Ý nghĩa của sự lừa dối hư không trong Cô-lô-se 2:8 là gì?

Trong hành trình đức tin, mỗi Cơ Đốc nhân đều đối diện với những thách thức từ các hệ tư tưởng và triết lý ngoại lai muốn làm lu mờ sự vinh hiển của Đấng Christ và sự trọn vẹn của Tin Lành. Một trong những lời cảnh báo nghiêm túc và thời sự nhất được Sứ đồ Phao-lô đưa ra nằm trong thư gửi cho Hội Thánh tại Cô-lô-se. Câu Kinh Thánh Cô-lô-se 2:8 không chỉ là một lời khuyên nhủ, mà là một mệnh lệnh chiến đấu thuộc linh, vạch trần bản chất của những sự dạy dỗ sai lầm đang đe dọa nền tảng đức tin. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai quật ý nghĩa đầy đủ của “sự lừa dối hư không” trong bối cảnh nguyên bản, đồng thời đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc ngày nay.

Thư Cô-lô-se được viết bởi Sứ đồ Phao-lô trong lúc người bị giam cầm tại Rô-ma (khoảng năm 60-62 S.C.), cùng thời điểm với thư Ê-phê-sô, Phi-líp và Phi-lê-môn. Hội Thánh tại Cô-lô-se không phải do Phao-lô trực tiếp thành lập, mà có lẽ bởi Ê-pháp-ra, một môn đồ của ông (Cô-lô-se 1:7, 4:12-13). Thông qua báo cáo của Ê-pháp-ra, Phao-lô biết đến những giáo lý lạ đang len lỏi vào Hội Thánh, đe dọa làm suy yếu sự hiểu biết về Đấng Christ.

Bối cảnh này cho thấy một mối nguy hiểm tinh vi: sự pha trộn giữa đức tin Cơ Đốc với các yếu tố của triết học Hy Lạp, thuyết ngộ đạo (Gnosticism) sơ khai, và các tập tục tôn giáo Do Thái giáo. Những người truyền bá giáo lý sai lầm này (thường được gọi là “phái Cô-lô-se” hay những kẻ gây bối rối) đề cao sự khôn ngoan bí mật, các cấp bậc thiêng liêng, sự thờ phượng các thiên sứ, các quy tắc khắc kỷ về ăn uống và ngày lễ (Cô-lô-se 2:16-18, 20-23). Họ gián tiếp hoặc trực tiếp hạ thấp địa vị tối cao và sự đầy đủ của Đấng Christ trong sự cứu rỗi. Do đó, toàn bộ chương 2 của thư Cô-lô-se là một luận chiến thần học hùng hồn, khẳng định sự đầy đủ trọn vẹn và thẩm quyền tuyệt đối của Đấng Christ.

Chúng ta hãy cùng xem xét câu Kinh Thánh then chốt trong bản Truyền Thống 1925: “Hãy giữ chừng, kẻo có ai lấy triết học và lời hư không, theo lời truyền khẩu của loài người, sơ học của thế gian, mà không theo Đấng Christ, bắt anh em phục chăng.” (Cô-lô-se 2:8).

Phân tích từ ngữ Hy Lạp sẽ giúp chúng ta thấu hiểu sắc thái cảnh báo của Phao-lô:

• “Hãy giữ chừng” (Βλέπετε - Blepete): Đây là động từ ở thể mệnh lệnh, hiện tại, chủ động, số nhiều. Nó có nghĩa là “hãy nhìn”, “hãy coi chừng”, “hãy thận trọng”. Thì hiện tại nhấn mạnh đến một hành động liên tục, cảnh giác thường xuyên, không phải là một sự đề phòng nhất thời.
• “Triết học” (φιλοσοφίας - philosophias): Từ ghép giữa “philos” (yêu mến) và “sophia” (sự khôn ngoan). Trong ngữ cảnh này, Phao-lô không lên án mọi hình thức tư duy triết học, nhưng cụ thể chỉ về hệ thống tư tưởng của con người tách rời khỏi sự mặc khải của Đức Chúa Trời trong Đấng Christ. Đó là sự khôn ngoan thuần túy thuộc về thế gian.
• “Và lời hư không” (καὶ κενῆς ἀπάτης - kai kenēs apatēs): Cụm từ then chốt. “Kenēs” (κενῆς) có nghĩa là “trống rỗng”, “vô ích”, “hư không”, không có thực chất hay giá trị thật. “Apatēs” (ἀπάτης) nghĩa là “sự lừa dối”, “sự lừa gạt”, “sự phỉnh phờ”. Kết hợp lại, “κενῆς ἀπάτης” miêu tả một sự lừa dối mang bản chất rỗng tuếch, vô giá trị. Nó hấp dẫn, nghe có vẻ uyên thâm, nhưng bên trong hoàn toàn trống rỗng về lẽ thật cứu rỗi và không có quyền năng biến đổi. Nó là “lời hư không”.
• “Theo lời truyền khẩu của loài người” (κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων - kata tēn paradoxin tōn anthrōpōn): Tương tự như lời Chúa Giê-xu cảnh báo người Pha-ri-si trong Mác 7:8. “Paradosis” (παράδοσιν) là truyền thống, giáo lý được truyền miệng. Phao-lô nhấn mạnh nguồn gốc thuần túy loài người của những giáo lý này, đối lập với lẽ thật đến từ Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 1:11-12).
• “Sơ học của thế gian” (κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου - kata ta stoicheia tou kosmou): Đây là một cụm từ gây tranh luận. “Stoicheia” (στοιχεῖα) nguyên thủy chỉ các yếu tố căn bản của vũ trụ (như đất, nước, lửa, khí), sau này mở rộng ý chỉ các nguyên tắc sơ đẳng, căn bản, hoặc các quyền lực tâm linh/thuộc linh (như các thiên sứ, các quyền cai trị). Ở đây, kết hợp với “của thế gian” (tou kosmou), nó có thể ám chỉ:
  • Những nguyên tắc tôn giáo sơ đẳng: Các luật lệ, lễ nghi bề ngoài (như kiêng ăn, giữ ngày) mà Chúa Cứu Thế đã hoàn tất (Cô-lô-se 2:16-17).
  • Những quyền lực thuộc linh cơ bản của thế gian này: Các hệ thống, thế lực, hay tà linh đang cai trị trật tự cũ, nơi con người bị bắt làm nô lệ (Ga-la-ti 4:3, 9).
  Dù hiểu theo cách nào, chúng đều là những thứ “yếu đuối, nghèo nàn” (Ga-la-ti 4:9) so với sự trọn vẹn trong Đấng Christ.
• “Mà không theo Đấng Christ” (καὶ οὐ κατὰ Χριστόν - kai ou kata Christon): Đây là tiêu chuẩn tối hậu. Chữ “theo” (κατὰ - kata) có nghĩa là “phù hợp với”, “đúng theo tiêu chuẩn của”. Mọi triết lý, giáo lý, truyền thống đều phải được đem ra đo lường dưới ánh sáng của chính Đấng Christ và lẽ thật về Ngài. Bất cứ điều gì không phù hợp hoặc tách rời khỏi Ngài đều thuộc về “sự lừa dối hư không”.

Cấu trúc câu cho thấy một sự tương phản rõ rệt: Một bên là phức hợp nguy hiểm bao gồm **Triết học (nguồn gốc) + Lời hư không (bản chất) + Truyền thống loài người (phương pháp) + Sơ học thế gian (nội dung)**. Bên kia là **Đấng Christ**. Không có vùng xám. Hoặc là bị bắt làm phục theo hệ thống đó, hoặc là trung thành với Đấng Christ.

Lời cảnh báo của Phao-lô vẫn vang vọng mạnh mẽ trong thế kỷ 21. “Sự lừa dối hư không” có thể mang nhiều hình thái tinh vi:

• Chủ nghĩa duy lý và thuyết vô thần khoa học: Hệ tư tưởng cho rằng chỉ có những gì khoa học chứng minh được mới là thật, phủ nhận siêu nhiên và thẩm quyền của Kinh Thánh. Nó hứa hẹn sự giải phóng nhưng để lại tâm hồn trống rỗng (hư không).
• Chủ nghĩa hậu hiện đại và tương đối luận: Quan điểm cho rằng không có lẽ thật tuyệt đối, “chân lý của bạn không phải là chân lý của tôi”. Điều này trực tiếp tấn công vào tuyên bố “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống” của Đức Chúa Giê-xu (Giăng 14:6).
• Sự pha trộn tôn giáo (Syncretism): Việc trộn lẫn các giáo lý Cơ Đốc với những thực hành tâm linh, phong thủy, tướng số, hoặc quan niệm luân hồi của các tôn giáo khác. Đây chính là “lời truyền khẩu của loài người” và “sơ học của thế gian”.
• Chủ nghĩa cá nhân và thần học tự phát: Tinh thần “tôi tin theo cách của tôi”, coi trải nghiệm và cảm xúc cá nhân cao hơn lẽ thật khách quan của Kinh Thánh. Đây là một dạng “triết học” đề cao cái tôi.
• Chủ nghĩa tiêu thụ và theo đuổi vật chất: Triết lý sống cho rằng hạnh phúc và giá trị con người nằm ở sự sở hữu và hưởng thụ. Nó là một “lời hư không” vĩ đại, hứa hẹn sự thỏa mãn nhưng không bao giờ giữ được lời (Truyền đạo 1:2, 2:10-11).

Làm thế nào để vâng theo mệnh lệnh “Hãy giữ chừng” và không bị “bắt phục”? Phao-lô không chỉ cảnh báo mà còn đưa ra giải pháp tích cực trong những câu tiếp theo (Cô-lô-se 2:9-10):

1. Nhận Biết Sự Đầy Đủ Trọn Vẹn Của Đấng Christ (câu 9-10): “Vì sự đầy đủ của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình... anh em có sự đầy đủ trong Ngài.” Chìa khóa đầu tiên là thần học đúng đắn về Đấng Christ. Chúng ta phải liên tục học hỏi, suy ngẫm và am hiểu rằng trong Đấng Christ, chúng ta đã có đầy đủ mọi sự. Không cần thêm bất kỳ bí quyết, khai sáng, hay cấp bậc tâm linh nào ngoài Ngài. Mọi nhu cầu thuộc linh đều được thỏa mãn trong Ngài.

2. Bám Rễ Vững Vàng Trong Ngài (câu 7): Ngay trước lời cảnh báo, Phao-lô khích lệ: “Hãy châm rễ và lập nền trong Ngài... và làm cho vững bền trong đức tin.” Đời sống Cơ Đốc không phải là một chuỗi những quy tắc phòng thủ, mà là một mối quan hệ sống động, ngày càng sâu nhiệm với Chúa Cứu Thế. Sự nhận biết Ngài phải trở nên sâu xa như rễ cây đâm sâu vào đất.

3. Được Đầy Dẫy Trong Ngài (câu 10): Chúng ta “có sự đầy đủ trong Ngài” (thể bị động – được ban cho), và chúng ta cũng được kêu gọi để “được đầy dẫy trong Ngài” (một tiến trình). Điều này xảy ra qua sự thông công với Ngài trong sự cầu nguyện, suy gẫm Lời Chúa, và vâng phục Thánh Linh.

4. Sàng Lọc Mọi Sự Dạy Dỗ Bằng Tiêu Chuẩn Đấng Christ (câu 8b): Trong đời sống hằng ngày, khi đối diện với bất kỳ thông điệp, triết lý, hay lời khuyên nào (từ sách vở, truyền thông, giáo dục, thậm chí từ trong Hội Thánh), chúng ta phải tập thói quen đặt câu hỏi: “Điều này có ‘theo Đấng Christ’ không? Nó có phù hợp với bản tính, công việc và lời dạy của Ngài như được mặc khải trong Kinh Thánh không? Nó có tôn cao Đấng Christ hay làm lu mờ Ngài?”.

5. Sống Trong Tự Do Của Ân Điển, Không Lệ Thuộc Luật Lệ (câu 16-17, 20-23): Đừng để ai đoán xét bạn về các vấn đề thức ăn, đồ uống, ngày lễ... vì những điều đó chỉ là “bóng của các việc sẽ tới”, còn “hình thực” thuộc về Đấng Christ. Sự lừa dối hư không thường hấp dẫn qua vẻ ngoài “khôn ngoan” và “khiêm nhường” của các quy tắc khắc kỷ, nhưng thực chất chúng không có giá trị chống lại các ham muốn của xác thịt (câu 23). Sức mạnh chiến thắng thật sự đến từ sự chết và sống lại với Đấng Christ (câu 12, 20).

Cô-lô-se 2:8 không phải là lời kêu gọi sống trong sự sợ hãi hoặc cô lập với thế giới. Ngược lại, đó là lời kêu gọi sống trong sự tự do, tỉnh thức và khôn ngoan. Sự “lừa dối hư không” nguy hiểm vì nó trông có vẻ đúng, nghe có vẻ khôn ngoan, nhưng bản chất lại trống rỗng và dẫn người ta xa rời Đấng Christ – nguồn của mọi sự đầy đủ.

Lời giải độc hữu hiệu nhất chính là một tình yêu sâu đậm và một sự hiểu biết ngày càng tăng trưởng về Chúa Giê-xu Christ. Khi chúng ta thật sự thấy Ngài là Đấng vinh hiển, trọn vẹn, và đầy quyền năng như Kinh Thánh bày tỏ, thì mọi triết lý hư không của thế gian sẽ tự động mất đi sức hấp dẫn. Chúng ta được kêu gọi không chỉ “giữ chừng” mà còn tích cực “làm cho vững bền trong đức tin” (Cô-lô-se 2:7), để dù gió của mọi thời thượng triết lý có thổi đến, chúng ta vẫn đứng vững trên nền đá là chính Đấng Christ (Ma-thi-ơ 7:24-27).

Hãy để lời của Phao-lô trong Cô-lô-se 2:6-7 là kim chỉ nam: “Vậy, anh em đã nhận Đức Chúa Jêsus Christ thể nào, thì hãy bước đi trong Ngài thể ấy; hãy châm rễ và lập nền trong Ngài, lấy đức tin làm cho bền vững, theo như anh em đã được dạy dỗ, và hãy dư dật trong sự cảm tạ.”