Làm sao để không còn là một Cơ đốc nhân hay cáu kỉnh?

Trong hành trình theo Chúa, một trong những thử thách lớn nhất mà nhiều tín hữu phải đối mặt không phải là những cám dỗ lớn lao, mà là những thói quen tính cách tưởng chừng như nhỏ nhặt nhưng có sức tàn phá mối quan hệ và làm vấy bẩn chứng nhân của chúng ta. Tính hay cáu kỉnh, nóng nảy, dễ bực bội là một trong những "gai trong xác thịt" đó. Làm thế nào một người đã được Chúa Giê-xu Christ cứu chuộc, được Đức Thánh Linh ngự trị lại có thể sống trong sự tự chủ và bình an, không còn bị sự cáu kỉnh chi phối? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào gốc rễ của vấn đề, giải nghĩa Kinh Thánh, và đưa ra những giải pháp thực tiễn từ Lời Chúa.

Trước khi tìm giải pháp, chúng ta cần hiểu bản chất của sự "cáu kỉnh" theo quan điểm của Đức Chúa Trời. Trong tiếng Việt, "cáu kỉnh" thường được hiểu là dễ nổi nóng, dễ bực tức, khó chịu trước những tác động nhỏ. Trong nguyên văn Kinh Thánh, có hai từ Hy Lạp quan trọng mô tả trạng thái này:

• "Thumos" (θυμός): Chỉ cơn giận bùng phát, sự nóng nảy bột phát, như ngọn lửa bùng lên rồi tắt. Đây chính là hình ảnh của sự cáu kỉnh thường thấy.
• "Orge" (ὀργή): Chỉ sự giận dữ có chủ ý, lâu dài, sự phẫn nộ tích tụ bên trong.

Kinh Thánh không phủ nhận rằng con người có thể cảm thấy giận dữ. Chính Chúa Giê-xu cũng nổi giận với những kẻ buôn bán trong đền thờ (Giăng 2:13-17). Tuy nhiên, sự giận dữ của Ngài là thánh khiết, hướng về tội lỗi và sự bất kính với Cha Ngài. Còn sự cáu kỉnh của chúng ta thường xuất phát từ xác thịt – từ sự ích kỷ, tổn thương lòng tự trọng, hoặc không đạt được ý muốn riêng.

Sứ đồ Phao-lô liệt kê rõ ràng những việc làm của xác thịt: "Những việc làm của xác thịt là rõ ràng lắm: ấy là gian dâm, ô uế, luông tuồng, thờ hình tượng, phù phép, thù oán, tranh đấu, ghen ghét, buồn giận (*orge*), cãi lẫy, bất bình, bè đảng, ganh gổ, say sưa, mê ăn uống, cùng các sự khác giống như vậy" (Ga-la-ti 5:19-21). Hãy lưu ý: "buồn giận" (orge) được xếp chung nhóm với thù oán, tranh đấu, ghen ghét và được cảnh báo rằng "những kẻ phạm các việc thể ấy không được hưởng nước Đức Chúa Trời" (câu 21). Điều này cho thấy nghiêm trọng của vấn đề trước mặt Chúa. Sự cáu kỉnh không đơn thuần là khuyết điểm nhỏ, mà là một biểu hiện của đời sống xác thịt chưa được khuất phục.

Tại sao chúng ta, những người có Đức Thánh Linh, vẫn dễ cáu kỉnh? Kinh Thánh chỉ ra nhiều nguyên nhân sâu xa:

1. Tấm Lòng Chưa Được Chữa Lành và Biến Đổi Hoàn Toàn: Chúa Giê-xu dạy: "Vì bởi đầy dẫy trong lòng mà miệng mới nói ra" (Lu-ca 6:45). Sự cáu kỉnh phát ra từ miệng là triệu chứng của một tấm lòng đang chứa đựng sự cay đắng, tổn thương, thiếu kiên nhẫn, hoặc phán xét. Nó là "nước tràn ly" khi có áp lực nhỏ tác động vào.

2. Sự Chiến Đấu Giữa Xác Thịt và Thánh Linh: Sứ đồ Phao-lô mô tả chân thực cuộc nội chiến trong mỗi chúng ta: "Vì xác thịt có những điều ưa muốn trái với những điều của Thánh Linh, Thánh Linh có những điều ưa muốn trái với điều của xác thịt; hai bên trái nhau dường ấy, nên anh em không làm được điều mình muốn làm" (Ga-la-ti 5:17). Khi chúng ta để xác thịt—bao gồm các thói quen, phản ứng cũ—thống trị, thì sự cáu kỉnh sẽ bộc phát.

3. Sự Thiếu Kết Quả Với Lời Chúa và Sự Cầu Nguyện: Gia-cơ giải thích nguyên nhân của sự xung đột và chiến tranh ngay trong lòng chúng ta: "Ấy do anh em ham muốn mà không được, anh em giết người; anh em ghen tương mà không có chi được, anh em tranh chiến và đánh giặc" (Gia-cơ 4:2). Sự cáu kỉnh thường nảy sinh khi "ham muốn" của chúng ta (muốn được tôn trọng, muốn mọi việc theo ý mình, muốn được yên ổn) bị cản trở. Chúng ta không nhận được vì không cầu xin, hoặc cầu xin với động cơ sai trái (câu 3).

4. Không Nhận Biết và Sống Trong Ân Điển: Một người thường xuyên suy ngẫm về ân điển lớn lao mà mình đã nhận được—sự tha thứ khôn tả của Chúa—sẽ dễ dàng tha thứ và kiên nhẫn với người khác hơn. Ngược lại, sự cáu kỉnh thường đi đôi với thái độ tự cho mình là đúng, thiếu lòng thương xót.

Tin mừng là Đức Chúa Trời không chỉ ra lệnh chúng ta "đừng cáu kỉnh", mà Ngài ban cho chúng ta quyền năng và con đường để chiến thắng. Sự thay đổi này không đến từ nỗ lực tự cải thiện bản thân, mà đến từ sự biến đổi bởi quyền năng của Đức Thánh Linh khi chúng ta vâng phục Lời Chúa.

1. Được Biến Đổi Bởi Sự Đổi Mới Của Tâm Thần Mình (Rô-ma 12:2): Bước đầu tiên là nhận thức rằng chúng ta cần một tâm thần mới. Phao-lô khuyên: "Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình". Tâm thần (nous) chỉ về trí óc, sự suy nghĩ, nhận thức. Chúng ta cần đổi mới suy nghĩ của mình về Chúa, về bản thân, về người khác và về hoàn cảnh bằng Lời Chúa. Thay vì nghĩ "Tại sao họ lại làm phiền tôi?", tâm thần đã được đổi mới sẽ nghĩ "Chúa muốn dạy tôi điều gì qua hoàn cảnh này?" hoặc "Làm thế nào tôi có thể phản ánh tình yêu của Chúa Giê-xu trong tình huống này?".

2. Mặc Lấy Người Mới (Cô-lô-se 3:8-10): Phao-lô đưa ra mệnh lệnh rất rõ ràng và thực tế: "Nhưng bây giờ, hãy trừ bỏ hết mọi sự đó: sự thạnh nộ, buồn giận và hung ác... chớ nói dối nhau, vì đã lột bỏ người cũ cùng công việc nó, mà mặc lấy người mới là người đang đổi ra mới theo hình tượng Đấng dựng nên người ấy" (câu 8-10). Động từ "trừ bỏ" (apothesthai) và "mặc lấy" (endysasthe) là những mệnh lệnh chủ động. Chúng ta phải chủ động từ bỏ phản ứng cáu kỉnh (người cũ) và chủ động mặc lấy cách cư xử mới, được tạo nên theo hình ảnh của Christ. Người mới này có bản chất gì? Câu 12 mô tả: "Hãy mặc lấy sự thương xót, nhân từ, khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục".

3. Bước Đi Theo Thánh Linh và Nhường Chỗ Cho Ngài (Ga-la-ti 5:16, 22-25): Đây là bí quyết căn bản: "Hãy bước đi theo Thánh Linh, chớ hề làm trọn những điều tham muốn của xác thịt" (câu 16). "Bước đi" (peripateite) là một hành động liên tục, từng bước, từng quyết định một. Mỗi khi cảm xúc cáu kỉnh nổi lên, đó là thời điểm để chúng ta dừng lại (dù chỉ trong vài giây), và quyết định bước theo sự dẫn dắt của Thánh Linh thay vì theo phản ứng tự nhiên của xác thịt. Kết quả của việc bước đi theo Thánh Linh là trái Thánh Linh: "yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ" (câu 22-23). Lưu ý: "nhịn nhục" (makrothymia) là khả năng chịu đựng lâu dài mà không trả đũa; "mềm mại" (prautēs) là sự nhu mì, dịu dàng; "tiết độ" (enkrateia) là sự tự chủ. Đây chính là những phẩch chất đối nghịch trực tiếp với sự cáu kỉnh! Chúng ta không tạo ra trái này, mà chúng là kết quả tự nhiên khi Đức Thánh Linh tự do hành động trong đời sống chúng ta.

4. Ghi Nhớ và Thực Hành Lời Chúa Dạy Về Mối Quan Hệ (Ê-phê-sô 4:26-27, 31-32): Phao-lô đưa ra chỉ dẫn rất cụ thể:

• Được phép giận, nhưng: "Dầu khi anh em giận, cũng chớ phạm tội; chớ căm giận cho đến khi mặt trời lặn" (câu 26). Điều này nhấn mạnh đến việc không để sự giận dữ (orge) tồn đọng, biến thành sự cay đắng.
• Không cho ma quỷ cơ hội (câu 27): Sự cáu kỉnh không được giải quyết sẽ mở cửa cho sự chia rẽ, thù hận—là công cụ của kẻ thù.
• Lời đúc kết: "Phải bỏ khỏi anh em những sự cay đắng, buồn giận, tức mình... Hãy ở với nhau cách nhân từ, đầy dẫy lòng thương xót, tha thứ nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy" (câu 31-32). Động lực cao nhất cho sự thay đổi là ân điển chúng ta đã nhận.

Lý thuyết Kinh Thánh cần được áp dụng vào từng tình huống cụ thể. Dưới đây là một số bước thực hành:

1. Thú Nhận và Xưng Tội Ngay Lập Tức: Khi bạn nhận ra mình vừa cáu kỉnh, hãy dừng lại. Đừng bào chữa ("Tại vì anh ấy...", "Do tôi mệt..."). Hãy xưng điều đó là tội với Chúa. "Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác" (1 Giăng 1:9).

2. Thiết Lập Thói Quen Tĩnh Nguyện và Ăn Năn Hằng Ngày: Đừng chờ đến lúc bùng nổ. Mỗi sáng, hãy dâng ngày của bạn cho Chúa, cầu xin Ngài đầy dẫy bạn bằng Thánh Linh và trái của Ngài (Lu-ca 11:13). Mỗi tối, xét lại ngày sống dưới ánh sáng Lời Chúa.

3. Học Thuộc và Suy Ngẫm Các Câu Gốc Then Chốt: Hãy để Lời Chúa ở trong lòng bạn. Một số phân đoạn hữu ích: Châm ngôn 15:1 ("Lời đáp êm nhẹ làm nguôi cơn giận; Còn lời xẳng xớm trêu thạnh nộ"), Châm ngôn 16:32 ("Người chậm nóng giận thắng hơn người dõng sĩ; Và ai cai trị lòng mình thắng hơn kẻ chiếm lấy thành"), Gia-cơ 1:19-20 ("Mỗi người trong anh em phải mau nghe mà chậm nói, chậm giận; vì cơn giận của người ta không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời").

4. Tập Luyện Sự Nhịn Nhục Có Chủ Ý: Hãy xem những tình huống nhỏ gây khó chịu (kẹt xe, ai đó làm chậm trễ, tiếng ồn...) như "phòng tập thể dục thuộc linh". Thay vì bực bội, hãy lợi dụng khoảnh khắc đó để cầu nguyện thầm, hát một bài thánh ca trong lòng, hoặc suy ngẫm một câu Kinh Thánh.

5. Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ Từ Anh Em Trong Chúa: Hãy chia sẻ với một người bạn tín nhiệm trong Chúa về cuộc chiến này và nhờ họ cầu nguyện, nhắc nhở bạn. "Hãy xưng tội cùng nhau, và cầu nguyện cho nhau, hầu cho anh em được lành bệnh" (Gia-cơ 5:16).

6. Nuôi Dưỡng Lòng Biết Ơn: Một tấm lòng biết ơn là liều thuốc giải mạnh mẽ cho sự bực bội. Hãy tập trung vào những điều Chúa ban, vào sự cứu rỗi vĩ đại, thay vì tập trung vào những điều phiền toái nhỏ nhặt.

Không còn là một Cơ đốc nhân hay cáu kỉnh không phải là mục tiêu đạt được một lần là xong. Đó là một hành trình liên tục của sự chết đi với chính mình và sống bởi đức tin trong Con Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 2:20). Chúng ta sẽ thất bại đôi lần, nhưng ân điển của Chúa luôn dư dật. Quan trọng là chúng ta không bào chữa cho tội lỗi, không đầu hàng, mà tiếp tục chạy đến với Chúa, nương dựa vào sự chết đền tội của Ngài và quyền năng phục sinh của Ngài.

Hãy nhớ lời hứa quý báu trong Phi-líp 1:6: "Tôi tin chắc rằng Đấng đã khởi làm việc lành trong anh em, sẽ làm trọn hết cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ". Chính Đức Chúa Trời là Đấng bắt đầu công việc biến đổi tính khí của bạn, và Ngài cũng sẽ hoàn tất nó. Hãy vâng phục, hợp tác với Ngài bằng một tấm lòng khiêm nhường và tin cậy. Khi chúng ta tập trung vào việc "mặc lấy Chúa Giê-xu Christ" (Rô-ma 13:14), dần dần, bản tính của Ngài—sự nhu mì, khiêm nhường, nhịn nhục—sẽ được hình thành trong chúng ta, và sự cáu kỉnh của con người cũ sẽ nhường chỗ cho sự bình an và tự chủ của Đấng Christ.

**"Nguyền xin chính Đức Chúa Trời bình an khiến anh em nên thánh trọn vẹn, và nguyền xin tâm thần, linh hồn, và thân thể của anh em đều được giữ vẹn, không chỗ trách được, khi Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta đến!"** (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23)