Thần học gia là gì?

Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, chúng ta thường nghe đến danh xưng “thần học gia” (theologian) dành cho những nhân vật nổi tiếng như Augustine, John Calvin, Martin Luther, hay gần đây hơn là C.S. Lewis, Timothy Keller. Tuy nhiên, khái niệm này đôi khi bị hiểu lầm là chỉ dành cho giới học giả hàn lâm, tách biệt với đời sống thuộc linh thực tiễn của mỗi tín hữu. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai phá ý nghĩa Kinh Thánh của chức vụ thần học gia, nền tảng của họ trong Lời Chúa, và quan trọng hơn, mối liên hệ mật thiết giữa công việc thần học với sự kêu gọi của mỗi Cơ Đốc nhân.

Thuật ngữ “thần học gia” bắt nguồn từ hai từ Hy Lạp: theos (θεός) có nghĩa là “Đức Chúa Trời”, và logos (λόγος) có nghĩa là “lời nói”, “lý lẽ”, hoặc “học thuyết”. Như vậy, một cách cơ bản nhất, thần học gia là “người nói về Đức Chúa Trời”, “người nghiên cứu về Đức Chúa Trời”. Tuy nhiên, trong bối cảnh Cơ Đốc giáo, định nghĩa này sâu sắc hơn nhiều. Nó không chỉ là việc nghiên cứu lý thuyết về một thực thể tối cao, mà là sự tìm kiếm, suy ngẫm và trình bày có hệ thống về Đức Chúa Trời đã tự mặc khải chính Ngài qua Kinh Thánh và qua Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ.

Sứ đồ Giăng đã định nghĩa chính Chúa Giê-xu là Logos (Ngôi Lời): “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:1, 14). Do đó, công việc của một thần học gia chân chính phải lấy Chúa Giê-xu Christ làm trung tâm, vì Ngài là sự mặc khải trọn vẹn nhất về Đức Chúa Trời (Cô-lô-se 1:15; Hê-bơ-rơ 1:3). Thần học không phải là sự phỏng đoán của con người về Đức Chúa Trời, mà là sự đáp lại của đức tin đối với Lời phán của Ngài.

Kinh Thánh không dùng từ “thần học gia”, nhưng mô tả rõ ràng chức năng và phẩm chất của những người được kêu gọi để dạy dỗ, giải nghĩa và bảo vệ lẽ thật của Đức Chúa Trời.

1. Ân Tứ và Chức Vụ Giáo Sư: Sứ đồ Phao-lô liệt kê “người dạy dỗ” (teacher) là một trong những ân tứ Chúa ban cho Hội thánh. “Ấy chính Ngài đã cho người nầy làm sứ đồ, kẻ kia làm tiên tri, người khác làm thầy giảng Tin Lành, kẻ khác nữa làm mục sư và giáo sư” (Ê-phê-sô 4:11). Chức vụ “giáo sư” ở đây (Hy Lạp: didaskalos) chính là hình ảnh của thần học gia – người có khả năng giảng dạy Lời Chúa một cách sâu sắc, có hệ thống, nhằm mục đích “để các thánh đồ được trọn vẹn về công việc của chức dịch và sự gây dựng thân thể Đấng Christ” (Ê-phê-sô 4:12).

2. Sự Kêu Gọi Nghiên Cứu và Trình Bày Lẽ Thật: Trong thư gửi Ti-mô-thê, Phao-lô nhấn mạnh: “Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật” (2 Ti-mô-thê 2:15). Từ “chuyên tâm” trong nguyên văn Hy Lạp (spoudazō) mang nghĩa nỗ lực, gắng sức, cần mẫn. Điều này đòi hỏi một tinh thần nghiên cứu nghiêm túc, “chia đúng lời của lẽ thật”. Đây chính là công việc nền tảng của thần học.

3. Vai Trò của Sứ Đồ và Tiên Tri trong Việc Đặt Nền Thần Học: Các sứ đồ như Phao-lô, Giăng, Phi-e-rơ, và các tiên tri trong Hội thánh đầu tiên chính là những thần học gia tiên phong. Họ được Đức Thánh Linh cảm thúc để giải thích ý nghĩa của cuộc đời, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu, và áp dụng chân lý đó vào những vấn đề thực tiễn của Hội thánh (xem Công vụ 15, thư Rô-ma, Hê-bơ-rơ). Họ đấu tranh chống lại các giáo sư giả và tà giáo (1 Ti-mô-thê 1:3-7, 1 Giăng 4:1-3), một công việc đòi hỏi sự sắc bén thần học.

4. Gương Mẫu Của Người Bê-rê: Cộng đồng tín hữu tại Bê-rê được khen ngợi vì tinh thần thần học lành mạnh: “Ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11). Họ không thụ động tiếp nhận lời giảng, mà chủ động “tra xem” (Hy Lạp: anakrinō – khảo sát, thẩm tra) Kinh Thánh. Đây là tinh thần cốt lõi của mỗi Cơ Đốc nhân: trở thành một “nhà thần học” nghiêm túc với Lời Chúa.

Từ những phân đoạn Kinh Thánh trên, chúng ta có thể rút ra những đặc điểm của một thần học gia theo lẽ thật:

• Lấy Kinh Thánh Làm Nền Tảng Tối Cao: Thần học Cơ Đốc khác biệt với triết học tôn giáo ở chỗ nó bắt đầu và kết thúc với sự mặc khải đã được ghi chép. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” (2 Ti-mô-thê 3:16). Một thần học gia phải khiêm nhường thuận phục Lời Chúa.
• Được Thúc Đẩy Bởi Tình Yêu Dành Cho Đức Chúa Trời và Hội Thánh: Kiến thức thần học mà không có tình yêu thương sẽ trở nên kiêu ngạo và hủy diệt (1 Cô-rinh-tô 8:1). Mục đích cuối cùng là để biết Chúa hơn, yêu Chúa hơn, và gây dựng thân thể Ngài.
• Trung Thành Với Tin Lành Của Ân Điển: Thần học gia có trách nhiệm bảo vệ “niềm tin đã truyền cho các thánh đồ một lần đủ cả” (Giu-đe 1:3), trung tâm là sự chết thay và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ vì tội lỗi chúng ta (1 Cô-rinh-tô 15:3-4).
• Kết Nối Sự Hiểu Biết Với Đời Sống Thực Tiễn: Thần học chân chính dẫn đến sự thờ phượng, đạo đức và phục vụ. Nó trả lời câu hỏi: “Lẽ thật này biến đổi đời sống cá nhân và cộng đồng của chúng ta như thế nào?” (Gia-cơ 1:22).

Đây là điểm then chốt: Bạn không cần phải có bằng tiến sĩ thần học để trở thành một thần học gia. Nếu định nghĩa thần học gia là “người suy ngẫm, học hỏi và nói về Đức Chúa Trời cách chân chính”, thì mỗi tín hữu đều được kêu gọi tham gia vào công việc thần học. Dưới đây là cách áp dụng vào đời sống hằng ngày:

1. Trở Thành Một “Thần Học Gia” Trong Sự Học Hỏi Cá Nhân:
Hãy noi gương người Bê-rê. Khi đọc Kinh Thánh hoặc nghe giảng, đừng chỉ tiếp nhận thụ động. Hãy đặt câu hỏi: “Phân đoạn này dạy gì về bản tính của Đức Chúa Trời? Về tội lỗi và ơn cứu chuộc? Về đời sống Hội thánh?”. Sử dụng các công cụ đơn giản như sách chú giải, từ điển Kinh Thánh, hoặc bản Kinh Thánh song ngữ để tìm hiểu nghĩa gốc của từ. Dành thời gian “suy gẫm” (Giô-suê 1:8; Thi thiên 1:2) – tức là suy nghĩ sâu sắc và lặp đi lặp lại Lời Chúa.

2. Trở Thành Một “Thần Học Gia” Trong Gia Đình:
Cha mẹ Cơ Đốc được kêu gọi dạy dỗ con cái về các lẽ thật của Đức Chúa Trời (Phục truyền 6:6-7). Điều này đòi hỏi cha mẹ phải chủ động học hỏi, tìm hiểu để có thể giải thích cho con trẻ về Tin Lành, về sự sáng tạo, tội lỗi, ân điển, và sự trở lại của Chúa Giê-xu một cách chính xác và phù hợp với lứa tuổi.

3. Trở Thành Một “Thần Học Gia” Trong Nhóm Nhỏ và Hội Thánh Địa Phương:
Khi thảo luận nhóm, hãy mạnh dạn chia sẻ những điều Chúa dạy bạn qua Lời Ngài. Hãy học cách đối thoại thần học với tinh thần yêu thương và tôn trọng (Ê-phê-sô 4:15). Tham gia các lớp học Kinh Thánh nghiêm túc do Hội thánh tổ chức là một hình thức đào tạo thần học thực tiễn.

4. Trở Thành Một “Thần Học Gia” Trong Công Việc và Xã Hội:
Thần học giúp bạn có một nền tảng vững chắc để trả lời cho người khác về niềm hy vọng trong bạn (1 Phi-e-rơ 3:15). Khi đối diện với các quan điểm trái ngược hoặc những vấn đề đạo đức xã hội, sự hiểu biết thần học lành mạnh sẽ giúp bạn phân biệt và đứng vững trong lẽ thật, đồng thời bày tỏ tình yêu thương của Đấng Christ.

Trong nỗ lực trở thành “thần học gia”, chúng ta cần cảnh giác:

• Chủ Nghĩa Duy Tri Thức: Tìm kiếm kiến thức để thỏa mãn trí óc hoặc để khoe khoang, thay vì để biến đổi đời sống và tôn vinh Chúa.
• Tính Bè Phái: Dùng kiến thức thần học để chia rẽ, khinh dễ những anh em có sự hiểu biết “ít hơn” hoặc khác biệt về những vấn đề không thuộc đức tin căn bản (Rô-ma 14:1).
• Sự Xa Rời Kinh Thánh: Để cho các hệ thống triết học, văn hóa, hay khoa học chi phối lẽ thật của Kinh Thánh, thay vì để Kinh Thánh phán xét mọi hệ thống ấy.

Thần học gia, theo nghĩa rộng nhất và đẹp đẽ nhất, là người say mê tìm kiếm Đức Chúa Trời trong sự mặc khải của Ngài, và dùng sự hiểu biết đó để gây dựng chính mình và Hội thánh. Chúa Giê-xu đã phán: “Sự sống đời đời là nhìn biết Cha, tức là Đức Chúa Trời có một và thật, cùng Giê-xu Christ, là Đấng Cha đã sai đến” (Giăng 17:3). “Biết” ở đây (Hy Lạp: ginōskō) không chỉ là kiến thức lý trí, mà là sự nhận biết mang tính mối quan hệ thân mật. Vì vậy, công việc thần học tối thượng là đi sâu vào mối tương giao với Đức Chúa Trời hằng sống.

Ước mong mỗi chúng ta, với lòng kính sợ Chúa và yêu mến Lời Ngài, sẽ đáp lại lời mời gọi trở thành những “thần học gia tại gia”, “thần học gia tại nơi làm việc” – những người không ngừng học biết Chúa, yêu mến Ngài hơn, và trung tín truyền đạt chân lý cứu rỗi về Chúa Giê-xu Christ cho thế hệ mình. Khi đó, thần học sẽ không còn là một môn học xa vời, mà là hơi thở của đời sống đức tin, dẫn chúng ta đến sự thờ phượng và phục vụ.