Kinh Thánh nói gì về việc theo dõi người khác?

Trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, việc “theo dõi” người khác trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Chỉ với vài cú nhấp chuột, chúng ta có thể biết được người khác đang làm gì, đi đâu, gặp ai, thậm chí cảm xúc của họ thông qua mạng xã hội. Nhưng liệu việc theo dõi cuộc sống của người khác một cách quá mức có phù hợp với nguyên tắc Kinh Thánh không? Kinh Thánh không sử dụng từ “theo dõi” theo nghĩa hiện đại, nhưng có nhiều đoạn Kinh Thánh nói về những vấn đề liên quan như sự tò mò, dò xét, xen vào chuyện người khác, ngồi lê đôi mách, và phán xét. Bài viết này sẽ khám phá những nguyên tắc Kinh Thánh giúp chúng ta hiểu rõ thái độ và hành vi “theo dõi người khác” từ góc nhìn Cơ đốc, đồng thời đưa ra những ứng dụng thực tiễn cho đời sống hằng ngày.

Trước hết, chúng ta cần phân biệt giữa hai khía cạnh của việc “theo dõi”: khía cạnh tích cực và tiêu cực. Trong Kinh Thánh, có những lúc Đức Chúa Trời kêu gọi chúng ta “coi chừng” hoặc “giữ” anh em mình (Ga-la-ti 6:1; Hê-bơ-rơ 10:24-25). Đó là sự quan tâm chân thành, thánh sạch, nhằm mục đích nâng đỡ và khích lệ nhau trong đức tin. Ngược lại, việc theo dõi tiêu cực thường bắt nguồn từ sự tò mò không lành mạnh, lòng ganh ghét, ý muốn kiểm soát, hoặc thậm chí là ham muốn tội lỗi. Khía cạnh tiêu cực này được Kinh Thánh lên án dưới nhiều hình thức khác nhau.

1. Xen vào chuyện người khác (Busybody)
Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô nhiều lần cảnh báo về tội “xen vào chuyện người khác”. Từ Hy Lạp periergazomai (2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:11) và periergos (1 Ti-mô-thê 5:13) có nghĩa là “làm những việc không thuộc về mình” hoặc “tò mò, dính mũi vào việc của người khác”. Trong 2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:11, Phao-lô viết: “Vì chúng tôi nghe trong anh em có kẻ ăn ở bậy bạ, chẳng làm việc gì hết, nhưng hay xen vào chuyện người khác.” Tương tự, 1 Ti-mô-thê 5:13 mô tả những góa trẻ “học đòi đi rảo khắp nhà nọ sang nhà kia; không những buông tuồng thôi đâu, lại còn nói chuyện không nên nói, xen vào việc người ta.” 1 Phi-e-rơ 4:15 cũng xếp “kẻ xen vào công việc người khác” ngang hàng với kẻ giết người, trộm cướp, gian ác. Những câu Kinh Thánh này cho thấy Đức Chúa Trời rất ghét thói tọc mạch, dò xét đời tư của người khác.

2. Ngồi lê đôi mách (Gossip)
Hành vi theo dõi thường đi đôi với việc thu thập thông tin để thỏa mãn tính tò mò, và sau đó lan truyền những thông tin đó cho người khác. Kinh Thánh gọi đó là tội ngồi lê đôi mách. Châm ngôn 20:19 dạy: “Kẻ nào đi thèo lẻo mách chuyện, tiết lộ điều kín đáo; vậy chớ giao thông với kẻ hay hớt lẻo.” Châm ngôn 11:13: “Kẻ đi thèo lẻo tiết lộ điều bí mật; nhưng người có lòng trung thành giữ kín công việc.” Rô-ma 1:29-30 liệt kê “đầy dẫy mọi sự gian ác, hiểm độc, tham lam, độc ác; chan chứa những điều ghen ghét, giết người, tranh cạnh, dối trá, giận dữ; hay mách, gièm chê.” Những người “theo dõi” rồi đem thông tin ra bàn tán chính là phạm tội này.

3. Dò xét với ý đồ xấu (Spying)
Một ví dụ rõ ràng về việc theo dõi với mục đích xấu là các thầy thông giáo và người Pha-ri-si đã theo dõi Chúa Giê-xu để bắt lỗi Ngài. Lu-ca 6:7 chép: “Vả, các thầy thông giáo và người Pha-ri-si đương chăm xem Ngài, coi thử Ngài có chữa bệnh trong ngày Sa-bát chăng, để tìm cớ mà cáo Ngài.” Họ không quan tâm đến chân lý mà chỉ muốn tìm cách hãm hại Ngài. Điều này cũng tương tự như việc chúng ta theo dõi người khác để tìm khuyết điểm của họ, hoặc để thỏa mãn cảm giác hơn người.

4. Nhìn ngắm với lòng tham muốn tội lỗi (Lustful look)
Cựu Ước kể câu chuyện vua Đa-vít đang đi dạo trên sân thượng đã thấy bà Bát-sê-ba đang tắm (2 Sa-mu-ên 11:2). Thay vì quay đi, ông đã nhìn ngắm và để lòng tham muốn dẫn đến tội ngoại tình và giết người. Chúa Giê-xu dạy trong Ma-thi-ơ 5:28: “Nhưng ta nói cùng các ngươi: Hễ ai ngó đàn bà mà động tình tham muốn, thì trong lòng đã phạm tội tà dâm với người rồi.” Do đó, việc “theo dõi” một người với ánh mắt ham muốn tình dục là tội trọng trước mặt Đức Chúa Trời.

5. Ganh ghét, so sánh và ghen tị
Ga-la-ti 5:26 liệt kê “ghen tương” là một việc làm của xác thịt. Khi chúng ta liên tục theo dõi cuộc sống của người khác (đặc biệt trên mạng xã hội), chúng ta dễ rơi vào cạm bẫy so sánh, ganh ghét và tự ti. Thay vì tập trung vào cuộc đời mình, chúng ta lại để ý đến thành công, tài sản, ngoại hình hay mối quan hệ của người khác. Kinh Thánh dạy: “Mỗi người trong anh em hãy coi chừng chính mình, đừng so sánh mình với ai khác” (Ga-la-ti 6:4).

1. Hãy yêu thương nhau (Giăng 13:34-35)
Điều răn mới của Chúa Giê-xu là chúng ta phải yêu thương nhau như Ngài đã yêu thương chúng ta. Tình yêu thương chân thật “không làm điều trái phép, không tìm tư lợi, không nóng giận, không ghi nhớ điều ác” (1 Cô-rinh-tô 13:5). Tình yêu thương sẽ ngăn cản chúng ta xâm phạm quyền riêng tư, lợi dụng thông tin, hoặc làm tổn thương người khác bằng việc theo dõi họ.

2. Đừng đoán xét (Ma-thi-ơ 7:1-5)
Chúa Giê-xu nghiêm khắc cảnh cáo: “Các ngươi đừng đoán xét ai, để mình khỏi bị đoán xét.” Khi chúng ta “theo dõi” và thu thập thông tin về người khác, chúng ta rất dễ đưa ra những phán xét hấp tấp, không đúng sự thật. Thay vào đó, chúng ta nên nhìn vào chính mình trước.

3. Tôn trọng quyền riêng tư và ranh giới
Mặc dù Kinh Thánh không nói trực tiếp về “quyền riêng tư”, nhưng nhiều nguyên tắc cho thấy sự tôn trọng đời sống cá nhân. Điều răn thứ mười: “Ngươi chớ tham muốn nhà người lân cận ngươi, chớ tham muốn vợ người lân cận ngươi, tôi trai tớ gái, bò, lừa, hay là vật chi thuộc về người lân cận ngươi” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:17). Tham muốn bắt đầu từ việc nhìn ngắm và để ý quá mức đến những gì thuộc về người khác. Cũng vậy, sách Châm ngôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ kín chuyện riêng tư (Châm 25:9-10).

4. Hãy chú tâm vào chính mình (Ga-la-ti 6:4-5)
Thay vì dò xét người khác, mỗi người nên kiểm tra chính mình: “Mỗi người trong anh em hãy coi chừng chính mình… Vì mỗi người sẽ mang gánh nặng của mình.” Chúng ta sẽ phải khai trình với Đức Chúa Trời về cuộc đời mình, không phải về cuộc đời của người khác. Sứ đồ Phao-lô cũng khuyên: “Hãy làm việc bằng chính tay mình, để mình ăn uống” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:12). Tức là hãy bận rộn với công việc Chúa giao, đừng rảnh rang mà tọc mạch.

5. Làm theo “Quy Tắc Vàng” (Ma-thi-ơ 7:12)
“Vậy, hễ điều chi mà các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm điều đó cho họ.” Hãy tự hỏi: Bạn có muốn người khác theo dõi từng bước chân, từng bài đăng, từng mối quan hệ của mình không? Chắc chắn là không. Vậy thì đừng làm điều đó với người khác.

6. Sự quan tâm đúng mực – trách nhiệm của Hội Thánh
Mặt khác, Kinh Thánh dạy chúng ta phải quan tâm đến nhau và giúp nhau sống thánh khiết. Ga-la-ti 6:1 dạy: “Hỡi anh em, nếu có người nào tình cờ phạm lỗi gì, anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại; chính mình anh em phải giữ, e cũng bị dỗ dành chăng.” Tuy nhiên, việc này không có nghĩa là chúng ta phải theo dõi, giám sát từng hành vi của anh em mình. Trái lại, chúng ta cần có bằng chứng rõ ràng (như được chứng kiến) hoặc người đó tự thú nhận, và nếu cần, chúng ta phải đối diện trực tiếp với tinh thần yêu thương, tôn trọng (Ma-thi-ơ 18:15-17). Chúng ta không được đi “rình mò” để bắt quả tang tội lỗi của người khác.

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc Kinh Thánh vào thực tế, đặc biệt trong bối cảnh mạng xã hội và công nghệ hiện nay?

1. Kiểm soát việc sử dụng mạng xã hội
Đặt giới hạn thời gian sử dụng mạng xã hội. Hãy tự hỏi: Tại sao tôi lại vào trang cá nhân của người này nhiều lần? Có phải vì tò mò, ganh tỵ, hay vì tôi thực sự quan tâm đến họ? Nếu động cơ không trong sạch, hãy dừng lại. Có thể tạm ngưng theo dõi (unfollow) hoặc thậm chí chặn (block) nếu cần, để không bị cám dỗ.

2. Cầu nguyện và tìm sự chữa lành từ Chúa
Nếu bạn thấy mình có thói quen “theo dõi” ai đó (như người yêu cũ, đồng nghiệp, người bạn ghen tị), hãy thú nhận với Chúa và xin Ngài chữa lành những vết thương lòng, sự cô đơn, lòng tự ti hay sự thất vọng đang thúc đẩy bạn. Hãy đổ đầy lòng mình bằng Lời Chúa và sự hiện diện của Ngài.

3. Tập trung vào cuộc sống của chính mình
Thay vì dành thời gian soi mói người khác, hãy đầu tư vào mối quan hệ với Chúa, phát triển bản thân, phục vụ người khác, và thực hiện những mục tiêu Chúa đặt để. “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31)

4. Xây dựng mối quan hệ trực tiếp
Nếu bạn thực sự quan tâm đến một người, hãy tiếp cận trực tiếp (nếu có thể) thay vì “theo dõi” qua mạng. Hãy hỏi thăm, trò chuyện, cầu nguyện cho họ. Điều đó sẽ vun đắp tình bạn chân thành và tránh hiểu lầm.

5. Áp dụng nguyên tắc Philippians 4:8
“Cuối cùng, hỡi anh em, phàm điều chi chân thật, điều chi đáng tôn, điều chi công bình, điều chi thanh sạch, điều chi đáng yêu chuộng, điều chi có tiếng tốt, nếu có đức hạnh nào, nếu có khen ngợi nào, thì anh em hãy nghĩ đến những điều đó.” Hãy để tâm trí mình tập trung vào những điều tốt đẹp, thánh thiện, chứ không phải vào những tin đồn hay những điều riêng tư của người khác.

Kinh Thánh không tán thành việc theo dõi người khác với động cơ xấu, tò mò, ghen ghét, hoặc muốn phán xét. Những hành vi như xen vào chuyện người khác, ngồi lê đôi mách, dò xét, nhìn với lòng tham muốn đều bị Kinh Thánh lên án. Là con cái Chúa, chúng ta được kêu gọi sống trong tình yêu thương, tôn trọng quyền riêng tư của nhau, tập trung vào sự tăng trưởng thuộc linh của chính mình, và khi cần quan tâm đến anh em thì làm với tinh thần nâng đỡ, nhẹ nhàng. Hãy để Lời Chúa dẫn dắt và biến đổi tấm lòng chúng ta, giúp chúng ta có thói quen lành mạnh trong mối quan hệ với người khác, cả trực tiếp lẫn trực tuyến. Khi đó, chúng ta sẽ kinh nghiệm được sự tự do thật sự và bình an mà Chúa ban.