Kinh Thánh nói gì về việc làm cha mẹ kế?

Trong một thế giới mà cấu trúc gia đình ngày càng đa dạng, vai trò của cha mẹ kế (stepparents) trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Dù thuật ngữ “cha mẹ kế” không trực tiếp xuất hiện trong các bản văn Kinh Thánh tiêu chuẩn, Lời Chúa lại dày đặc những nguyên tắc vĩnh cửu về trách nhiệm, tình yêu thương, sự dạy dỗ và ân điển trong các mối quan hệ gia đình. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi nhìn vào những nguyên tắc nền tảng này để tìm kiếm sự khôn ngoan và chỉ dẫn cho hành trình đầy thách thức nhưng cũng nhiều ân phước của việc làm cha mẹ kế. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá các mẫu gương, mệnh lệnh và lời hứa từ Kinh Thánh để vẽ nên một bức tranh toàn diện về sự kêu gọi thánh trong vai trò này.

Nguyên Tắc Nền Tảng: Gia Đình Trong Kế Hoạch Của Đức Chúa Trời

Trước khi đi sâu vào vai trò cụ thể, chúng ta phải hiểu quan điểm của Kinh Thánh về gia đình. Gia đình đầu tiên được Đức Chúa Trời thiết lập trong Sáng Thế Ký 2:24: “Bởi vậy cho nên người nam sẽ lìa cha mẹ mà dính díu cùng vợ mình, và cả hai sẽ trở nên một thịt”. Đơn vị cơ bản là mối liên hệ giữa chồng và vợ – một giao ước làm nền tảng cho gia đình. Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng ghi nhận và đối diện với những hoàn cảnh gia đình tan vỡ và tái lập. Luật pháp Cựu Ước có những quy định cụ thể để bảo vệ người góa bụa và trẻ mồ côi (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:22; Phục Truyền Luật Lệ Ký 24:17), cho thấy trái tim của Đức Chúa Trời hướng về những người ở trong hoàn cảnh gia đình không trọn vẹn.

Một nguyên tắc xuyên suốt là trách nhiệm và sự chăm sóc. Trong I Ti-mô-thê 5:8, sứ đồ Phao-lô viết một lời nghiêm khắc: “Ví bằng có ai không săn sóc đến bà con mình, nhất là không săn sóc đến người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa”. Từ “người nhà” (trong nguyên văn Hy Lạp là oikeios – οἰκεῖος) không chỉ giới hạn trong quan hệ huyết thống, mà còn chỉ những người thuộc về cùng một mái nhà, một hộ gia đình. Điều này mở rộng trách nhiệm cho những người được đặt vào vị trí chăm sóc, bao gồm cả cha mẹ kế.

Những Mẫu Gương Trong Kinh Thánh: Sự Vâng Phục Và Chăm Sóc

1. Giô-sép – Người Cha Kế Mẫu Mực Của Chúa Giê-xu:
Có lẽ mẫu gương rõ ràng và quan trọng nhất trong Kinh Thánh về một người cha kế chính là Thánh Giô-sép. Ông đã đảm nhận vai trò làm cha trần thế của Chúa Giê-xu dù không phải là cha ruột. Ma-thi-ơ 1:18-25 mô tả cuộc khủng hoảng và sự vâng phục của Giô-sép. Khi biết Ma-ri mang thai, Giô-sép, là “người công bình” (δίκαιος – dikaios), đã định lặng lẽ ly dị nàng. Nhưng sau khi thiên sứ giải thích, ông đã vâng lời: “Giô-sép, con cháu Đa-vít, ngươi chớ ngại lấy Ma-ri làm vợ, vì con mà người chịu thai đó là bởi Đức Thánh Linh” (câu 20). Hành động “lấy vợ” và “không hề ăn ở với nàng cho đến khi nàng sanh một trai” (câu 24-25) cho thấy ông hoàn toàn đảm nhận trách nhiệm bảo vệ, che chở, công nhận và nuôi dưỡng Chúa Giê-xu như con của mình. Ông là trụ cột tinh thần và vật chất cho gia đình ấy.

2. Mạc-đô-chê – Người Bảo Hộ Và Cha Nuôi Của Ê-xơ-tê:
Sách Ê-xơ-tê kể câu chuyện về một cô gái trẻ mồ côi cả cha lẫn mẹ. Ê-xơ-tê 2:7 chép: “Mạc-đô-chê nuôi nàng Ha-đa-sa, tức là Ê-xơ-tê, con gái của cậu mình, vì nàng không có cha mẹ… Mạc-đô-chê nhận nàng làm con gái mình”. Ở đây, từ “nuôi” trong tiếng Hê-bơ-rơ là ʾōmēn (אֹמֵן), mang nghĩa nuôi dưỡng, ủng hộ, dạy dỗ. Mạc-đô-chê không chỉ cung cấp chỗ ở mà còn cho Ê-xơ-tê một nền tảng đạo đức, lời khuyên khôn ngoan (như dặn nàng đừng tỏ ra dân tộc mình), và sự quan tâm lo lắng thường xuyên (“ngày nào Mạc-đô-chê cũng đi dạo trước sân của đền các người nữ” – 2:11). Ông là hình ảnh của một người cha thay thế trung tín, có ảnh hưởng sâu sắc đến số phận và đức tin của Ê-xơ-tê.

3. Sự Dạy Dỗ Và Kỷ Luật Yêu Thương – Một Nguyên Tắc Cho Mọi Cha Mẹ:
Kinh Thánh không phân biệt giữa cha mẹ ruột và cha mẹ kế khi nói đến trách nhiệm dạy dỗ. Châm Ngôn 22:6 khuyên: “Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó”. Trong Tân Ước, Ê-phê-sô 6:4 ra lệnh: “Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó”. Từ “nuôi nấng” trong nguyên văn Hy Lạp là ektrephō (ἐκτρέφω), có nghĩa nuôi cho lớn lên, cung cấp mọi thứ cần thiết cho sự phát triển toàn diện – thể chất, tâm lý và thuộc linh. Điều này đặt lên vai người đang đảm nhiệm vai trò cha mẹ (dù là ruột hay kế) một trách nhiệm chủ động và yêu thương.

Những Thách Thức Đặc Thù Và Lời Đáp Của Kinh Thánh

Làm cha mẹ kế đi kèm với những thách thức riêng: cảm giác xa cách, sự trung thành bị chia rẽ, mâu thuẫn với cha/mẹ ruột, hay nỗi đau từ sự mất mát trước đó. Kinh Thánh không lảng tránh những thực tế phức tạp của tâm lý con người.

1. Yêu Thương Bằng Hành Động (Agape) Thay Vì Chỉ Cảm Xúc (Phileo):
Không phải lúc nào tình cảm tự nhiên cũng dễ dàng nảy sinh. Kinh Thánh kêu gọi chúng ta sống bằng agapē (ἀγάπη) – tình yêu thương có chủ ý, hy sinh, được biểu hiện qua hành động. I Cô-rinh-tô 13:4-7 mô tả tình yêu thương này: “Tình yêu thương hay nhịn nhục... chẳng ham muốn điều chi mình... chẳng chăm về lỗi người...” Một người cha/mẹ kế có thể chọn lựoa cư xử với con riêng của vợ/chồng bằng sự nhẫn nại, tử tế, và kiên trì, ngay cả khi mối quan hệ chưa thân thiết. Hành động yêu thương thường dẫn dắt cảm xúc theo sau.

2. Tìm Kiếm Sự Hòa Thuận Và Bình An:
Rô-ma 12:18 dạy: “Nếu có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa thuận với mọi người”. Câu Kinh Thánh này rất thực tế: “nếu có thể được” thừa nhận rằng đôi khi mối quan hệ có những giới hạn. Nhiệm vụ của chúng ta là làm hết sức mình để kiến tạo hòa bình. Điều này có thể có nghĩa là tôn trọng ranh giới, không ép buộc sự gần gũi, và kiên nhẫn chờ đợi sự tin tưởng được xây dựng từng ngày.

3. Giao Phó Mối Quan Hệ Cho Chúa:
Châm Ngôn 3:5-6 nhắc nhở: “Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, Chớ nương cậy vào sự thông sáng của con; Phàm trong các việc làm của con, khá nhận biết Ngài, Thì Ngài sẽ chỉ dẫn các nẻo của con”. Hành trình làm cha mẹ kế đầy những tình huống không có sách vở nào hướng dẫn. Sự khôn ngoan đến từ việc cầu xin Chúa hàng ngày, tìm kiếm ý muốn Ngài cho từng cử chỉ, lời nói, và quyết định trong gia đình.

Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Cơ Đốc Hằng Ngày

1. Xây Dựng Trên Nền Tảng Hôn Nhân Vững Chắc:
Mối quan hệ vợ chồng là trung tâm. Một cuộc hôn nhân lành mạnh, được nuôi dưỡng bởi tình yêu thương và sự tôn trọng (Ê-phê-sô 5:21-33), sẽ tạo ra một môi trường an toàn và ổn định để con cái (cả riêng và chung) phát triển. Hãy đồng nhất trong cách dạy dỗ và kỷ luật, luôn hỗ trợ nhau trước mặt con cái.

2. Trở Thành Một Tấm Gương Về Đức Tin Và Nhân Cách:
Con cái học nhiều nhất từ những gì chúng thấy. Hãy để chúng thấy nơi bạn sự trung tín, vị tha, công bằng và nhất là tình yêu thương bạn dành cho vợ/chồng mình. Chia sẻ đời sống cầu nguyện, đọc Kinh Thánh chung, và tham dự nhà thờ như một gia đình.

3. Tôn Trọng Quá Khứ Và Các Mối Quan Hệ Khác:
Đừng cố xóa bỏ hay phủ nhận cha/mẹ ruột của đứa trẻ. Thay vào đó, hãy tìm cách trở thành một nguồn hỗ trợ và yêu thương bổ sung. Khuyến khích con trẻ duy trì mối quan hệ lành mạnh với cha/mẹ ruột khi có thể, trừ khi điều đó gây hại.

4. Kiên Nhẫn Và Tha Thứ:
Sẽ có những lời nói và hành động gây tổn thương. Cô-lô-se 3:13 dạy: “Hãy nhường nhịn nhau, và nếu một người trong anh em có sự gì phàn nàn với kẻ khác, thì hãy tha thứ nhau…” Hãy sẵn sàng xin lỗi khi bạn sai và tha thứ khi bị xúc phạm. Kiên nhẫn là một trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22).

5. Cầu Nguyện Đặc Biệt Cho Từng Đứa Trẻ Và Mối Quan Hệ:
Hãy dâng lên Chúa từng đứa con riêng của vợ/chồng bạn. Cầu xin Ngài chữa lành những vết thương lòng, ban cho bạn sự khôn ngoan để yêu thương chúng cách phải lẽ, và mềm hóa lòng chúng để đón nhận tình yêu thương của bạn.

Kết Luận: Một Sự Kêu Gọi Đầy Ân Điển

Làm cha mẹ kế không phải là một vai trò phụ hay thứ yếu trong mắt Đức Chúa Trời. Đó là một cơ hội đặc biệt để thể hiện tình yêu thương hy sinh của Đấng Christ, Đấng đã đón nhận chúng ta – những người xa lạ – vào trong gia đình của Ngài (Ê-phê-sô 2:19). Như Giô-sép và Mạc-đô-chê, bạn được đặt vào vị trí đó bởi sự quan phòng của Chúa để bảo vệ, dẫn dắt và yêu thương. Dù hành trình có đầy chông gai, nhưng Chúa hứa ban sức lực và sự khôn ngoan cho những ai tìm cầu Ngài (Gia-cơ 1:5). Hãy bước đi trong sự vâng phục, kiên nhẫn và hy vọng, biết rằng công khó của bạn trong Chúa chẳng hề vô ích (I Cô-rinh-tô 15:58). Gia đình bạn, dù được hình thành qua những con đường phức tạp, vẫn có thể trở thành một chứng tích sống động về ân điển hàn gắn, tình yêu thương kiên nhẫn và phước hạnh từ Cha Thiên Thượng.