Phật giáo là gì và người theo đạo Phật tin điều gì?

Trong một thế giới đa dạng tín ngưỡng, việc hiểu biết về các tôn giáo khác, như Phật giáo, là điều cần thiết đối với Cơ Đốc nhân. Sự hiểu biết này không nhằm mục đích pha trộn niềm tin, nhưng giúp chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về sự độc nhất của Phúc Âm Chúa Giê-xu Christ, đồng thời trang bị để chúng ta có thể “binh vực và gìn giữ đạo Tin Lành” (Phi-líp 1:7) một cách khôn ngoan và đầy yêu thương. Bài nghiên cứu này sẽ tìm hiểu về Phật giáo dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời.

Phật giáo khởi nguồn từ Ấn Độ vào thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên, qua nhân vật lịch sử là Siddhartha Gautama, sau này được tôn xưng là Đức Phật (có nghĩa là "người đã giác ngộ"). Nỗi khổ đau của con người (sinh, lão, bệnh, tử) thúc đẩy Ngài từ bỏ đời sống vương giả để tìm kiếm con đường giải thoát. Sau nhiều năm tu khổ hạnh và thiền định, Ngài đạt được sự giác ngộ dưới cội Bồ Đề.

Giáo lý cốt lõi của Phật giáo có thể tóm tắt trong Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo:

• Tứ Diệu Đế: 1) Khổ Đế (Chân lý về sự khổ): Đời là bể khổ. 2) Tập Đế (Chân lý về nguyên nhân của khổ): Khổ phát sinh từ tham ái, dục vọng. 3) Diệt Đế (Chân lý về sự diệt khổ): Có thể chấm dứt khổ đau bằng cách diệt trừ tham ái. 4) Đạo Đế (Chân lý về con đường diệt khổ): Con đường đó là Bát Chánh Đạo.
• Bát Chánh Đạo: Là con đường thực hành gồm tám phần: Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm, Chánh định. Mục tiêu là đạt tới trạng thái giải thoát gọi là Niết Bàn (Nirvana), một trạng thái tịch diệt, vượt thoát khỏi vòng luân hồi.

Hai khái niệm then chốt khác là Nghiệp (Karma) và Luân Hồi (Samsara). Nghiệp là quy luật nhân-quả, hành động thiện ác sẽ quyết định đời sống tương lai trong chu kỳ Luân Hồi - vòng tái sinh bất tận. Mục đích tối hậu là thoát khỏi vòng luân hồi này để vào Niết Bàn.

Từ góc nhìn Kinh Thánh, chúng ta có thể nhận ra những khác biệt nền tảng giữa Phật giáo và đức tin Cơ Đốc. Sự so sánh này không nhằm hạ thấp, nhưng để làm sáng tỏ chân lý cứu rỗi duy nhất trong Chúa Giê-xu Christ.

1. Về Bản Chất của Đức Chúa Trời:
Phật giáo nguyên thủy (Tiểu thừa) thường được xem là một tôn giáo "vô thần" theo nghĩa không tôn thờ một Đấng Sáng Tạo tối cao, toàn năng và có nhân vị. Đức Phật không phải là thần, mà là một bậc thầy, một người đã tìm ra con đường. Trái lại, Kinh Thánh mở đầu bằng sự khẳng định hùng hồn: “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất” (Sáng Thế Ký 1:1). Ngài là Đấng Tự Hữu Hằng Hữu (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:14), là Đấng Sáng Tạo có nhân vị, yêu thương và tể trị mọi sự. Sứ đồ Phao-lô xác quyết: “Vì muôn vật đều là từ Ngài, bởi Ngài, và hướng về Ngài” (Rô-ma 11:36).

2. Về Bản Chất và Giải Pháp cho Khổ Đau:
Cả Phật giáo và Kinh Thánh đều thừa nhận thực tại của khổ đau. Tuy nhiên, nguyên nhân và giải pháp được nhìn nhận hoàn toàn khác biệt. Phật giáo cho rằng khổ đau đến từ dục vọng (tanha) và vô minh. Giải pháp là tự diệt dục, tự giác ngộ thông qua nỗ lực cá nhân (Bát Chánh Đạo).

Kinh Thánh dạy rằng gốc rễ của mọi khổ đau, bất toàn và sự chết là tội lỗi. “Cho nên, như bởi một người mà tội lỗi vào trong thế gian, lại bởi tội lỗi mà có sự chết, thì sự chết đã trải qua trên hết thảy mọi người như vậy, vì mọi người đều đã phạm tội” (Rô-ma 5:12). Tội lỗi làm đổ vỡ mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời thánh khiết. Vì vậy, giải pháp không nằm ở nỗ lực tự cứu của con người, mà đến từ sự cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán: “Ta đã đến hầu cho chiên được sự sống, và được sự sống dư dật... Ta là sự sống lại và sự sống; kẻ nào tin ta thì sẽ sống, mặc dầu đã chết rồi” (Giăng 10:10; 11:25). Sự sống đời đời và sự bình an thật không phải là kết quả của tự lực, nhưng là ân điển (charis trong tiếng Hy Lạp) được ban cho qua đức tin nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu: “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 2:8).

3. Về Sự Cứu Rỗi và Con Đường Giải Thoát:
Con đường của Phật giáo là một hành trình tự lực, tự giác ngộ, tự nỗ lực để dập tắt dục vọng và tích lũy công đức. Đây là một hệ thống đạo đức và triết lý sống khắc kỷ. Ngược lại, Kinh Thánh tuyên bố con người không thể tự cứu mình khỏi tội lỗi. “Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:23). Chúa Giê-xu tuyên bố: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6). Con đường cứu rỗi là một tha lực, dựa trên công việc hoàn tất của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá, nơi Ngài gánh thay án phạt tội lỗi cho nhân loại. Sứ đồ Phi-e-rơ khẳng định: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12).

4. Về Thân Vị và Mục Đích Cuối Cùng:
Mục tiêu của Phật giáo là đạt đến Niết Bàn, thường được mô tả là sự tịch diệt, chấm dứt mọi ham muốn và ý thức cá nhân, hòa tan vào cái "không" (sunyata). Kinh Thánh hứa ban sự sống đời đời trong mối tương giao với Đức Chúa Trời. “Sự sống đời đời đó tức là chúng nhận biết Cha, là Đức Chúa Trời có một và thật, cùng Đức Chúa Giê-xu Christ, là Đấng Cha đã sai đến” (Giăng 17:3). Mục đích cuối cùng không phải là sự hủy diệt bản ngã, mà là sự phục hồi trọn vẹn hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người, được sống trong vinh quang đời đời với Ngài (Khải Huyền 21:3-4).

Việc tìm hiểu về Phật giáo mang lại cho chúng ta những bài học ứng dụng thiết thực:

1. Thấu Hiểu để Yêu Thương và Làm Chứng Hiệu Quả:
Hiểu biết cơ bản giúp chúng ta tránh những ngộ nhận và có thể đồng cảm với những người bạn theo đạo Phật. Thay vì tranh cãi, chúng ta có thể bắt đầu từ những điểm chung như nhận thức về tội lỗi/khổ đau trong thế gian, sau đó chia sẻ về hy vọng và giải pháp trọn vẹn trong Chúa Giê-xu. Hãy nhớ rằng, “lời nói anh em phải có ân hậu theo luôn, và nêm thêm muối, hầu cho anh em biết nên đối đáp mỗi người là thể nào” (Cô-lô-se 4:6).

2. Trân Trọng Sự Độc Nhất của Phúc Âm:
Sự tương phản giữa "tự lực" và "tha lực" càng làm nổi bật sự quý giá của ân điển. Chúng ta được nhắc nhở rằng đức tin của mình không dựa trên nỗ lực tự cải thiện bản thân, mà trên sự chết và sống lại của Con Đức Chúa Trời. Điều này củng cố lòng biết ơn và sự thờ phượng của chúng ta.

3. Sống Đời Sống Biến Đổi Bởi Thánh Linh:
Trong khi Phật giáo nhấn mạnh kỷ luật tự giác để kiểm soát tâm trí, Cơ Đốc nhân có nguồn lực siêu nhiên là Đức Thánh Linh để biến đổi đời sống từ bên trong. “Vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài” (Phi-líp 2:13). Đời sống Cơ Đốc là kết quả của sự cộng tác giữa ân điển Chúa và đức tin của chúng ta, chứ không phải là thành quả của khổ luyện thuần túy.

4. Cầu Nguyện với Sự Hiểu Biết:
Hãy cầu nguyện cho những người theo đạo Phật mà bạn biết, xin Chúa mở mắt tâm linh họ để nhận biết Chúa Giê-xu là con đường, lẽ thật và sự sống. Cầu xin Chúa cho bạn cơ hội và sự khôn ngoan để chia sẻ tình yêu của Ngài.

Phật giáo, với hệ thống triết lý sâu sắc và đạo đức khắc kỷ, đã thu hút hàng triệu tín đồ trong việc tìm kiếm giải thoát khỏi khổ đau. Tuy nhiên, Kinh Thánh chỉ ra rằng con đường tự lực, dù cao quý đến đâu, cuối cùng không thể giải quyết được vấn đề cốt lõi của nhân loại: tội lỗi và sự cách biệt với Đức Chúa Trời thánh khiết. Chỉ có Chúa Giê-xu Christ, là “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29), mới có thể ban cho sự giải thoát thật sự và sự sống đời đời.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để vừa có sự hiểu biết khách quan, vừa giữ vững niềm tin nơi chân lý độc nhất của Phúc Âm. Hãy sống và chia sẻ tình yêu của Đấng Christ với tất cả mọi người, trong sự khiêm nhường, yêu thương và tôn trọng, luôn sẵn sàng “trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15).