Thuyết Hermes là gì?

Trong thời đại ngày nay, nhiều triết lý và giáo lý huyền bí cổ xưa đang được phục hưng và pha trộn vào dòng chảy tâm linh đương đại. Một trong những hệ thống có ảnh hưởng sâu rộng là Thuyết Hermes (Hermeticism). Là một Cơ Đốc nhân, việc tìm hiểu về các hệ tư tưởng này dưới ánh sáng của Lời Chúa là điều cần thiết để “thử cho biết các thần nào là đến bởi Đức Chúa Trời” (I Giăng 4:1). Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Thuyết Hermes từ nguồn gốc, giáo lý cốt lõi, và quan trọng nhất là đối chiếu nó với chân lý không thể sai lầm của Kinh Thánh.

Thuyết Hermes là một truyền thống triết lý-tôn giáo bí truyền dựa trên các tác phẩm được cho là của "Hermes Trismegistus" (Hermes Ba Lần Vĩ Đại). Đây là một nhân vật thần thoại, được người Hy Lạp đồng nhất hóa với vị thần Thoth của Ai Cập. Các văn bản chính, được gọi là Corpus Hermeticum, có niên đại khoảng thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ thứ 3 sau Chúa, một thời kỳ giao thoa văn hóa Hy Lạp-La Mã-Ai Cập. Các tác phẩm này không phải là mặc khải từ Đức Chúa Trời chân thần, mà là sản phẩm của trí tuệ con người và sự pha trộn của thuyết ngộ đạo (Gnosticism), triết học Plato mới (Neoplatonism), và các yếu tố thần bí Ai Cập.

Điều quan trọng cần nhớ rằng Kinh Thánh cảnh báo chúng ta: “Hãy giữ chặt lấy hình bóng lành mạnh của những lời con đã nghe nơi ta, trong đức tin và sự yêu thương trong Đấng Christ Jêsus” (II Ti-mô-thê 1:13). Chân lý không đến từ một “vị thần” hay “bậc thầy” huyền bí nào, mà từ chính Đức Chúa Trời đã tự bày tỏ qua Con Ngài và Lời Ngài.

Để hiểu rõ sự tương phản, chúng ta cần phân tích những trụ cột tư tưởng chính của Thuyết Hermes.

Thuyết Hermes dạy rằng có một Đấng Tối Cao (The All, The One), và mọi sự trong vũ trụ đều là một phần của Đấng Tối Cao này. Vũ trụ được xem như một thực thể sống, một phép chiếu của Thượng Đế. Điều này dẫn đến quan niệm phiếm thần (Thượng Đế là mọi thứ) hoặc thần trong vạn vật (Thượng Đế thấm vào mọi thứ).

Quan Điểm Kinh Thánh: Kinh Thánh dạy rõ ràng về thuyết hữu thần (Theism). Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa, tách biệt và siêu việt hơn hẳn vật chất Ngài đã dựng nên. “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất” (Sáng Thế Ký 1:1). Ngài không phải là cây cỏ, hay tảng đá, hay vũ trụ. Ngài là Đấng có nhân cách. Tiên tri Ê-sai tuyên bố: “Ta là Đức Giê-hô-va, ấy là danh ta. Ta chẳng nhường sự vinh hiển ta cho một đấng nào khác” (Ê-sai 42:8). Sự phân biệt giữa Đấng Tạo Hóa và vật thọ tạo là nền tảng của đức tin Cơ Đốc (Rô-ma 1:25).

Đây có lẽ là câu châm ngôn Hermetic nổi tiếng nhất. Nó ngụ ý rằng có sự tương ứng giữa thế giới vi mô (con người) và thế giới vĩ mô (vũ trụ, thần linh). Con người được xem như một “tiểu vũ trụ” (microcosm) phản ánh “đại vũ trụ” (macrocosm). Từ đây nảy sinh ý tưởng rằng bằng cách hiểu và làm chủ bản thân, con người có thể hiểu và ảnh hưởng đến thực tại lớn hơn.

Quan Điểm Kinh Thánh: Kinh Thánh công nhận con người được tạo dựng theo hình ảnh của Đức Chúa Trời (Imago Dei) – một khải thị vô cùng cao trọng (Sáng Thế Ký 1:27). Tuy nhiên, điều này không có nghĩa con người là một “phần” của Đức Chúa Trời hay một bản sao thu nhỏ của vũ trụ. Đây là một đặc ân về mối quan hệ, nhân vị, đạo đức và tâm linh, chứ không phải một sự đồng nhất về bản thể. Sự cứu rỗi và hiểu biết về Đức Chúa Trời không đến từ việc “tự khám phá” bản thân để hiểu vũ trụ, mà đến từ sự mặc khải của chính Đức Chúa Trời qua Đấng Christ. “Chẳng có ai thấy Đức Chúa Trời bao giờ; Con Một ở trong lòng Cha, là Đấng đã giải bày Cha cho chúng ta biết” (Giăng 1:18). Mục đích của con người là tôn vinh Chúa và vui hưởng Ngài đời đời, chứ không phải trở thành một vị thần hay đồng hóa mình với vũ trụ.

Mục tiêu tối thượng của tín đồ Hermetic là đạt được gnosis (sự hiểu biết/giác ngộ bí truyền) về bản chất thật của mình và vũ trụ, từ đó thức tỉnh khỏi ảo giác của vật chất và trở về hợp nhất với Đấng Tối Cao. Con người được xem mang trong mình “hạt giống thần thánh” và cần được nuôi dưỡng để “thần hóa” (theosis theo nghĩa ngoại giáo).

Quan Điểm Kinh Thánh: Kinh Thánh dạy rằng vấn đề của nhân loại không phải là thiếu hiểu biết huyền bí, mà là TỘI LỖI đã phân cách con người với Đức Chúa Trời thánh khiết (Ê-sai 59:2). Cứu rỗi không phải là một quá trình “tự thức tỉnh” hay “tự thần hóa”, mà là một hành động ân điển của Đức Chúa Trời qua sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ. “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình” (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự “tái sinh” (Giăng 3:3) là công việc của Đức Thánh Linh, không phải kết quả của nỗ lực giác ngộ cá nhân. Mục đích sau cùng của Cơ Đốc nhân là được trở nên giống như hình ảnh của Con Ngài (Rô-ma 8:29), được ở trong sự hiện diện của Chúa, chứ không phải tan hòa vào một thực thể vô ngã.

Việc nghiên cứu Thuyết Hermes không chỉ là hiểu biết học thuật, mà còn trang bị cho chúng ta để sống đức tin cách sáng suốt trong một thế giới đầy trộn lẫn tư tưởng.

1. Cảnh Giác Với Sự Hấp Dẫn Của “Sự Khôn Ngoan Bí Truyền”: Các hệ thống như Hermeticism thường hứa hẹn sự hiểu biết sâu xa, quyền năng và sự thăng tiến tâm linh dành cho giới tinh hoa. Kinh Thánh cảnh báo: “Hãy giữ cho khỏi bị người ta bắt bằng triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, theo sơ học của thế gian, chớ không theo Đấng Christ” (Cô-lô-se 2:8). Sự khôn ngoan thật bắt đầu từ sự kính sợ Đức Giê-hô-va (Châm Ngôn 9:10) và được tìm thấy cách đầy đủ trong Đấng Christ (Cô-lô-se 2:3).

2. Giữ Vững Sự Độc Tôn của Chúa Giê-xu Christ: Thuyết Hermes và nhiều tư tưởng Tân Thời Đại (New Age) ngày nay thường xem Chúa Giê-xu như một “bậc thầy tâm linh” cao cả, một trong nhiều con đường dẫn đến Thượng Đế. Lời tuyên xưng của Phê-rơ vang lên như một lời tuyên chiến: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công Vụ 4:12). Chúng ta phải kiên định rằng Đấng Christ không phải là một con đường, mà là Đường Đi, Lẽ Thật và Sự Sống (Giăng 14:6).

3. Phát Triển Nền Tảng Kinh Thánh Vững Chắc: Cách tốt nhất để nhận ra sai lầm là am hiểu chân lý. “Xin hãy lấy lời chân thật mà dạy dỗ… hầu cho kẻ nghịch phải hổ thẹn, không có lời gì xấu để nói về chúng ta” (Tít 2:8). Việc nghiên cứu Kinh Thánh cách nghiêm túc, hệ thống sẽ cho chúng ta một “la bàn” thần học để phân biệt chân giả.

4. Truyền Giáo Cách Khôn Ngoan: Hiểu về các hệ tư tưởng này giúp chúng ta đồng cảm và đối thoại hiệu quả với những người bị thu hút bởi chúng. Chúng ta có thể chỉ ra rằng khát vọng về sự hợp nhất, ý nghĩa và quyền năng mà họ tìm kiếm trong Hermeticism chỉ được thỏa mãn trọn vẹn trong mối tương giao với Đức Chúa Trời chân thần qua Chúa Giê-xu Christ.

Thuyết Hermes là một công trình triết học-tôn giáo phức tạp và có sức hút của loài người, phản ánh khát vọng muốn hiểu biết vũ trụ và đạt đến cõi thiêng liêng. Tuy nhiên, khi đặt dưới ánh sáng của Kinh Thánh, nó bộc lộ những sai lầm căn bản về bản chất của Đức Chúa Trời, con người, tội lỗi và con đường cứu rỗi. Nó thay thế Đức Chúa Trời có nhân cách và thánh khiết bằng một nguyên lý vô ngã; thay thế ân điển cứu chuộc của Christ bằng nỗ lực tự giác ngộ của con người.

Lời kêu gọi cho chúng ta ngày nay vẫn là lời kêu gọi của Phao-lô: “Hỡi anh em, hãy giữ lấy cho khỏi mất lòng tin cậy anh em, là lòng có một sự bền đỗ lớn dường ấy. Vì chúng ta đã được dự phần với Đấng Christ, miễn là giữ lòng tin ban đầu của chúng ta cho vững bền đến cuối cùng” (Hê-bơ-rơ 3:14). Hãy bám chắc lấy Christ, Lời Ngài, và đức tin giản đơn mà thánh khiết đã được truyền lại cho chúng ta. Trong Ngài, chúng ta có mọi sự giàu có của sự khôn ngoan và thông biết (Cô-lô-se 2:2-3), không cần tìm kiếm trong những cuộn sách bí truyền hay triết thuyết ngoại giáo.