Thuyết Cơ Đốc Phục Lâm là gì và tín đồ Cơ Đốc Phục Lâm tin điều gì?

Thuyết Cơ Đốc Phục Lâm (Seventh-day Adventism) là một giáo phái thuộc cộng đồng Tin Lành, nổi bật với việc nhấn mạnh sự tái lâm sắp đến của Đấng Christ và việc giữ ngày thứ bảy (Sabát) làm ngày thờ phượng và nghỉ ngơi. Với khoảng 20 triệu tín hữu trên toàn cầu, giáo hội này đã phát triển từ phong trào Millerite vào giữa thế kỷ 19 tại Hoa Kỳ. Bài viết này sẽ khám phá những tín điều cốt lõi của Cơ Đốc Phục Lâm, nguồn gốc lịch sử, và sự giải thích Kinh Thánh của họ, đồng thời đưa ra những ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc.

Vào những năm 1840, William Miller – một cựu quân nhân và là mục sư Báp-tít – đã dựa trên sách Đa-ni-ên 8:14 để tính toán thời điểm Chúa Giê-su tái lâm. Ông tuyên bố rằng Chúa sẽ trở lại vào khoảng năm 1843–1844. Sự thất vọng lớn (Great Disappointment) xảy ra khi Chúa không đến như dự đoán, nhưng một nhóm tín hữu vẫn tiếp tục tin tưởng và cho rằng sự kiện năm 1844 đánh dấu việc Chúa Giê-su bắt đầu công việc điều tra phán xét trong đền thánh trên trời. Những nhà lãnh đạo như Ellen G. White, James White và Joseph Bates đã giúp hình thành nên giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm chính thức vào năm 1863. Tên gọi "Phục Lâm" (Advent) chỉ sự tái lâm, và "Thứ bảy" (Seventh-day) ám chỉ ngày Sabát.

Giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm có 28 tín điều cơ bản, nhưng có thể tóm tắt thành những điểm chính sau:

1. Kinh Thánh là tiêu chuẩn tối cao

Tín đồ Phục Lâm tin rằng Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, được linh cảm, và là quy luật duy nhất cho đức tin và sự thực hành (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Tuy nhiên, họ cũng xem các tác phẩm của Ellen G. White – được gọi là "Ánh sáng phụ trợ" – như một công cụ giải thích Kinh Thánh đáng tin cậy, mặc dù không ngang hàng với Kinh Thánh.

2. Sự tái lâm của Đấng Christ (Advent)

Niềm tin trung tâm của họ là Chúa Giê-su Christ sẽ trở lại một cách hữu hình, cá nhân và toàn cầu để phán xét thế gian, giải cứu dân Ngài và thiết lập vương quốc đời đời (Công vụ 1:11; 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17). Họ nhấn mạnh rằng sự tái lâm rất gần và kêu gọi sự sẵn sàng.

3. Ngày Sabát (thứ Bảy)

Giáo hội giữ ngày thứ bảy (từ lúc mặt trời lặn thứ Sáu đến lúc mặt trời lặn thứ Bảy) làm ngày nghỉ và thờ phượng, theo điều răn thứ tư (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:8-11). Họ tin rằng việc giữ ngày Sabát là dấu hiệu của sự vâng phục Đức Chúa Trời và sự tạo dựng (Sáng Thế Ký 2:2-3). Trong Tân Ước, họ chỉ ra rằng Chúa Giê-su và các sứ đồ vẫn giữ ngày Sabát (Lu-ca 4:16; Công vụ 13:14, 42-44; 16:13) và Hê-bơ-rơ 4:9 nói về "sự nghỉ ngơi Sabát" còn dành cho dân Đức Chúa Trời.

4. Giáo lý đền thánh trên trời và sự điều tra phán xét (Investigative Judgment)

Dựa trên Đa-ni-ên 8:14: "Cho đến hai ngàn ba trăm buổi chiều và buổi mai; sau đó nơi thánh sẽ được thanh sạch." Họ giải nghĩa "buổi chiều và buổi mai" là ngày, và 2300 ngày tiên tri tương ứng với 2300 năm (theo nguyên tắc "một ngày ứng với một năm" từ Dân số Ký 14:34 và Ê-xê-chi-ên 4:6). Với điểm bắt đầu là năm 457 TCN (sắc lệnh xây lại thành Giê-ru-sa-lem), họ tính ra năm 1844 là thời điểm kết thúc 2300 năm, khi Chúa Giê-su bước vào Nơi Chí Thánh trên trời để bắt đầu công tác điều tra phán xét, thanh tẩy đền thánh trên trời. Họ tin rằng trước khi Chúa tái lâm, mọi hồ sơ sẽ được xem xét và quyết định ai được cứu.

Kinh Thánh tham chiếu: Hê-bơ-rơ 8:1-2; 9:11-12, 23-24; Khải Huyền 14:7.

5. Tình trạng người chết (Soul Sleep) và sự sống lại

Tín đồ Phục Lâm tin rằng khi chết, con người hoàn toàn vô thức – linh hồn không bất tử mà "ngủ" cho đến ngày sống lại. Họ cho rằng Kinh Thánh dùng hình ảnh giấc ngủ để miêu tả sự chết (Truyền đạo 9:5; Giăng 11:11-14; 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:13-14). Chỉ có Đức Chúa Trời là có sự bất tử (1 Ti-mô-thê 6:15-16). Sự bất tử chỉ được ban cho người công bình khi Chúa tái lâm (1 Cô-rinh-tô 15:51-54). Kẻ ác sẽ bị hủy diệt vĩnh viễn chứ không bị hành hạ đời đời (Rô-ma 6:23; Ma-thi-ơ 10:28; Ma-la-chi 4:1).

6. Quan điểm về sức khỏe và ăn uống

Giáo hội khuyến khích lối sống lành mạnh, xem thân thể là đền thờ của Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 6:19-20). Họ tuân theo các nguyên tắc ăn uống từ Cựu Ước (Lê-vi Ký 11) về thịt sạch và không sạch. Nhiều tín đồ ăn chay hoặc ăn uống đơn giản, tránh rượu, thuốc lá, cà phê, trà, và các chất kích thích khác. Họ cũng tin rằng việc chăm sóc sức khỏe là một phần của sự thờ phượng.

7. Các nghi lễ và thực hành

• Báp-têm: Bằng cách dìm mình trong nước, dành cho những người đủ tuổi tin nhận (Ma-thi-ơ 28:19).
• Tiệc Thánh: Cử hành định kỳ, bao gồm nghi thức rửa chân (Giăng 13:1-17) trước khi dùng bánh và nước nho tượng trưng cho thân và huyết Chúa.
• Phần mười và dâng hiến: Khuyến khích trả phần mười (10% thu nhập) để hỗ trợ công việc Tin Lành (Ma-la-chi 3:10).
• Hoạt động truyền giáo và giáo dục: Giáo hội có mạng lưới trường học, bệnh viện và các cơ quan truyền giáo rộng lớn.

8. Vai trò của Ellen G. White

Ellen G. White (1827–1915) được xem là tiên tri của Đức Chúa Trời trong thời kỳ cuối cùng. Bà có nhiều khải tượng và viết hơn 5.000 bài báo cùng 40 cuốn sách. Tín đồ Phục Lâm tin rằng bà được Đức Thánh Linh cảm thúc và các tác phẩm của bà là "Ánh sáng phụ trợ" giúp hướng dẫn và khuyên răn Hội Thánh. Họ chỉ ra rằng bà đã nói đúng nhiều điều, đặc biệt về sức khỏe và giáo lý, và đời sống của bà phù hợp với tiêu chuẩn tiên tri trong Kinh Thánh (Phục truyền 18:20-22; Ma-thi-ơ 7:15-20). Tuy nhiên, nhiều Cơ Đốc nhân ngoài giáo hội không công nhận bà vì một số lời tiên tri không ứng nghiệm (ví dụ: dự đoán về sự tái lâm 1844) và vì họ cho rằng Kinh Thánh đã đầy đủ (Khải Huyền 22:18-19).

Để có cái nhìn sâu hơn, chúng ta cùng xem xét một số phần Kinh Thánh then chốt và cách giải nghĩa của Phục Lâm so với giải thích truyền thống của Tin Lành.

1. Ngày Sabát

Kinh Thánh căn bản: Xuất 20:8-11; Ê-sai 58:13-14; Ma-thi-ơ 12:8; Hê-bơ-rơ 4:9-10.
Phục Lâm cho rằng điều răn về ngày Sabát vẫn còn hiệu lực vì nó thuộc về luật đạo đức (Mười Điều Răn) và không bị bãi bỏ bởi sự chết của Chúa Giê-su. Họ lập luận rằng Chúa Giê-su là "Chúa của ngày Sabát" (Mác 2:28) và không đến để phá bỏ luật pháp (Ma-thi-ơ 5:17-19). Các sách Tân Ước không hề có mệnh lệnh thay đổi ngày thờ phượng sang Chúa Nhật. Việc giữ ngày thứ nhất bắt nguồn từ truyền thống của Hội Thánh sau này, không phải từ các sứ đồ.

Quan điểm Tin Lành phổ biến: Hầu hết các giáo phái Tin Lành tin rằng ngày Sabát đã được hoàn thành trong Đấng Christ (Cô-lô-se 2:16-17) và Hội Thánh đầu tiên đã nhóm lại vào ngày Chúa Nhật để kỷ niệm sự phục sinh (Công vụ 20:7; 1 Cô-rinh-tô 16:2). Họ xem đó là ngày của Chúa (Khải Huyền 1:10) và sự nghỉ ngơi thật là vào Đấng Christ chứ không phải một ngày cụ thể (Hê-bơ-rơ 4:9-10).

2. 2300 buổi chiều và buổi mai (Đa-ni-ên 8:14)

Nguyên văn Hê-bơ-rơ: "עַד־עֶרֶב בֹּקֶר אַלְפַּיִם וּשְׁלֹשׁ מֵאוֹת" – "cho đến hai ngàn ba trăm buổi chiều và buổi mai". Phục Lâm hiểu "buổi chiều và buổi mai" là một ngày, dựa trên cách dùng trong Sáng 1 (và có ngày trong sự sáng tạo). Họ áp dụng nguyên tắc ngày-năm (Dân số 14:34; Ê-xê-chi-ên 4:6) và cho rằng 2300 ngày tượng trưng cho 2300 năm.

Bối cảnh đoạn này là về việc đền thờ bị làm ô uế bởi vua Antiochus Epiphanes, nhưng Phục Lâm tin rằng lời tiên tri này có ứng nghiệm kép, với phần cuối hướng về thời kỳ cuối. Họ xác định điểm bắt đầu là năm 457 TCN (khi ra sắc lệnh xây lại thành Giê-ru-sa-lem – Đa-ni-ên 9:25) và kết thúc vào năm 1844, tương ứng với việc Chúa bước vào Nơi Chí Thánh trên trời để thanh tẩy đền thánh.

Phản biện từ nhiều học giả: Hầu hết các nhà chú giải Tin Lành xem 2300 buổi chiều và buổi mai là 1150 ngày (vì buổi chiều + buổi mai = 1 ngày; 2300 buổi chiều và buổi mai = 1150 ngày) hoặc hiểu là 2300 buổi tế lễ (mỗi ngày có hai buổi tế lễ). Họ cho rằng đoạn này ứng nghiệm trực tiếp vào thời Antiochus (167–164 TCN) và không liên quan đến năm 1844. Việc áp dụng nguyên tắc ngày-năm cho các lời tiên tri số học không phải lúc nào cũng nhất quán.

3. Tình trạng người chết

Phục Lâm trích dẫn những câu Kinh Thánh mô tả sự chết như giấc ngủ (Truyền đạo 9:5-6; Thi thiên 6:5; 115:17; Giăng 11:11-14; 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:13-14). Họ cũng chỉ ra rằng "linh hồn" (nephesh trong tiếng Hê-bơ-rơ, psyche trong tiếng Hy Lạp) thường chỉ toàn bộ con người sống, không phải một thực thể tách rời bất tử. Khi chết, con người trở về bụi đất (Sáng 3:19) và không còn tri thức, cảm xúc hay hoạt động gì (Truyền đạo 9:10).

Quan điểm phổ biến của Tin Lành: Nhiều Cơ Đốc nhân tin rằng linh hồn bất tử, sau khi chết người tin Chúa được ở với Chúa ngay (Lu-ca 23:43; 2 Cô-rinh-tô 5:8; Phi-líp 1:23). Tuy nhiên, một số học giả cũng nhìn nhận khái niệm "giấc ngủ" như một cách nói hình ảnh, nhưng vẫn tin rằng linh hồn tiếp tục tồn tại.

4. Sự diệt vong của kẻ ác (Annihilationism)

Phục Lâm dạy rằng kẻ ác sẽ bị hủy diệt hoàn toàn, không bị tra tấn vĩnh viễn. Họ dựa trên các câu như Thi thiên 37:10,20; Ma-thi-ơ 10:28; Rô-ma 6:23; 2 Tê-sa-lô-ni-ca 1:9; Khải Huyền 20:14-15 (sự chết thứ hai). Họ cho rằng "hình phạt đời đời" (Ma-thi-ơ 25:46) có nghĩa là hậu quả vĩnh viễn (diệt vong) chứ không phải quá trình hành hạ không ngừng.

Quan điểm truyền thống: Đa số Tin Lành tin vào địa ngục đời đời như một nơi hình phạt có ý thức vĩnh viễn. Họ viện dẫn Lu-ca 16:19-31 (người giàu và La-xa-rơ) và Khải Huyền 14:11 (khói của sự hành hạ bay lên đời đời).

5. Ellen G. White và tiêu chuẩn tiên tri

Phục Lâm đưa ra các dấu hiệu nhận biết tiên tri thật: phù hợp với Kinh Thánh (Ê-sai 8:20), đời sống thánh khiết, lời tiên tri ứng nghiệm (Phục truyền 18:22), và xưng nhận Chúa Giê-su (1 Giăng 4:2-3). Họ tin rằng bà White đạt tất cả. Tuy nhiên, các nhà phê bình chỉ ra rằng bà từng có những tiên tri không thành hiện thực (như dự đoán về một số thành phố bị hủy diệt vào năm 1856, hoặc rằng Chúa sẽ đến trước khi chế độ nô lệ chấm dứt) và những mâu thuẫn với Kinh Thánh (ví dụ bà dạy rằng Chúa Giê-su và Đức Chúa Trời Cha là hai Đấng có thân vị riêng nhưng họ không đồng đẳng). Nhiều người cũng cho rằng bà đã đạo văn từ các tác giả khác.

Dù có những khác biệt về thần học, tín đồ Cơ Đốc Phục Lâm sống đạo rất nhiệt thành. Những điều sau đây có thể là bài học quý báu cho mọi Cơ Đốc nhân:

• Sự trông đợi Chúa tái lâm: Niềm hy vọng về sự trở lại của Chúa thúc đẩy họ sống thánh khiết, truyền giáo và phục vụ người khác. Mỗi Cơ Đốc nhân đều được kêu gọi "hãy tỉnh thức, vì không biết giờ nào" (Ma-thi-ơ 24:42).
• Tinh thần kỷ luật: Việc giữ ngày Sabát đòi hỏi sự sắp xếp công việc và ưu tiên cho sự thờ phượng. Dù chúng ta có giữ ngày nào đi nữa, nguyên tắc dành riêng một ngày để nghỉ ngơi và gặp gỡ Chúa là điều tốt lành (Mác 2:27).
• Chăm sóc thân thể: Quan niệm "thân thể là đền thờ của Đức Thánh Linh" thúc đẩy lối sống lành mạnh, tránh những thứ gây hại. Đây là điều mọi Cơ Đốc nhân nên làm vì vinh quang Chúa (1 Cô-rinh-tô 10:31).
• Trung tín trong việc dâng phần mười và dâng hiến: Họ xem đây là cách tạ ơn Chúa và hỗ trợ công việc Ngài. Điều này cũng được Kinh Thánh dạy dỗ (Ma-thi-ơ 23:23).
• Tinh thần truyền giáo và phục vụ xã hội: Giáo hội Phục Lâm nổi tiếng với hệ thống bệnh viện, trường học và các chương trình cứu trợ. Đây là sự thể hiện tình yêu thương và đức tin bằng việc làm (Gia-cơ 2:17).

Đồng thời, Kinh Thánh khuyên chúng ta: "Hãy thử cho biết các thần có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng" (1 Giăng 4:1). Bất cứ giáo lý nào cũng cần được đối chiếu với Lời Chúa. Vì vậy, dù chúng ta có thể học hỏi nhiều điều từ tín đồ Phục Lâm, chúng ta cần kiểm tra mọi sự dựa trên nền tảng Kinh Thánh.

Thuyết Cơ Đốc Phục Lâm là một giáo phái Tin Lành với những đặc điểm riêng biệt: giữ ngày Sabát, chờ đợi sự tái lâm, tin vào sự điều tra phán xét bắt đầu năm 1844, quan niệm người chết vô thức, và đề cao lối sống lành mạnh. Họ tôn trọng Kinh Thánh và nhiệt thành truyền giáo. Tuy nhiên, một số giáo lý của họ gây tranh cãi trong cộng đồng Cơ Đốc rộng lớn. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nên tìm hiểu, đối chiếu với Kinh Thánh, và giữ lòng yêu thương đối với anh chị em khác biệt (Ê-phê-sô 4:15). Dù có khác biệt, hy vọng chung của chúng ta vẫn là sự trở lại vinh hiển của Chúa Giê-su Christ, Đấng Cứu Chuộc chúng ta. Hãy sống mỗi ngày trong sự chuẩn bị và trông đợi Ngài.