Có phải có sai sót trong việc tính 14 đời ở Ma-thi-ơ chương 1 không?

Gia phả của Chúa Giê-xu Christ được ghi lại trong Ma-thi-ơ 1:1-17 là một trong những phần mở đầu quan trọng và đầy ấn tượng của Tân Ước. Tuy nhiên, nhiều độc giả khi đối chiếu với các sách lịch sử trong Cựu Ước (như 1 & 2 Sử Ký) hoặc so sánh với gia phả trong Lu-ca chương 3, thường nêu lên câu hỏi về tính chính xác của các con số "14 đời" mà Ma-thi-ơ đã trình bày. Liệu có phải là một sai sót, một lỗi biên soạn, hay là một dụng ý thần học sâu sắc? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, văn hóa, ngôn ngữ và mục đích thần học để làm sáng tỏ vấn đề tưởng chừng như "mâu thuẫn" này.

Trước khi đi vào chi tiết các con số, chúng ta phải hiểu mục đích của Sứ đồ Ma-thi-ơ khi viết sách Phúc Âm này. Ma-thi-ơ viết chủ yếu cho độc giả là người Do Thái, nhằm chứng minh rằng Chúa Giê-xu chính là Đấng Mê-si-a (Christ) mà Kinh Thánh Cựu Ước đã hứa. Do đó, gia phả ngay từ đầu đã mang tính chất thần học và biện giáo hơn là một bản ghi chép phả hệ thuần túy lịch sử.

Ma-thi-ơ 1:1 tuyên bố rõ: "Gia phả Đức Chúa Jêsus Christ, con cháu Đa-vít và con cháu Áp-ra-ham." Hai nhân vật then chốt này là trụ cột của giao ước: Áp-ra-ham (Giao ước về dòng dõi và phước hạnh - Sáng Thế Ký 12:1-3) và Đa-vít (Giao ước về một Vua đời đời trên ngôi - 2 Sa-mu-ên 7:12-16). Gia phả này khẳng định Chúa Giê-xu thỏa mãn hoàn toàn các điều kiện về dòng dõi của Đấng Mê-si-a.

Ông còn cố ý sắp xếp gia phả thành ba nhóm, mỗi nhóm 14 đời (Ma-thi-ơ 1:17): "Như vậy, từ Áp-ra-ham đến Đa-vít, là mười bốn đời; từ Đa-vít đến khi bị đày qua nước Ba-by-lôn, mười bốn đời; và từ khi bị đày qua nước Ba-by-lôn đến Đấng Christ, mười bốn đời." Đây là một cấu trúc có chủ đích, mang tính ghi nhớ (mnemonic) và biểu tượng.

Khi đếm kỹ các tên trong bản liệt kê của Ma-thi-ơ, chúng ta thấy có những điểm dường như không khớp:

1. Nhóm 1: Từ Áp-ra-ham đến Đa-vít (câu 2-6a)
Ma-thi-ơ liệt kê: (1) Áp-ra-ham, (2) Y-sác, (3) Gia-cốp, (4) Giu-đa, (5) Pha-rê (và Sa-rơ), (6) Hết-rôn, (7) A-ram, (8) A-mi-na-đáp, (9) Na-ách-son, (10) Sanh-môn, (11) Bô-ô (với Ra-háp), (12) Ô-bết (với Ru-tơ), (13) Gie-sê, (14) Đa-vít.
→ Đúng 14 đời. Nhóm này thường không gây tranh cãi.

2. Nhóm 2: Từ Đa-vít đến khi Lưu đày Ba-by-lôn (câu 6b-11)
Ma-thi-ơ liệt kê: (1) Sa-lô-môn, (2) Rô-bô-am, (3) A-bi-gia, (4) A-sa, (5) Giô-sa-phát, (6) Giô-ram, (7) Ô-xia, (8) Giô-tham, (9) A-cha, (10) Ê-xê-chia, (11) Ma-na-se, (12) A-môn, (13) Giô-si-a, (14) Giê-chô-ni-a.

Vấn đề 1: Nếu so với Cựu Ước (1&2 Các Vua, 1&2 Sử Ký), giữa Giô-ram và Ô-xia (còn gọi là A-xa-ria) đã bị bỏ qua ba vua: A-cha-xia, Giô-ách, và A-ma-xia (xem 2 Các Vua 8:25 - 14:29). Tại sao?

Vấn đề 2: Ma-thi-ơ ghi "Giô-si-a sanh Giê-chô-ni-a". Nhưng theo 1 Sử Ký 3:15-16, Giô-si-a sanh Giô-ha-chim (Ê-li-a-kim), rồi Giô-ha-chim mới sanh Giê-chô-ni-a (còn gọi là Giê-hô-gia-kin). Có một thế hệ bị bỏ qua ở đây.

→ Nếu đếm đủ tất cả các vua, sẽ có hơn 14 đời.

3. Nhóm 3: Từ Thời Lưu đày đến Đấng Christ (câu 12-16)
Ma-thi-ơ liệt kê: (1) Sa-la-thi-ên, (2) Xô-rô-ba-bên, (3) A-bi-út, (4) Ê-li-a-kim, (5) A-xô, (6) Sa-đốc, (7) A-chim, (8) Ê-li-út, (9) Ê-lê-a-xa, (10) Ma-than, (11) Gia-cốp, (12) Giô-sép, (13) chồng của Ma-ri, (14) Đức Chúa Jêsus, gọi là Christ.

Vấn đề 3: Đây là một danh sách rất ngắn so với khoảng thời gian gần 600 năm từ thời lưu đày đến Chúa Giê-xu giáng sinh. Rõ ràng nhiều tên đã bị bỏ qua (omitted).

Vấn đề 4: Đáng chú ý nhất, Ma-thi-ơ kết thúc bằng "Giô-sép, chồng Ma-ri, là người sanh Đức Chúa Jêsus, gọi là Đấng Christ" (câu 16). Ngài cẩn thận không nói "Giô-sép sanh Đức Chúa Jêsus" (như các câu trước: "A-sanh Giô-sa-phát"). Điều này bảo vệ hoàn toàn giáo lý về sự giáng sinh đồng trinh, đồng thời cho thấy gia phả này là pháp lý (legal lineage) của Giô-sép, chứng minh quyền thừa kế ngôi vua Đa-vít, chứ không phải là dòng dõi huyết thống (blood lineage) của Ma-ri. (Gia phả trong Lu-ca có thể là gia phả huyết thống của Ma-ri).

Những "vấn đề" trên không phải là sai sót, mà là bằng chứng cho thấy sự chủ đích trong phương pháp biên soạn của Ma-thi-ơ, phù hợp với văn hóa và cách viết sử của người Do Thái thời đó.

1. Khái Niệm "Đời" (Generation - Γενεά / Genea):
Từ Hy Lạp "γενεά" (genea) được dùng ở đây có thể chỉ "một thế hệ", một "giai đoạn lịch sử", hay một "mắt xích quan trọng" trong dòng dõi. Cách tính "đời" của người Sê-mít (Do Thái, Ả Rập) không cứng nhắc như cách tính phương Tây hiện đại. Họ thường sử dụng cách tính "telescoping" (thu gọn), nghĩa là bỏ qua những mắt xích không quan trọng để đạt được một cấu trúc hoặc con số biểu tượng nào đó, miễn là không làm sai lệch dòng dõi chính.

2. Mục Đích Của Con Số 14:
Con số 14 mang ý nghĩa biểu tượng rất lớn. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, mỗi chữ cái có một giá trị số (gematria). Tên "Đa-vít" (דוד - DVD) có giá trị số là: D(alet)=4 + V(av)=6 + D(alet)=4 = 14. Do đó, ba nhóm 14 đời (14+14+14) chính là cách Ma-thi-ơ nhấn mạnh ba lần rằng Chúa Giê-xu là "Con Đa-vít", là Đấng kế vị hợp pháp của vương triều Đa-vít! Cấu trúc này dễ nhớ, dễ truyền khẩu và là một luận điểm thần học mạnh mẽ cho độc giả Do Thái.

3. Việc Bỏ Qua Các Vua Trong Nhóm 2:
Việc bỏ qua A-cha-xia, Giô-ách, A-ma-xia giữa Giô-ram và Ô-xia không phải ngẫu nhiên. Có hai lý do chính:

- Lý do thần học: Ma-thi-ơ 1:7 ghi rõ "Giô-ram sanh Ô-xia". Nhưng nếu đọc 2 Các Vua 8:18, chúng ta thấy Giô-ram lấy con gái của A-háp là A-tha-li, một người thờ phượng Ba-anh. Dòng dõi này bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự thờ hình tượng. Có thể Ma-thi-ơ, dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, muốn rút ngắn dòng dõi qua một nhân vật có liên hệ với sự rủa sả (xem 2 Sử Ký 22:3-4). Một số học giả cũng cho rằng đây là sự ứng nghiệm lời tiên tri về việc tuyệt dòng của Giê-hu đối với nhà A-háp (2 Các Vua 10:30), dù lời rủa này không áp dụng cho dòng Vua Đa-vít.

- Lý do cấu trúc: Để đạt được con số biểu tượng 14, việc lược bỏ là cần thiết. Việc bỏ qua một vài vua không làm thay đổi sự thật rằng Chúa Giê-xu là con cháu hợp pháp của Sa-lô-môn và các vua Giu-đa.

4. Sự Khác Biệt Với Gia Phả Lu-ca:
Sự khác biệt giữa hai gia phả (từ Đa-vít trở đi) là một trong những bằng chứng mạnh mẽ nhất cho thấy không có sự sai sót, mà là hai góc nhìn khác nhau. Ma-thi-ơ ghi lại dòng pháp lý của Vua (qua Sa-lô-môn) để chứng minh quyền làm Vua (quyền thừa kế ngôi vua). Còn Lu-ca, viết cho độc giả Hy Lạp, có thể ghi lại dòng huyết thống thực tế (qua Na-than, con trai khác của Đa-vít - Lu-ca 3:31) để chứng minh Ngài thực sự là con người, là Con Người (Son of Man). Cả hai cùng hội tụ nơi Giô-sép (theo hai cách tính phả hệ khác nhau) và đều chứng thực Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si-a trọn vẹn.

Nghiên cứu này không chỉ để giải đáp một thắc mắc học thuật, mà còn đem lại nhiều bài thuộc linh quý báu:

1. Lòng Tin Cậy Tuyệt Đối Vào Sự Chính Xác Của Lời Chúa:
Khi gặp những phần Kinh Thánh dường như khó hiểu hoặc mâu thuẫn, thái độ của chúng ta không phải là hoài nghi, nhưng là khiêm nhường tìm kiếm (Châm ngôn 25:2). Chúa đã ban Lời Ngài là "đã được soi dẫn" (2 Ti-mô-thê 3:16). Những gì chúng ta cho là "sai sót" thường xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về văn hóa, ngôn ngữ và mục đích của tác giả. Nghiên cứu kỹ lưỡng sẽ củng cố đức tin của chúng ta vào sự hoàn hảo của Kinh Thánh.

2. Hiểu Biết Về Mục Đích Của Kinh Thánh:
Kinh Thánh không phải là một cuốn sách lịch sử khô khan hay một bản phả hệ thuần túy. Đó là Lời sống (Hê-bơ-rơ 4:12), được viết ra với mục đích tối thượng là giới thiệu Chúa Giê-xu Christ và đem lại sự cứu rỗi cho người tin (Giăng 20:31). Mọi chi tiết, kể cả cách sắp xếp con số, đều nhằm phục vụ cho mục đích thần học cao trọng đó.

3. Bài Học Về Sự Chủ Tâm Của Đức Chúa Trời Trong Lịch Sử:
Cấu trúc 14-14-14 cho thấy lịch sử cứu rỗi không phải là một chuỗi sự kiện ngẫu nhiên. Đức Chúa Trời đang cầm quyền, dẫn dắt dòng lịch sử từ Áp-ra-ham, qua Đa-vít, qua những thăng trầm của vương quốc, cho đến thời điểm trọn vẹn khi Đấng Christ giáng sinh (Ga-la-ti 4:4). Ngay cả những "khoảng trống" (các vua bị bỏ qua) cũng nằm trong sự điều khiển của Ngài.

4. Sự Vinh Hiển Của Ân Điển:
Gia phả của Ma-thi-ơ bao gồm cả những nhân vật "có vấn đề": Ra-háp là kỹ nữ ngoại bang, Ru-tơ là người Mô-áp, Đa-vít là kẻ ngoại tình và mưu sát, Sa-lô-môn sa vào ngoại tình... Điều này cho thấy Chúa Cứu Thế đến cho người có tội (Ma-thi-ơ 9:13). Dòng dõi thánh của Ngài không hoàn hảo về mặt con người, nhưng chính Ngài là Đấng Thánh hoàn toàn. Ân điển của Đức Chúa Trời tỏ ra vinh hiển qua những con người bất toàn.

Không hề có sai sót trong việc tính 14 đời ở Ma-thi-ơ chương 1. Những gì chúng ta thấy là một tác phẩm được Đức Thánh Linh soi dẫn, được sắp xếp một cách chủ ý, tinh tế và đầy trí tuệ bởi Sứ đồ Ma-thi-ơ. Cấu trúc ba lần 14 đời là một ám chỉ mã số (code) mạnh mẽ cho độc giả Do Thái về danh tính của Chúa Giê-xu: NGÀI CHÍNH LÀ CON ĐA-VÍT, VUA MUÔN ĐỜI.

Thay vì dừng lại ở những thắc mắc bề ngoài, chúng ta hãy đi sâu vào tấm lòng của Đức Chúa Trời được bày tỏ qua từng chi tiết trong Lời Ngài. Gia phả khô khan tưởng chừng như vậy lại ẩn chứa một sứ điệp vinh quang về Đấng Cứu Thế, Đấng đã bước vào dòng lịch sử loài người để cứu chuộc chúng ta. Hãy đọc, nghiên cứu và tin cậy Lời Chúa với tấm lòng kính sợ và yêu mến, vì mọi nét chữ đều phản chiếu vinh quang của Chân Lý nhập thể - Chúa Giê-xu Christ.

"Hãy đem hết lòng tin cậy mà nhận lấy lời tôi dạy, chớ nên bỏ mất; Vì lời ấy là sự sống cho người nào tìm được nó, Và sự khỏe mạnh cho toàn thân thể của họ." (Châm Ngôn 4:22)