Mác 16:9-20: Sự Tồn Tại và Ý Nghĩa Trong Bản Văn Kinh Thánh
Trong hành trình nghiên cứu và đọc Kinh Thánh, nhiều tín hữu sẽ nhận thấy một ghi chú nhỏ trong phần chú thích của một số bản dịch hiện đại về những câu kết thúc của sách Phúc Âm Mác. Đoạn Mác 16:9-20, ghi lại các lần hiện ra của Chúa Giê-xu sau sự phục sinh và Đại Mạng Lệnh, là một trong những phần được thảo luận nhiều nhất trong giới văn bản học Tân Ước (New Testament Textual Criticism). Bài viết này sẽ đi sâu vào lịch sử, bằng chứng bản thảo, phân tích nội dung và ý nghĩa thuộc linh của đoạn Kinh Thánh quan trọng này.
Để hiểu rõ vấn đề, trước hết chúng ta cần tiếp cận từ góc độ văn bản học – môn khoa học nghiên cứu về các bản sao chép tay cổ xưa của Kinh Thánh để xác định bản văn gốc nhất.
1. Các Bản Thảo Không Có Mác 16:9-20: Hai bản thảo quan trọng và cổ xưa nhất của Tân Ước là Codex Sinaiticus (thế kỷ thứ 4) và Codex Vaticanus (thế kỷ thứ 4) đều kết thúc sách Mác ở câu 8: "Các bà ấy bước ra, trốn khỏi mồ, vì run sợ và sững sờ; rồi chẳng dỉ cùng ai một lời, bởi sợ hãi." (Mác 16:8). Ở cả hai bản thảo này, sau câu 8 là một khoảng trống, và tiếp theo ngay là sách Lu-ca. Một số bản thảo cổ khác và một vài bản dịch cổ cũng dừng ở câu 8. Một số học giả cho rằng kết thúc nguyên thủy của Mác có thể đã bị mất, hoặc tác giả có chủ ý kết thúc đột ngột ở câu 8 để nhấn mạnh sự sợ hãi và kinh ngạc trước sự kiện phục sinh.
2. Các Bản Thảo Có Mác 16:9-20: Đa số lớn các bản thảo Hy Lạp còn tồn tại (được gọi là Bản Văn Đa Số - Textus Receptus), bao gồm hàng ngàn bản, đều có chứa đoạn 9-20. Hơn nữa, đoạn văn này được trích dẫn rõ ràng bởi các nhà lãnh đạo Hội Thánh đầu tiên như Irenaeus (khoảng năm 180 SCN) và có mặt trong các bản dịch cổ như Latin Vulgate (Bản Phổ Thông) của Giêrôm. Điều này chứng tỏ đoạn văn này đã được lưu truyền và chấp nhận rộng rãi trong Hội Thánh từ rất sớm.
Ngoài bằng chứng bản thảo, các học giả còn xem xét sự chuyển tiếp về văn phong và từ vựng.
- Sự Chuyển Tiếp Đột Ngột (Mác 16:8 sang 9): Câu 8 kết thúc với chủ ngữ là "các bà ấy" (Mary Ma-đơ-len, Mary mẹ Gia-cơ, và Sa-lô-mê). Tuy nhiên, câu 9 lại bắt đầu đột ngột với "Đức Chúa Jêsus đã sống lại rồi, buổi sớm nọ, hiện ra trước hết cho Mary Ma-đơ-len...". Sự chuyển đổi chủ ngữ và thiếu liên kết này khiến một số người nghi ngờ đây có thể là phần được thêm vào sau.
- Từ Vựng Đặc Biệt: Một số từ trong đoạn 9-20 không xuất hiện ở phần còn lại của sách Mác (ví dụ: từ Hy Lạp "theaomai" - "thấy, nhìn" trong câu 11, 14). Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn là bằng chứng quyết định, vì chủ đề mới có thể đòi hỏi từ vựng mới.
- Nội Dung Thần Học: Đoạn 9-20 bao gồm: hiện ra với Mary Ma-đơ-len (c.9-11), hiện ra với hai môn đồ (c.12-13), hiện ra với mười một sứ đồ và Đại Mạng Lệnh (c.14-18), và sự thăng thiên (c.19-20). Các sự kiện này tương đồng với những gì được ghi trong các sách Phúc Âm khác, nhưng có một số chi tiết độc đáo như dấu hiệu của những người tin (cầm rắn, uống giống độc - c.17-18) thường gây tranh cãi về cách hiểu và áp dụng.
Một số ít bản thảo còn có một "Kết Thúc Ngắn" (Short Ending) được chèn vào sau câu 8: "Nhưng tất cả những gì đã được truyền dạy, họ tóm tắt trong một lời ngắn ngủi với những người xung quanh Phi-e-rơ. Sau đó, chính Đức Chúa Jêsus đã sai phán ra qua họ, từ đông sang tây, sứ điệp thánh và bất diệt của sự cứu rỗi đời đời." Một số bản thảo khác có cả Kết Thúc Ngắn lẫn Kết Thúc Dài (c.9-20). Sự tồn tại của các biến thể này cho thấy các thế kỷ đầu, Hội Thánh nhận thấy kết thúc ở câu 8 là quá đột ngột và đã cố gắng cung cấp một kết luận phù hợp hơn.
Hầu hết các học giả văn bản học ngày nay tin rằng Mác 16:9-20 không phải là phần gốc do chính Mác viết, dựa trên bằng chứng từ các bản thảo cổ nhất. Tuy nhiên, họ cũng công nhận rằng đoạn văn này rất cổ (có từ thế kỷ thứ 2) và đã là một phần của truyền thống Kinh Thánh được Hội Thánh công nhận trong nhiều thế kỷ.
Các bản dịch hiện đại phản ánh sự cân nhắc này:
- Bản Dịch 1925 (Truyền Thống): In nguyên văn Mác 16:9-20 không có chú thích, vì dựa trên Bản Văn Đa Số.
- Bản NIV, ESV, CSB (tiếng Anh) và Bản Diễn Ý (tiếng Việt): Thường in đoạn 9-20 trong ngoặc vuông [ ] hoặc với một ghi chú dài giải thích rằng các bản thảo cổ nhất không có đoạn này.
- Bản NASB: In đoạn văn với khoảng cách thụt vào và một dòng ghi chú.
Dù tranh luận học thuật có thế nào, chúng ta có thể rút ra những bài học thuộc linh sâu sắc và ứng dụng thực tế:
Chân lý trọng tâm của đoạn này – sự phục sinh của Chúa Giê-xu và Đại Mạng Lệnh – được xác nhận mạnh mẽ ở nhiều phần khác trong Kinh Thánh.
- Sự Phục Sinh: Được ghi chép chi tiết trong Ma-thi-ơ 28, Lu-ca 24, Giăng 20-21, và được giảng giải rõ trong 1 Cô-rinh-tô 15.
- Đại Mạng Lệnh: Được ghi rõ ràng hơn trong Ma-thi-ơ 28:18-20. Sứ mạng rao giảng Phúc Âm là xương sống của Tân Ước (Công vụ 1:8, Rô-ma 10:14-15).
Cuộc tranh luận về Mác 16 thực ra là một minh chứng cho sự trung tín của Đức Chúa Trời. Chúng ta có hàng ngàn bản thảo để so sánh đối chiếu, và sự khác biệt tồn tại chủ yếu ở những chi tiết không làm thay đổi giáo lý căn bản. Không một giáo lý nền tảng nào (như thần tính Chúa Giê-xu, sự chết chuộc tội, sự phục sinh, ân điển bởi đức tin) bị ảnh hưởng bởi vấn đề này. Điều này củng cố niềm tin rằng Chúa đã siêu nhiên bảo tồn Lời của Ngài qua các thế hệ.
Các ghi chú trong bản dịch Kinh Thánh không phải để làm chúng ta hoang mang, mà để dạy chúng ta tinh thần cẩn trọng và trung thực trong học hỏi. Chúng nhắc nhở rằng chúng ta có các bản văn gốc, và công việc dịch thuật, sao chép là công việc của con người dưới sự dẫn dắt của Chúa. Điều này thúc đẩy chúng ta trở thành những người học hỏi Kinh Thánh nghiêm túc, "phải phân biệt lời lành" (Hê-bơ-rơ 5:14).
Dù chúng ta có đọc Mác 16:9-20 hay không, sứ điệp trọng tâm của cả sách Mác vẫn rõ ràng: Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời, Đấng đến để phục vụ, hi sinh mạng sống làm giá chuộc cho nhiều người, và đã chiến thắng sự chết. Thay vì tập trung vào tranh luận, chúng ta nên tập trung vào mệnh lệnh mà toàn bộ Kinh Thánh đều đồng thanh nhấn mạnh: hãy tin nhận Chúa Giê-xu và ra đi rao truyền Phúc Âm của Ngài. Sự vâng lời này không phụ thuộc vào việc chúng ta có tin rằng Mác 16:9-20 là nguyên gốc hay không, mà phụ thuộc vào việc chúng ta có nghe lời Chúa Giê-xu trong toàn bộ Tân Ước hay không.
Đoạn Mác 16:9-20, dù có thể không phải là phần gốc do Mác viết, đã được Chúa dùng trong Hội Thánh suốt nhiều thế kỷ như một bản tóm tắt đầy đủ về các lần hiện ra của Chúa phục sinh và sứ mạng của Hội Thánh. Nó chứa đựng lẽ thật thuộc linh phù hợp với toàn bộ Kinh Thánh. Thay vì để sự nghi ngờ về tính xác thực của nó làm chúng ta nao núng, chúng ta hãy xem đây là cơ hội để đánh giá cao sự phong phú và phức tạp trong việc truyền đạt Lời Chúa, đồng thời củng cố niềm tin vào sự trung tín tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong việc bảo tồn sứ điệp cứu rỗi. Cuối cùng, tiếng gọi cho mỗi chúng ta vẫn là: "Hãy đi khắp thế gian, giảng Tin Lành cho mọi người" (Mác 16:15) – một mệnh lệnh vang vọng xuyên suốt ý muốn của Đấng Christ cho Hội Thánh Ngài.
"Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16). Sự soi dẫn và ích lợi của Chúa vượt trên mọi tranh luận văn bản, hướng chúng ta đến chính Ngài, là Đấng Christ, trung tâm của mọi Lời hằng sống.