Con người được tạo nên giống hình ảnh và giống như Thiên Chúa có nghĩa gì (Sáng thế ký 1:26-27)?

Trong bức tranh hùng vĩ về công trình sáng tạo, một khoảnh khắc đặc biệt và thân mật đã xảy ra giữa Ba Ngôi Đức Chúa Trời: “Đức Chúa Trời phán rằng: Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta, đặng quản trị loài cá biển, loài chim trời, loài súc vật, loài côn trùng bò trên mặt đất, và khắp cả đất.” (Sáng Thế Ký 1:26). Ngay sau đó, Kinh Thánh xác nhận: “Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ.” (Sáng Thế Ký 1:27). Tuyên bố này không chỉ là nền tảng cho nhân học (sự hiểu biết về con người) theo Kinh Thánh, mà còn là chìa khóa để hiểu về phẩm giá, mục đích và số phận của nhân loại. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa thần học phong phú đằng sau cụm từ “hình ảnh” và “giống như” của Đức Chúa Trời, dựa trên văn bản gốc Hê-bơ-rơ, bối cảnh lịch sử, và sự mặc khải trọn vẹn trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Để thấu hiểu trọn vẹn, chúng ta phải quay về với ngôn ngữ gốc. Trong câu 26, Đức Chúa Trời phán: “Na’aseh Adam betsalmenu kidemuthenu.” Hai từ then chốt được sử dụng là “tselem” (צֶלֶם) và “demuth” (דְּמוּת).

“Tselem” (hình ảnh) thường được dùng để chỉ một cái gì đó có hình dạng cụ thể, một bức tượng hay đại diện (ví dụ: các tượng thần trong Dân Số Ký 33:52). Nó nói đến sự tương đồng về cấu trúc và đại diện. Con người là đại diện hữu hình của Đấng vô hình trên đất.

“Demuth” (giống như) nhấn mạnh đến sự tương tự, giống nhau về bản chất hoặc phẩm chất. Nó chỉ sự tương đồng, nhưng không phải là sự đồng nhất hoàn toàn. Từ này xuất hiện trong Ê-xê-chi-ên 1 để mô tả sự giống nhau của các sinh vật với hình dạng con người.

Sự kết hợp của hai từ này cho thấy một sự tương đồng vừa mang tính đại diện (“tselem”) vừa mang tính chất tương tự về bản chất (“demuth”). Con người không phải là Đức Chúa Trời, nhưng mang trong mình những dấu ấn, những phẩm chất phản chiếu Ngài, khiến họ khác biệt và vượt trội hoàn toàn so với mọi tạo vật khác. Điều này hoàn toàn đối lập với các thần thoại cổ đại, nơi con người được tạo ra làm nô lệ cho các thần. Tại đây, con người được tạo ra với tư cách là đại diện hoàng gia của Đức Vua trên trời.

Thần học Cơ Đốc qua các thời đại đã khám phá nhiều khía cạnh của Imago Dei. Chúng ta có thể tổng hợp qua bốn phương diện chính:

1. Khía Cạnh Bản Thể (Thuộc Linh): Đây là nền tảng. Con người có linh hồn bất diệt, có khả năng nhận biết, tương giao và thờ phượng Đức Chúa Trời. Sự sống thuộc linh, lương tâm và ý chí tự do là những điểm phân biệt con người với thế giới động vật. Sứ đồ Phao-lô chỉ ra rằng hình ảnh này được tái tạo trong sự công bình và thánh sạch của lẽ thật (Ê-phê-sô 4:24).

2. Khía Cạnh Quan Hệ: Đức Chúa Trời là tình yêu (1 Giăng 4:8) và tồn tại trong mối tương giao Ba Ngôi. Con người được tạo dựng cho các mối quan hệ: với Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 3:8), với nhau (Sáng Thế Ký 2:18 – “chẳng tốt nếu ở một mình”), và với cả tạo vật. Khả năng yêu thương, giao ước, giao tiếp và cộng đồng phản ánh bản tính của Đấng Tạo Hóa.

3. Khía Cạnh Chức Năng (Chức Vụ Đại Diện): Ngay trong Sáng Thế Ký 1:26, mục đích của Imago Dei được nối kết với chức vụ “quản trị.” Con người được đặt vào vườn Ê-đen “để trồng và giữ” (Sáng Thế Ký 2:15). Họ là những phó vương, đại diện cho quyền tể trị của Đức Chúa Trời để cai quản, chăm sóc và phát triển thế giới Ngài đã tạo dựng. Đây không phải là sự bóc lột, mà là sự quản lý khôn ngoan và trách nhiệm.

4. Khía Cạnh Đạo Đức & Trí Tuệ: Con người được ban cho lý trí, ý thức về điều thiện-ác, công lý, sự sáng tạo và khả năng ngôn ngữ. Dù những khả năng này đã bị tổn hại bởi tội lỗi, nhưng dấu vết của chúng vẫn còn, giải thích cho mọi thành tựu văn hóa, nghệ thuật, luật pháp và khoa học của nhân loại.

Bi kịch của loài người được ghi lại trong Sáng Thế Ký chương 3. Tội lỗi đã xâm nhập, phá vỡ mối tương giao và làm biến dạng Imago Dei. Tuy nhiên, điều quan trọng cần hiểu: hình ảnh Đức Chúa Trời không bị hủy diệt, nhưng bị làm hư hoại, ô uế và che khuất.

Sau cơn đại hồng thủy, Đức Chúa Trời lập giao ước với Nô-ê và tái khẳng định: “Kẻ nào làm đổ máu người, thì bị người làm đổ máu lại; vì Đức Chúa Trời làm nên người như hình của Ngài.” (Sáng Thế Ký 9:6). Ngay cả trong tình trạng sa ngã, phẩm giá thiêng liêng của con người – dựa trên Imago Dei – vẫn là nền tảng cho luật pháp và sự tôn trọng sự sống. Gia-cơ cũng cảnh báo về sự không nhất quán khi dùng cùng một cái miệng để ngợi khen Đức Chúa Trời và rủa sả loài người “là tạo theo hình ảnh Đức Chúa Trời” (Gia-cơ 3:9).

Sự hư hoại thể hiện qua: sự chết thuộc linh (mối tương giao với Đức Chúa Trời bị cắt đứt), sự nô lệ cho tội lỗi, lý trí và ý chí bị bẻ cong, các mối quan hệ đổ vỡ (đổ lỗi, thống trị, ganh ghét), và việc quản trị trở nên ích kỷ, hủy hoại.

Tân Ước mặc khải một chân lý vĩ đại: Chúa Giê-xu Christ chính là hiện thân trọn vẹn của Imago Dei. Ngài “là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được” (Cô-lô-se 1:15), “là sự chói sáng của sự vinh hiển Đức Chúa Trời và hình bóng của bản thể Ngài” (Hê-bơ-rơ 1:3). Nơi Chúa Giê-xu, chúng ta thấy hình ảnh Đức Chúa Trời một cách hoàn hảo, không tì vết.

Công trình cứu chuộc của Ngài chính là để phục hồi hình ảnh đã bị hư hoại trong chúng ta. Mục đích của sự cứu rỗi là biến đổi chúng ta “nên giống như hình ảnh của Con Ngài” (Rô-ma 8:29). Qua đức tin nơi Christ, chúng ta mặc lấy người mới, “được tạo dựng giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật.” (Ê-phê-sô 4:24). Quá trình này gọi là sự biến hóa, khi chúng ta “nhìn xem sự vinh hiển của Chúa... thì được biến hóa nên cùng một hình ảnh” (2 Cô-rinh-tô 3:18). Sự phục hồi sẽ được hoàn tất trọn vẹn khi chúng ta thấy Ngài: “chúng ta sẽ giống như Ngài, vì sẽ thấy Ngài như thật.” (1 Giăng 3:2).

Lẽ thật về Imago Dei không phải chỉ để suy ngẫm, mà phải định hình toàn bộ cách chúng ta sống:

1. Đối Với Bản Thân: Hiểu rằng bạn có phẩm giá thiêng liêng không do thành tích mang lại, mà do Đấng Tạo Hóa ban. Điều này chữa lành sự tự ti, tinh thần nô lệ và chủ nghĩa duy vật. Hãy đầu tư vào đời sống thuộc linh, nuôi dưỡng tâm trí và nhân cách ngày càng giống Christ, vì đó là bạn đang sống đúng với căn tính thật.

2. Đối Với Người Khác: Nhìn mỗi người – bất kể chủng tộc, giới tính, địa vị, tuổi tác, hay thậm chí thái độ của họ – như một người mang hình ảnh Đức Chúa Trời. Điều này là cơ sở cho sự tôn trọng, yêu thương, công lý và bác ái. Nó chống lại mọi hình thức kỳ thị, bóc lột, lạm dụng ngôn từ và coi thường sự sống. Hãy đối xử với người phục vụ bàn, người vô gia cư, kẻ thù hay người bạn yêu thương đều bằng sự tôn trọng này.

3. Đối Với Công Việc & Môi Trường: Mọi nghề nghiệp chân chính (từ lao công, nông dân đến bác sĩ, nghệ sĩ) đều là một phương diện thực hiện chức vụ “quản trị” và “trồng giữ” của Imago Dei. Hãy làm việc với sự xuất sắc, trung thực và sáng tạo, xem đó là sự thờ phượng và quản lý tốt những tài nguyên Chúa giao. Có trách nhiệm với môi trường sống.

4. Đối Với Văn Hóa & Xã Hội: Vì con người được ban cho khả năng sáng tạo và lý trí, Cơ Đốc nhân nên tham gia cách tích cực và chuyển hóa vào các lĩnh vực giáo dục, nghệ thuật, khoa học và luật pháp, mang ánh sáng của chân lý Đức Chúa Trời vào để gìn giữ và nâng cao những gì tốt đẹp.

5. Đối Với Sự Rao Giảng Phúc Âm: Tin Mừng không chỉ là cứu linh hồn khỏi hỏa ngục, mà là mời gọi con người trở về với mục đích ban đầu: được phục hồi hình ảnh của Đức Chúa Trời trong Christ, để họ sống như những đại diện thật sự của Ngài trên đất.

Lời tuyên bố “Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta” vang vọng xuyên suốt lịch sử nhân loại. Nó là nguồn gốc của phẩm giá bất khả xâm phạm, là nền tảng cho ơn gọi quản trị, và là lý do cho khát vọng vĩnh cửu trong lòng mỗi người. Tội lỗi đã làm hoen ố bức hình ấy, nhưng không thể xóa bỏ nó. Qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ, Đấng là Hình Ảnh trọn vẹn, chúng ta được mời gọi bước vào một hành trình phục hồi kỳ diệu. Mỗi ngày, khi chúng ta vâng theo Lời Ngài, tương giao với Ngài và để Thánh Linh biến đổi, hình ảnh Đức Chúa Trời trong chúng ta càng ngày càng được tẩy sạch và chiếu sáng. Hãy sống xứng đáng với danh hiệu cao quý đó – những đại sứ, những phó vương, những người con mang hình ảnh của Cha thiên thượng – cho đến ngày chúng ta được thấy Ngài diện đối diện và trở nên giống như Ngài trọn vẹn.