Thuyết Nhất Tính (Thuyết Eutyches)
Trong hành trình lịch sử Hội Thánh, việc bảo vệ và giải thích chân lý về Chúa Cứu Thế Giê-xu luôn là tâm điểm của những cuộc tranh luận thần học. Một trong những sai lầm nghiêm trọng về bản tính của Đấng Christ đã xuất hiện vào thế kỷ thứ 5, được biết đến với tên gọi Thuyết Nhất Tính (Monophysitism) hay Thuyết Eutyches, theo tên của tu sĩ tại Constantinople là Eutyches (khoảng 380-456 SCN). Giáo lý này, mặc dù đã bị Hội đồng Chalcedon (năm 451) lên án là dị giáo, vẫn để lại những bài học sâu sắc cho Cơ Đốc nhân ngày nay về tầm quan trọng của việc giữ gìn chân lý Kinh Thánh trọn vẹn.
Sau Công đồng Nicaea (325) khẳng định thần tính đầy đủ của Chúa Giê-xu, và Công đồng Constantinople (381) khẳng định thần tính đầy đủ của Chúa Thánh Linh, Hội Thánh tiếp tục đối mặt với câu hỏi về mối quan hệ giữa thần tính và nhân tính trong một Đấng Christ. Phản ứng lại thuyết Nestorius (bị coi là chia tách hai bản tính), Eutyches đã rơi vào sai lầm ngược lại. Ông dạy rằng trước khi nhập thể, có hai bản tính (thần tính và nhân tính), nhưng sau khi nhập thể, chỉ còn một bản tính duy nhất. Ông miêu tả bản tính này như một sự pha trộn, trong đó nhân tính bị "hòa tan" trong đại dương thần tính, giống như một giọt mật ong hòa vào biển cả. Vì vậy, theo Eutyches, thân thể của Chúa Giê-xu không "đồng bản thể" (homoousios) với loài người chúng ta. Nói cách khác, Ngài không thực sự mang lấy một nhân tính trọn vẹn và đầy đủ như chúng ta.
Kinh Thánh trình bày một chân lý cân bằng và trọn vẹn về Đấng Christ mà cả thuyết Nestorius lẫn thuyết Eutyches đều không nắm bắt được. Lẽ thật này được tóm tắt trong Cô-lô-se 2:9: "Vì sự đầy dẫy của bản thể Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình." Từ "bản thể" trong nguyên văn Hy Lạp là "θεότης" (theotēs), chỉ về thần tính. Đồng thời, từ "như có hình" ("σωματικῶς" (sōmatikōs)) khẳng định thần tính đầy đủ ấy cư ngụ trong một thân thể bằng xương bằng thịt. Điều này loại trừ quan điểm cho rằng nhân tính bị biến đổi hay bị nuốt chửng.
1. Chúa Giê-xu Là Đức Chúa Trời Trọn Vẹn (Thần Tính Đầy Đủ):
• Giăng 1:1: "Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời." Từ "là" trong câu "Ngôi Lời là Đức Chúa Trời" ("θεὸς ἦν ὁ λόγος" (theos ēn ho logos)) khẳng định bản thể thần thượng của Ngài.
• Giăng 20:28: Thô-ma tuyên xưng "Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!" (Hy Lạp: "ὁ κύριός μου καὶ ὁ θεός μου"). Chúa Giê-xu không sửa lại lời tuyên xưng này.
• Hê-bơ-rơ 1:3: "Con là sự chói sáng của sự vinh hiển Đức Chúa Trời và hình bóng của bản thể Ngài."
2. Chúa Giê-xu Là Con Người Trọn Vẹn (Nhân Tính Đầy Đủ):
• Giăng 1:14: "Ngôi Lời đã trở nên xác thịt" (Hy Lạp: "ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο" (ho logos sarx egeneto)). Từ "σάρξ" (sarx) chỉ về thân thể vật chất, con người yếu đuối. Ngài không mang lấy "hình dạng" con người, mà trở nên con người thực sự.
• Phi-líp 2:7-8: "Nhưng đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ và trở nên giống như loài người... vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự." Sự "trở nên giống như" ("ἐν ὁμοιώματι" (en homoiōmati)) không có nghĩa là "giả vờ", mà là trở nên đồng dạng thực sự, ngoại trừ tội lỗi (Hê-bơ-rơ 4:15).
• Ngài trải nghiệm sự tăng trưởng (Lu-ca 2:52), mệt mỏi (Giăng 4:6), đói khát (Ma-thi-ơ 4:2), đau buồn (Giăng 11:35), và sự chết. Tất cả chứng minh một nhân tính trọn vẹn.
Thuyết nhất tính của Eutyches, bằng cách phủ nhận nhân tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu, đã làm suy yếu nền tảng của sự cứu chuộc. Hê-bơ-rơ 2:14, 17 giải thích rõ: "Vậy thì, vì con cái có phần về huyết thịt, nên chính Đức Chúa Jêsus cũng có phần vào trong ấy... Vậy nên, Ngài phải làm cho giống anh em mình trong mọi sự, hầu cho đổi làm thầy tế lễ thượng phẩm, hay thương xót và trung tín... để làm lễ chuộc tội cho chúng dân." Nếu Ngài không thực sự mang lấy huyết thịt (nhân tính trọn vẹn) của chúng ta, thì sự chết và sự sống lại của Ngài không có giá trị đại diện và cứu chuộc cho chúng ta.
Để đối lại cả thuyết Nestorius (chia rẽ) lẫn thuyết Eutyches (hòa trộn), Công đồng Chalcedon đã đưa ra tuyên tín kinh điển, là nền tảng cho thần học chính thống của Hội Thánh Tin Lành ngày nay:
"...đồng tình dạy rằng Chúa chúng ta là Giê-xu Christ là Con một và cùng một Chúa, được nhận biết trong hai bản tính, không lẫn lộn, không biến đổi, không phân chia, không tách rời; sự khác biệt của hai bản tính không hề bị loại bỏ bởi sự hiệp nhất, nhưng đặc tính của mỗi bản tính được bảo tồn và hiệp lại với nhau trong một Ngôi Vị (Person) và một Thể Vị (hypostasis)..."
Bốn phủ định này ("không lẫn lộn, không biến đổi, không phân chia, không tách rời") là hàng rào bảo vệ chân lý:
• Không lẫn lộn (không hòa trộn): Phản bác Eutyches. Hai bản tính không trộn lẫn thành một bản tính thứ ba.
• Không biến đổi: Phản bác Eutyches. Thần tính không biến đổi nhân tính, và nhân tính không biến đổi thần tính.
• Không phân chia: Phản bác Nestorius. Hai bản tính hiệp một trong một Ngôi Vị duy nhất.
• Không tách rời: Phản bác Nestorius. Chúng ta không thể tách Chúa Giê-xu thành hai "phần" hay hai "chủ thể".
Việc hiểu và tin nhận lẽ thật về Đấng Christ có hai bản tính trọn vẹn không phải chỉ là tranh luận thần học khô khan, mà có ý nghĩa sống còn cho đức tin và đời sống hằng ngày của chúng ta.
1. Nền Tảng Vững Chắc Cho Sự Cứu Rỗi:
Sự cứu rỗi của chúng ta được xây dựng trên thân vị của Đấng Trung Bảo. I Ti-mô-thê 2:5 chép: "Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người." Đấng Trung Bảo này phải:
• Là Đức Chúa Trời thật để sự chuộc tội của Ngài có giá trị vô hạn, đủ cho mọi tội lỗi của nhân loại.
• Là người thật để có thể đại diện cho con người, chịu sự đoán phạt thay cho con người, và sống một đời sống vâng phục trọn vẹn thay cho chúng ta.
Nếu một trong hai bản tính bị phủ nhận, cây cầu cứu rỗi sẽ gãy đổ. Thuyết Eutyches, bằng cách làm mờ nhạt nhân tính thật, đã làm cho sự chết của Chúa Giê-xu trở nên không thực, và do đó không có hiệu lực cứu chuộc thật.
2. Sự Đồng Cảm và Cầu Thay Trọn Vẹn của Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm:
Vì có nhân tính trọn vẹn, Chúa Giê-xu hiểu thấu mọi sự yếu đuối, cám dỗ, đau khổ và nỗi sợ hãi của chúng ta. Hê-bơ-rơ 4:15-16 là câu Kinh Thánh an ủi: "Vì chúng ta không có thầy tế lễ thượng phẩm chẳng có thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta, bèn là một thầy tế lễ bị thử thách trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội. Vậy, chúng ta hãy vững lòng đến gần ngôi ơn phước..." Đấng ngồi bên hữu Đức Chúa Trời để cầu thay cho chúng ta (Rô-ma 8:34) không phải là một "thần linh" xa cách, mà là một Đấng đã từng khóc, từng run sợ, từng cầu xin Cha cất chén đắng. Sự đồng cảm của Ngài là chân thật và trọn vẹn.
3. Gương Mẫu cho Đời Sống Thuộc Linh:
Chúa Giê-xu sống một đời sống vâng phục Chúa Cha trong thân xác con người, bởi quyền năng của Chúa Thánh Linh. Điều này cho chúng ta niềm hy vọng. Chúng ta không thể nói "tôi chỉ là con người" để bào chữa cho tội lỗi. Chúa Giê-xu đã chứng minh rằng một con người (dù là Con Đức Chúa Trời) có thể sống đẹp lòng Đức Chúa Trời ngay trong thân thể xác thịt. I Phi-e-rơ 2:21 gọi Ngài là "tấm gương" cho chúng ta. Chúng ta có thể noi theo gương Ngài, không bằng sức riêng, mà nhờ cùng một Chúa Thánh Linh ngự trong chúng ta.
4. Lời Cảnh Báo Về Sự Sai Lạc Tinh Vi:
Lịch sử thuyết Eutyches dạy chúng ta rằng sai lầm thần học thường bắt đầu từ việc muốn nhấn mạnh một lẽ thật này đến mức phủ nhận một lẽ thật khác. Eutyches muốn bảo vệ sự hiệp nhất của Đấng Christ, nhưng lại đánh mất lẽ thật về nhân tính trọn vẹn của Ngài. Bài học cho chúng ta là phải giữ lấy toàn bộ lời dạy của Kinh Thánh, không nhấn mạnh khía cạnh này mà xem thường khía cạnh kia. Chúng ta cần có một đức tin "cân bằng" dựa trên sự mặc khải trọn vẹn của Đức Chúa Trời.
Thuyết nhất tính của Eutyches là một lời cảnh báo lịch sử về hậu quả của việc đi chệch khỏi chân lý Kinh Thánh về Đấng Christ. Lẽ thật mà Hội Thánh tuyên xưng—Chúa Giê-xu Christ là Đức Chúa Trời thật và là người thật, trong một Ngôi Vị duy nhất—không phải là công thức trừu tượng, mà là nền tảng của Phúc Âm. Đấng Christ trọn vẹn này mới có thể là Đấng Cứu Chuộc trọn vẹn, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm đầy lòng thương xót, và là Chúa đang cai trị mà chúng ta tôn thờ.
Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi để "giữ lấy mẫu mực của các sự dạy dỗ có ích" (II Ti-mô-thê 1:13) và chiến đấu cho đức tin "đã truyền cho các thánh một lần đủ cả" (Giu-đe 1:3). Việc nghiên cứu và hiểu biết về các lạc giáo như thuyết Eutyches không chỉ giúp chúng ta tránh sai lầm, mà còn làm sâu sắc thêm sự ngợi khen, tình yêu và lòng biết ơn của chúng ta dành cho Chúa Giê-xu Christ—Đấng vĩ đại, quyền năng, thánh khiết, nhưng cũng đầy lòng thương xót và đồng cảm với chúng ta. Hãy vững vàng trong lẽ thật và tìm thấy sự an nghỉ trọn vẹn trong Ngài.