anh em há chẳng biết rằng thân thể mình là đền thờ của Đức Thánh Linh… Vậy, hãy lấy thân thể mình làm sáng danh Đức Chúa Trời.” (1 Cô-rinh-tô 6:18-20)Từ “cầm giữ” (κτᾶσθαι, ktasthai) có nghĩa là “làm chủ, sở hữu một cách đúng đắn”. Chúng ta được kêu gọi làm chủ và quản lý thân thể mình, không để nó làm chủ mình.
3. Trong Ham Muốn Của Cải Vật Chất:
“Vì sự tham tiền bạc là cội rễ mọi điều ác… ấy là vì cớ đó mà có kẻ rời bỏ đức tin, chuốc lấy nhiều điều đau đớn.” (1 Ti-mô-thê 6:10) “Chớ hà tiện gì; song phải lấy lòng rộng rãi mà góp phần.” (Rô-ma 12:8)Sự tiết độ giúp ta phân biệt giữa “có đủ” và “tham lam”. Nó dẫn đến sự rộng rãi, biết chia sẻ, chứ không phải tích trữ.
4. Trong Sử Dụng Thì Giờ Và Sức Lực:
“Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31) “Hãy lánh sự dữ, làm lành, Tìm kiếm sự hòa bình, và đeo đuổi sự ấy.” (1 Phi-e-rơ 3:11)Tiết độ giúp chúng ta ưu tiên những gì đẹp ý Chúa, quản lý thì giờ và năng lượng cho những mục đích đời đời.
Sự tiết độ không phải là một bộ luật, mà là một lối sống được dẫn dắt bởi Thánh Linh. Dưới đây là một số ứng dụng thực tế:
1. Bắt Đầu Với Tâm Trí Và Sự Cầu Nguyện:
Sự tiết độ bắt đầu từ tâm trí được đổi mới (Rô-ma 12:2). Chúng ta cần cầu nguyện đặc biệt xin Đức Thánh Linh ban quyền năng để tự chủ. Hãy nhận biết những điểm yếu và “kích thích” cụ thể của mình (trong ăn uống, mua sắm, sử dụng mạng xã hội, giải trí…) và trình dâng chúng lên cho Chúa.
2. Thiết Lập Những Ranh Giới Lành Mạnh:
Chính Chúa Giê-xu cũng biết thiết lập ranh giới khi Ngài rút lui để cầu nguyện (Lu-ca 5:16). Chúng ta cần xác định những ranh giới cho bản thân, ví dụ: giới hạn thời gian lướt mạng, ngân sách chi tiêu, hay nói “không” với những cam kết khiến mình kiệt sức. Đây không phải là luật lệ, mà là sự khôn ngoan.
3. Sống Trong Cộng Đồng Gắn Kết:
Sự tiết độ không phải là cuộc chiến đơn độc. “Hai người hơn một… vì nếu người này sa ngã, thì người kia sẽ đỡ bạn mình lên” (Truyền đạo 4:9-10). Một người bạn tâm giao, một nhóm nhỏ có thể hỏi thăm, cầu nguyện và nhắc nhở chúng ta sống cách tiết độ.
4. Tập Trung Vào Sự Thay Thế, Không Chỉ Loại Bỏ:
Thần học Kinh Thánh không chỉ dừng lại ở việc “đừng…” mà còn hướng đến việc “hãy…”. Thay vì chỉ cố gắng không ăn quá nhiều, hãy tập trung vào việc nuôi dưỡng thân thể là đền thờ Chúa. Thay vì chỉ cố không nổi nóng, hãy tập lòng biết ơn và suy ngẫm Lời Chúa.
“Rốt lại, hỡi anh em, phàm điều chi chân thật, điều chi đáng tôn, điều chi công bình, điều chi thanh sạch, điều chi đáng yêu chuộng, điều chi có tiếng tốt, điều chi có nhân đức đáng khen, thì anh em phải nghĩ đến.” (Phi-líp 4:8)
Sự tiết độ, xét cho cùng, là khả năng nói “không” với những điều tầm thường để có thể nói “có” một cách trọn vẹn với những điều trọng đại: với Đức Chúa Trời, với ơn gọi Ngài dành cho mình, và với tha nhân. Nó là bông trái chứng minh rằng Đức Thánh Linh đang ngự trị và cai quản đời sống chúng ta.
Sự tự chủ không phải để khoe khoang sự khổ hạnh của mình, mà để chúng ta trở nên những quản gia trung tín, những sứ giả hiệu quả và những con cái vâng phục. Khi chúng ta để Đức Thánh Linh rèn luyện sự tiết độ trong mình, chúng ta kinh nghiệm một sự tự do mới: tự do khỏi sự thống trị của bản năng, tự do để yêu thương, và tự do để sống cho sự vinh hiển của Đức Chúa Trời trong mọi phương diện của cuộc sống.
“Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31)
Ước mong mỗi chúng ta, nhờ ân điển và quyền năng của Chúa, ngày càng mặc lấy bông trái tiết độ, để đời sống chúng ta trở nên chói sáng, có trật tự và đầy năng quyền cho Vương Quốc Đấng Christ.