Kinh Thánh nói gì về việc chăm sóc cha mẹ già?

Trong một xã hội coi trọng sự năng động và độc lập cá nhân, vấn đề chăm sóc cha mẹ già có thể trở thành một thách thức đầy phức tạp. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, đây không chỉ là một trách nhiệm văn hóa hay xã hội, mà trước hết và trên hết, là một bổn phận thuộc linh được Đức Chúa Trời truyền dạy rõ ràng trong Kinh Thánh. Việc hiểu và vâng theo Lời Chúa trong lĩnh vực này không chỉ mang lại phước hạnh cho gia đình mà còn làm sáng danh Chúa và trở thành một chứng tá sống động cho thế giới. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát nền tảng Kinh Thánh, phân tích các nguyên tắc và đưa ra những ứng dụng thực tiễn cho vấn đề hệ trọng này.

Nền tảng vững chắc nhất cho bổn phận chăm sóc cha mẹ được tìm thấy ngay trong Mười Điều Răn – luật pháp đạo đức vĩnh cửu của Đức Chúa Trời.

“Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi, hầu cho ngày được lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho.” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12)

Điều răn thứ năm này đứng ở vị trí chuyển tiếp độc đáo: bốn điều đầu nói về mối quan hệ với Đức Chúa Trời, sáu điều sau nói về mối quan hệ với người lân cận. Việc “hiếu kính” (kabed trong tiếng Hê-bơ-rơ, có nghĩa là “làm cho nặng, tôn trọng, làm vinh hiển”) cha mẹ chính là cầu nối sống động giữa lòng kính sợ Chúa và tình yêu thương người. Động từ “hiếu kính” ở đây ở dạng mệnh lệnh, mang tính liên tục và bền vững – không phải một hành động nhất thời mà là một thái độ, một lối sống.

Điều đáng chú ý là đây là điều răn duy nhất đi kèm với một lời hứa cụ thể: “hầu cho ngày được lâu”. Lời hứa này, trong bối cảnh giao ước với Y-sơ-ra-ên, có thể hiểu là sự thịnh vượng và ổn định lâu dài trên đất hứa. Trong nguyên tắc thuộc linh ngày nay, nó nói lên một chân lý vĩnh cửu: một xã hội, một gia tộc, hay một cá nhân biết tôn trọng và chăm sóc thế hệ đi trước sẽ kinh nghiệm được sự ổn định, phước hạnh và sự gìn giữ của Đức Chúa Trời. Sách Châm Ngôn cũng nhắc lại chân lý này cách mạnh mẽ: “Ai bóc lột cha mình, hay xua đuổi mẹ mình, tức là một đứa con gây hổ thẹn và mang ô nhục.” (Châm Ngôn 19:26).

Cựu Ước còn đưa ra những cảnh báo nghiêm khắc chống lại thái độ khinh thường hay nguyền rủa cha mẹ (Xuất Ê-díp-tô Ký 21:15, 17), cho thấy mức độ nghiêm trọng của tội này trong mắt Đức Chúa Trời. Ngược lại, hình ảnh của Giô-sép, người đưa cha mình là Gia-cốp sang Ai Cập và lo lắng chu đáo cho ông (Sáng Thế Ký 47:7-12), hay sự tận tụy của Ru-tơ với mẹ chồng Na-ô-mi (Sách Ru-tơ), trở thành những gương mẫu sáng chói về lòng hiếu thảo vượt trên hoàn cảnh.

Chúa Giê-xu Christ, Đấng làm trọn luật pháp, đã tái khẳng định và thậm chí làm sâu sắc thêm điều răn hiếu kính cha mẹ. Trong cuộc tranh luận với người Pha-ri-si, Ngài đã vạch trần sự giả hình của họ khi họ dùng truyền thống để vô hiệu hóa điều răn của Đức Chúa Trời:

“Ngài cũng phán cùng họ rằng: Các ngươi bỏ hẳn điều răn của Đức Chúa Trời, đặng giữ lấy truyền thống của mình… Các ngươi lấy lời truyền khẩu mình lập ra mà bỏ mất lời Đức Chúa Trời… Các ngươi lại còn lấy thói tục mình lập ra mà bỏ luôn điều răn của Đức Chúa Trời; vì Môi-se có nói: Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi; lại nói: Kẻ nào mắng nhiếc cha mẹ, thì phải bị giết. Nhưng các ngươi nói rằng: Nếu ai nói với cha mẹ mình rằng: Mọi điều tôi sẽ giúp cha mẹ được, thì đã là co-ban (nghĩa là sự dâng cho Đức Chúa Trời), vậy người ấy không được phép giúp cha mẹ mình sự gì nữa; dường ấy, các ngươi lấy truyền thống mình truyền dạy mà bỏ mất lời Đức Chúa Trời.” (Mác 7:9-13)

Qua phân đoạn này, Chúa Giê-xu nhấn mạnh:
1. Điều răn hiếu kính cha mẹ là ý muốn rõ ràng của Đức Chúa Trời, không thể bị gạt bỏ bởi bất kỳ lý do tôn giáo hay truyền thống nào.
2. Việc hỗ trợ vật chất cho cha mẹ (“giúp cha mẹ”) là một phần thiết yếu của sự hiếu kính. Việc dâng hiến cho Đức Chúa Trời không thể trở thành cái cớ để trốn tránh bổn phận gia đình căn bản này.

Trên thập tự giá, ngay trong những giây phút đau đớn tột cùng, Chúa Giê-xu đã bày tỏ tấm lòng hiếu thảo mẫu mực khi giao phó mẹ Ngài là Ma-ri cho sự chăm sóc của môn đồ yêu dấu Giăng (Giăng 19:26-27). Hành động này cho thấy bổn phận này không chấm dứt ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn nhất và cần được chuẩn bị chu đáo.

Các sứ đồ, dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, đã đưa ra những chỉ dẫn rất cụ thể và thực tế cho Hội Thánh về vấn đề này.

Trong thư gửi cho Ti-mô-thê, sứ đồ Phao-lô viết những lời hết sức rõ ràng và mạnh mẽ:

“Hãy kính trọng các đàn bà góa, là những người thật góa. Nhưng nếu bà góa có con hoặc cháu, thì con cháu trước phải học làm điều thảo đối với nhà riêng mình và báo đáp cha mẹ; vì điều đó đẹp lòng Đức Chúa Trời… Vả, nếu có ai không săn sóc đến bà con mình, nhất là không săn sóc đến người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa.” (I Ti-mô-thê 5:3-4, 8)

Phân đoạn này thiết lập một nguyên tắc trách nhiệm theo thứ tự rõ ràng:
1. Gia đình trực tiếp là tuyến phòng thủ đầu tiên: Con cháu có trách nhiệm đầu tiên và chính yếu trong việc “báo đáp” (amoibē trong tiếng Hy Lạp, nghĩa là đền đáp, trả ơn) và “săn sóc” (pronoeō, nghĩa là lo lắng trước, chu cấp, quan tâm) cha mẹ và ông bà mình.
2. Đây là một hành động “đẹp lòng Đức Chúa Trời”, nghĩa là nó làm vui lòng Ngài và phù hợp với bản tính của Ngài.
3. Sự phủ nhận trách nhiệm này được xem là một sự “chối bỏ đức tin”. Cách nói cực kỳ nặng nề này cho thấy đức tin Cơ Đốc chân chính phải được biểu lộ một cách thiết thực trong các mối quan hệ gia đình. Một đức tin không dẫn đến hành động yêu thương và chăm sóc người thân yếu thế là một đức tin chết (Gia-cơ 2:17).

Sứ đồ Phao-lô cũng nhắc lại điều răn này trong thư Ê-phê-sô như một phần của đời sống mới trong Chúa: “Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm. Hãy tôn kính cha mẹ ngươi (ấy là điều răn thứ nhất, có lời hứa nối theo), hầu cho ngươi được phước và sống lâu trên đất.” (Ê-phê-sô 6:1-3). Dù bối cảnh trực tiếp là cho con cái, nguyên tắc “tôn kính” (timao – cùng gốc với từ “hiếu kính” trong Cựu Ước) là một mệnh lệnh suốt đời.

Từ nền tảng Kinh Thánh vững chắc trên, chúng ta rút ra những nguyên tắc ứng dụng thiết thực:

1. Chăm Sóc Thể Chất và Vật Chất:
– Đáp ứng các nhu cầu cơ bản: Thức ăn, chỗ ở, quần áo, chăm sóc y tế (I Ti-mô-thê 5:8). Điều này đòi hỏi sự chuẩn bị tài chính và kế hoạch.
– Đảm bảo an toàn: Điều chỉnh nhà cửa, phương tiện đi lại để phù hợp với thể trạng và sức khỏe của cha mẹ.
– Chu cấp với thái độ vui lòng: “Mỗi người nên tùy theo lòng mình đã định mà quyên ra, không phải phụng sự cách miễn cưỡng, vì Đức Chúa Trời yêu kẻ thí của cách vui lòng.” (II Cô-rinh-tô 9:7). Nguyên tắc dâng hiến này cũng áp dụng cho việc chu cấp cho cha mẹ.

2. Chăm Sóc Tình Cảm và Tinh Thần:
– Dành thời gian chất lượng: Lắng nghe, trò chuyện, cùng ôn lại những kỷ niệm. Sự hiện diện là món quà quý giá.
– Bày tỏ sự tôn trọng và biết ơn: Công khai ghi nhận những hy sinh và công lao của cha mẹ. “Hãy dùng lời thiện mà đáp lại” (Châm Ngôn 15:1) ngay cả khi có bất đồng.
– Kiên nhẫn và nhân từ: Tuổi già có thể đi kèm với sự thay đổi tính tình, hay quên. “Hãy mặc lấy sự nhân từ… hãy nhịn nhục nhau” (Cô-lô-se 3:12-13).

3. Chăm Sóc Thuộc Linh:
– Cầu nguyện với và cho cha mẹ.
– Khích lệ, đọc Kinh Thánh và chia sẻ sự hiện diện của Chúa với họ. Giúp họ giữ vững đức tin và hy vọng nơi Chúa.
– Nếu cha mẹ chưa tin Chúa, đây là cơ hội vàng để bày tỏ tình yêu của Đấng Christ qua hành động chăm sóc đầy kiên nhẫn và tôn trọng (I Phi-e-rơ 3:1-2).

4. Quản Lý Những Tình Huống Phức Tạp:
– Cha mẹ khó tính hoặc có quá khứ tổn thương: Hãy nhờ cậy ân điển Chúa, tìm kiếm sự khôn ngoan từ Kinh Thánh và có thể tham vấn mục sư. Nhớ rằng chúng ta không chăm sóc vì họ xứng đáng, nhưng vì chúng ta muốn vâng lời và phản chiếu tình yêu của Chúa.
– Phân chia trách nhiệm giữa anh chị em: Giao tiếp rõ ràng, công bằng, tập trung vào nhu cầu của cha mẹ hơn là sự so bì.
– Khi cần hỗ trợ chuyên môn (viện dưỡng lão, điều dưỡng tại nhà): Việc tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp không có nghĩa là bỏ rơi bổn phận. Nó có thể là cách khôn ngoan để đảm bảo cha mẹ được chăm sóc tốt nhất. Bổn phận của con cái lúc này là giám sát, thăm viếng thường xuyên và đảm bảo sự chăm sóc đó vẫn đầy tình yêu thương và tôn trọng.

Việc chăm sóc cha mẹ già, xét theo góc độ thế gian, có thể là gánh nặng. Nhưng dưới ánh sáng Kinh Thánh, đó là một đặc ân, một bổn phận thánh và một cơ hội quý báu để bày tỏ đức tin sống động. Đó là sự ứng nghiệm thực tế của điều răn yêu thương, là sự “báo đáp” phần nào tình yêu và sự hy sinh mà chúng ta đã nhận lãnh, và trên hết, là cách chúng ta tôn vinh Đức Chúa Trời, Đấng đã dựng nên gia đình và thiết lập các mối quan hệ này.

Khi chúng ta chăm sóc cha mẹ với tấm lòng yêu thương, kiên nhẫn và tôn trọng, chúng ta đang phản chiếu hình ảnh của Đức Chúa Trời, là Cha Toàn Ái, và noi gương Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã hiến mình vì chúng ta. Hãy để gánh nặng này trở nên dịu dàng và phần thưởng trở nên ngọt ngào bởi sự hiện diện và ân điển của Ngài. “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (I Cô-rinh-tô 10:31).