Giáo Lý và Giao Ước trong Giáo Hội Mormon là gì?

Trong thế giới tôn giáo đa dạng ngày nay, việc hiểu rõ và đánh giá các giáo lý khác nhau dưới ánh sáng của Kinh Thánh là một trách nhiệm thiết yếu của mọi tín hữu Tin Lành (1 Giăng 4:1). Bài viết này sẽ nghiên cứu về quyển Giáo Lý và Giao Ước (Doctrine and Covenants) – một trong bốn tác phẩm được xem là kinh thánh của Giáo Hội Các Thánh Hữu Ngày Sau của Chúa Giê-su Ky-tô (The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, thường gọi là Mormon) – từ góc nhìn thần học Cơ Đốc giáo chính thống, dựa trên thẩm quyền tối cao và duy nhất của Kinh Thánh.

Quyển Giáo Lý và Giao Ước là một tập hợp các văn bản được Giáo Hội Mormon công nhận là sự mặc khải, khải tượng và thư từ thiêng liêng, chủ yếu từ người sáng lập Joseph Smith và một số vị chủ tịch sau này. Nó được xem là “những điều răn mới” từ Đức Chúa Trời cho giáo hội trong “thời kỳ sau rốt”.

Tuy nhiên, giáo lý Tin Lành dựa trên một nguyên tắc nền tảng: Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời đầy đủ, trọn vẹn và có thẩm quyền tối cao cho đức tin và nếp sống. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Từ “trọn vẹn” (ὄρτιος, artios trong tiếng Hy Lạp) mang nghĩa được trang bị đầy đủ, hoàn toàn đủ. Điều này hàm ý rằng người tin Chúa được Kinh Thánh trang bị đầy đủ cho mọi việc lành, không cần một nguồn mặc khải bổ sung nào khác.

Lời cảnh cáo nghiêm khắc cuối Kinh Thánh càng khẳng định tính đóng ấn và trọn vẹn của sự mặc khải: “Tôi ngỏ cho kẻ nào nghe lời tiên tri trong sách nầy: Nếu ai thêm vào sách tiên tri nầy điều gì, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai nạn đã ghi chép trong sách nầy. Và kẻ nào bớt điều gì trong những lời ở sách tiên tri nầy, thì Đức Chúa Trời sẽ cất lấy phần họ về cây sự sống và thành thánh, đã chép trong sách nầy” (Khải Huyền 22:18-19). Dù câu này trực tiếp nói về sách Khải Huyền, nguyên tắc thần học ở đây là rất rõ ràng: không được thêm hoặc bớt vào Lời mặc khải đã được Đức Chúa Trời ban cho. Việc chấp nhận một tập văn mới có thẩm quyền ngang hàng với Kinh Thánh là đi ngược lại nguyên tắc căn bản này.

Trọng tâm của Kinh Thánh là các giao ước (covenants) mà Đức Chúa Trời lập với con người. Từ “giao ước” trong tiếng Hê-bơ-rơ là בְּרִית (beriyt), và trong tiếng Hy Lạp là διαθήκη (diathēkē), mang ý nghĩa một lời cam kết long trọng, một thỏa thuận ràng buộc được khởi xướng bởi Đức Chúa Trời.

• Giao Ước Cũ (Giao Ước Môi-se): Được lập qua Môi-se, tập trung vào luật pháp, sự tế lễ, và chỉ ra tội lỗi của con người (Xuất Ê-díp-tô Ký 24). Tuy nhiên, đây là giao ước tạm thời, dẫn dắt con người đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24).
• Giao Ước Mới (Giao Ước trong Đấng Christ): Đây là giao ước tối hậu và vĩnh cửu. Tiên tri Giê-rê-mi đã tiên báo về một giao ước mới (Giê-rê-mi 31:31-34), và Chúa Giê-su đã chính thức lập giao ước này bằng chính huyết Ngài: “Chén nầy là giao ước mới trong huyết Ta; hễ khi nào các ngươi uống, hãy làm điều nầy để nhớ Ta” (1 Cô-rinh-tô 11:25; xem Lu-ca 22:20).

Thư Hê-bơ-rơ giải thích rõ ràng rằng Chúa Giê-su là Đấng Trung Bảo của một giao ước tốt hơn, dựa trên những lời hứa tốt hơn (Hê-bơ-rơ 8:6). Giao ước mới này khiến giao ước cũ trở nên cũ kỹ và gần tiêu mất (Hê-bơ-rơ 8:13). Sứ điệp then chốt là: Sự cứu rỗi và mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời với con người đã được giải quyết trọn vẹn và đời đời qua giao ước bằng huyết của Chúa Giê-su Christ trên thập tự giá. Không cần một “giao ước mới” nào khác nữa sau sự hoàn thành công tác của Đấng Christ.

Do đó, ý tưởng về một tập hợp các “giao ước” mới hay các điều răn mới được ban ra sau thời Tân Ước, như trong sách Giáo Lý và Giao Ước, là mâu thuẫn trực tiếp với giáo lý Kinh Thánh về sự trọn vẹn và đầy đủ của Giao Ước Mới trong Đấng Christ.

Chúng ta hãy xem xét một vài giáo lý nổi bật thường được tìm thấy trong Giáo Lý và Giao Ước và đối chiếu với Kinh Thánh:

1. Bản Thể Của Đức Chúa Trời: Giáo lý Mormon dạy rằng Đức Chúa Trời từng là một con người tiến hóa lên, và con người có thể trở thành thần. Kinh Thánh dạy hoàn toàn khác: “Trước khi chưa có núi non, chưa có đất và thế gian, từ trước vô cùng cho đến đời đời, Ngài là Đức Chúa Trời” (Thi Thiên 90:2). Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa, có từ đời đời và không phải là một thọ tạo (Ê-sai 43:10; 44:6). Con người là thọ tạo, sẽ không bao giờ trở thành Đức Chúa Trời.

2. Sự Cứu Rỗi Bởi Ân Điển Qua Đức Tin: Trọng tâm của Tin Lành là “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình” (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi là món quà nhưng không của Đức Chúa Trời, nhận được qua đức tin nơi công lao chuộc tội của Chúa Giê-su Christ trên thập tự giá. Mọi giáo lý thêm vào các việc làm, nghi lễ, hay thẩm quyền giáo hội như điều kiện thiết yếu cho sự cứu rỗi đều làm lu mờ và phủ nhận sự trọn vẹn của sự chết đền tội của Chúa Giê-su (Hê-bơ-rơ 10:10, 14).

3. Thẩm Quyền Chức Tư Tế: Giáo lý Mormon nhấn mạnh sự phục hồi chức tư tế A-rôn và Mên-chi-xê-đéc. Kinh Thánh dạy rằng chức tư tế Cựu Ước đã được hoàn thành và thay thế bởi chức tư tế độc nhất vô nhị và đời đời của Chúa Giê-su Christ: “Nhưng thầy tế lễ thượng phẩm chúng ta có một chức vụ càng tôn trọng hơn, vì Ngài là Đấng trung bảo của giao ước tốt hơn, mà giao ước ấy lập lên trên lời hứa tốt hơn” (Hê-bơ-rơ 8:6). Mọi tín hữu thật đều thuộc về “chức tư tế nhà vua” (1 Phi-e-rơ 2:9) để rao giảng Ngài, chứ không phải qua một hệ thống chức tư tế đặc biệt hay nghi lễ trần gian.

Là những tín hữu Tin Lành, làm thế nào chúng ta áp dụng những hiểu biết này vào đời sống hằng ngày?

1. Gắn Bó Với Kinh Thánh Là Nền Tảng Duy Nhất: Hãy noi gương người Bê-rê, “sẵn lòng chịu lấy lời, ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11). Mọi giáo lý, lời dạy, hay “sự mặc khải” mới đều phải được đem ra so sánh với Lời Đức Chúa Trời đã được viết ra. Hãy để Kinh Thánh phán xét mọi sự, chứ không để bất cứ điều gì phán xét Kinh Thánh.

2. Sống Trong Tự Do Và Sự Đầy Trọn Của Giao Ước Mới: Chúng ta không còn sống dưới sự rủa sả của luật pháp hay tìm kiếm sự công bình qua việc làm. Hãy sống trong ân điển và tự do mà Đấng Christ đã buông tha chúng ta (Ga-la-ti 5:1). Sự thờ phượng, phục vụ và đời sống của chúng ta xuất phát từ lòng biết ơn vì sự cứu rỗi trọn vẹn đã được ban cho, không phải để đạt được nó.

3. Thận Trọng Và Yêu Thương Khi Đối Thoại: Khi gặp gỡ những người theo các giáo phái có giáo lý khác biệt, thái độ của chúng ta phải là “lấy lòng nhịn nhục mà dạy dỗ, … lấy lòng mềm mại mà sửa trị” (2 Ti-mô-thê 2:24-25). Mục đích không phải để tranh luận thắng thua, mà để chỉ về Chúa Giê-su Christ của Kinh Thánh, Đấng Cứu Rỗi duy nhất. Hãy cầu nguyện cho họ được soi sáng bởi Chúa Thánh Linh để nhận biết lẽ thật (2 Cô-rinh-tô 4:4-6).

4. Tìm Kiếm Sự Đầy Dẫy Của Chúa Thánh Linh: Chúa Thánh Linh, Đấng đã hà hơi vào Kinh Thánh, là Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Sự dẫn dắt cá nhân của Ngài trong đời sống chúng ta luôn luôn phù hợp và không bao giờ mâu thuẫn với Lời Đức Chúa Trời đã được viết ra. Hãy tìm kiếm và bước đi trong Thánh Linh (Ga-la-ti 5:16, 25).

Qua sự phân tích dưới ánh sáng Kinh Thánh, chúng ta thấy rõ rằng quyển Giáo Lý và Giao Ước cùng các giáo lý của Giáo Hội Mormon đại diện cho một hệ thống tín ngưỡng khác biệt căn bản với đức tin Cơ Đốc lịch sử dựa trên Kinh Thánh. Sự khác biệt cốt lõi nằm ở thẩm quyền (Kinh Thánh đầy đủ so với mặc khải bổ sung), bản thể Đức Chúa Trời, và phương cách cứu rỗi (ân điển duy nhất qua đức tin so với ân điển cộng với việc làm).

Lời kêu gọi cho mỗi chúng ta là hãy trở về với Lời đơn thuần của Đức Chúa Trời và giữ vững đức tin nơi Chúa Giê-su Christ, Con Đức Chúa Trời, Đấng đã một lần đổ huyết ra để lập Giao Ước Mới đời đời cho chúng ta. Ngài là “Con đường, chân lý, và sự sống” (Giăng 14:6). Không có sự mặc khải, giáo lý hay giao ước nào khác có thể bổ sung, thay thế hay cải thiện con đường cứu rỗi hoàn hảo mà Ngài đã hoàn thành. Hãy gắn bó với Ngài, Đấng trung tín, và Lời bất biến của Ngài.