Chăn bầy hà khắc là gì?

Trong hành trình thuộc linh của Cơ Đốc nhân, mối quan hệ giữa người chăn (mục sư, lãnh đạo) và bầy chiên (hội chúng) là một mối quan hệ then chốt được Kinh Thánh mô tả cách sinh động và đầy tình yêu thương. Tuy nhiên, lịch sử Hội Thánh cũng ghi nhận không ít những bi kịch khi mô hình này bị bóp méo, dẫn đến tình trạng “chăn bầy hà khắc”. Hiểu rõ bản chất, biểu hiện Kinh Thánh và hậu quả của lối lãnh đạo này là điều cấp thiết để Hội Thánh được lành mạnh và mỗi tín hữu có thể tự bảo vệ mình trong tình yêu và lẽ thật.

Khái niệm “chăn bầy hà khắc” được định nghĩa rõ ràng nhất trong sách tiên tri Ê-xê-chi-ên, chương 34. Trong bối cảnh dân Y-sơ-ra-ên bị lưu đày, Đức Giê-hô-va phán nghịch cùng các lãnh đạo tôn giáo và chính trị – những “kẻ chăn của Y-sơ-ra-ên” – về tội lỗi của họ.

Ê-xê-chi-ên 34:2-4 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925): "Hỡi con người, hãy nói tiên tri nghịch cùng những kẻ chăn của Y-sơ-ra-ên; hãy nói tiên tri và bảo chúng nó, những kẻ chăn, rằng: Chúa Giê-hô-va phán như vầy: Khốn nạn cho những kẻ chăn của Y-sơ-ra-ên, là những kẻ chỉ chăn nhau! Há chẳng phải những kẻ chăn nên chăn bầy chiên mình sao? Các ngươi uống sữa, mặc lông chiên, giết những con chiên mập, mà chẳng chăn bầy chiên. Các ngươi chẳng làm cho những con chiên yếu mạnh thêm, chẳng chữa lành con nào bịnh, chẳng rịt thuốc những con nào bị thương; chẳng đem con nào bị đuổi về, chẳng tìm con nào bị mất; nhưng các ngươi lấy sự hà khắc mà cai trị chúng nó."

Trong nguyên văn tiếng Hê-bơ-rơ, từ “hà khắc” được dịch từ חזקה (chăzakah), mang nghĩa “sự cứng rắn”, “sự nghiêm khắc”, thậm chí là “bạo lực” hay “áp chế”. Động từ gốc חזק (chăzaq) có nghĩa là “mạnh mẽ, cứng, nắm giữ chặt”. Hình ảnh ở đây không phải là sự dẫn dắt bằng tình yêu và gương mẫu, mà là sự cai trị bằng quyền lực cứng rắn, đè nén, và vì lợi ích cá nhân. Các kẻ chăn hà khắc được Đức Chúa Trời vạch mặt qua bốn tội chính:

• Vị kỷ (c.2-3): Họ “chỉ chăn nhau” (tức chỉ chăm lo cho bản thân và nhóm lợi ích), lợi dụng bầy để thỏa mãn nhu cầu của mình (“uống sữa, mặc lông, giết chiên mập”).
• Thờ ơ (c.4): Họ bỏ mặc những nhu cầu thực sự của bầy: không làm cho yếu được mạnh, không chữa lành con bịnh, không rịt thuốc con bị thương.
• Vô trách nhiệm (c.4): Họ không tìm kiếm chiên lạc, không đem chiên lạc về. Sự an toàn và sự sống của từng con chiên không phải là mối quan tâm của họ.
• Áp chế (c.4): Phương pháp cuối cùng được tiết lộ: “lấy sự hà khắc mà cai trị”. Thay vì phục vụ, họ thống trị.

Để hiểu trọn vẹn sự hà khắc, chúng ta phải đặt nó bên cạnh hình mẫu tuyệt đối: Chúa Giê-xu Christ, Người Chăn Hiền Lành. Trong Giăng 10, Chúa Giê-xu dùng hình ảnh đối lập hoàn toàn với kẻ chăn hà khắc.

Giăng 10:11-14: "Ta là người chăn hiền lành; người chăn hiền lành vì chiên mình phó sự sống mình... Kẻ chăn thuê chẳng phải là người chăn, và chiên không phải thuộc về nó, nếu thấy muôn sói đến, thì nó bỏ chiên chạy trốn; muôn sói cướp lấy chiên và làm cho tản lạc. Ấy vì nó là kẻ chăn thuê, chẳng lo lắng chi đến chiên."

Từ Hy Lạp cho “hiền lành” ở đây là καλός (kalos), không chỉ là “tốt” về đạo đức, mà còn là “tốt đẹp, xuất sắc, đáng tin cậy, chân chính”. Người chăn hiền lành có đặc điểm:

• Hy sinh (c.11): “Phó sự sống mình” vì chiên. Động từ τίθημι (tithēmi) nghĩa là “đặt xuống, hiến dâng”. Đây là sự phục vụ tận hiến.
• Nhận biết và được nhận biết (c.14): Mối quan hệ thân mật, cá nhân. Người chăn hà khắc xem chiên như tài sản, số liệu; Người Chăn Hiền Lành biết rõ từng con và gọi tên chúng.
• Chăm sóc và quy tụ (c.16): “Chiên khác… ta cũng phải dẫn nó về.” Ngài chủ động tìm kiếm và quy tụ, không để chiên bị tản lạc.

Sứ đồ Phi-e-rơ, người từng được Chúa Giê-xu truyền lệnh “Hãy chăn chiên ta” (Giăng 21:15-17), cũng nhắc nhở các trưởng lão:

1 Phi-e-rơ 5:2-3: "Hãy chăn bầy của Đức Chúa Trời đã giao cho các anh em; làm việc đó chẳng phải bởi ép tình, bèn là bởi tự ý; chẳng phải vì lợi dơ bẩn, bèn là hết lòng mà làm; chẳng phải như đấng quản trị phần gia tài của mình, bèn như kẻ làm gương tốt cho bầy."

Phi-e-rơ cảnh báo rõ ràng ba động cơ sai lầm dẫn đến sự hà khắc: (1) Làm việc vì bị ép buộc, không tự nguyện; (2) Vì ham mê lợi lộc ô uế; (3) Lấy tư cách “chủ nhân” (κατακυριεύω - katakyrieuō: thống trị, áp đảo) để cai trị bầy, thay vì trở nên gương mẫu (τύπος - typos: mẫu mực, khuôn in).

Dựa trên nền tảng Kinh Thánh, chúng ta có thể nhận diện một số biểu hiện của tinh thần “chăn bầy hà khắc” trong bối cảnh Hội Thánh đương đại:

1. Độc Tài Tinh Thần và Bóp Nghẹt Sự Tự Do Trong Christ: Người lãnh đạo đặt mình làm “người độc quyền giải nghĩa ý Chúa”, yêu cầu tín hữu phải vâng phục tuyệt đối mọi quyết định cá nhân của mình mà không cần tra xem Kinh Thánh (1 Giăng 4:1). Họ tạo ra những luật lệ mang tính nhân tạo, gánh nặng (như ăn kiêng, ngày tháng, hình thức bên ngoài) và đòi hỏi sự tuân thủ như một điều kiện để được nhận biết là “thuộc linh” hay được chấp nhận trong nhóm (Cô-lô-se 2:16-23).
2. Lạm Dụng Tài Chính và Lao Động: Giống như những kẻ chăn “uống sữa, mặc lông”, một số lãnh đạo coi Hội Thánh như nguồn thu nhập cá nhân, sống xa hoa trên sự dâng hiến của những tín hữu nghèo khó. Họ có thể dùng áp lực tâm linh để vắt kiệt thì giờ, sức lực, tài chính của tín hữu, khiến họ kiệt quệ mà cho rằng đó là “cống hiến cho Chúa”. Sứ đồ Phao-lô đã đưa ra hình mẫu trái ngược: “Ta chẳng ham vàng, bạc, hay là áo xống của ai hết. Chính anh em biết rằng hai bàn tay nầy đã làm việc để cung cấp cho nhu cầu của tôi và của đồng bạn tôi” (Công vụ 20:33-34).
3. Thiếu Sự Chăm Sóc Cá Nhân và Quan Tâm Mục Vụ: Họ chỉ quan tâm đến đám đông, những con số báo cáo, những chương trình hoành tráng, mà bỏ mặc những cá nhân đang đau yếu, tổn thương, nghi ngờ, hay đã vấp ngã. Họ không có thì giờ để lắng nghe, cầu nguyện cùng, hay khích lệ từng con chiên. Đây chính là sự thờ ơ được tiên tri Ê-xê-chi-ên lên án.
4. Dùng Sự Sợ Hãi, Tội Lỗi và Lên Án Để Kiểm Soát: Thay vì giảng dạy về ân điển, sự tự do và tình yêu của Đấng Christ (Ga-la-ti 5:1), họ thường xuyên nhấn mạnh đến sự đoán phạt, rủa sả, và dùng lời lẽ đe dọa để giữ chân tín hữu. Mọi sự chất vấn hay thắc mắc đều bị gán mác “phản loạn”, “có tà linh”, khiến tín hữu sống trong sợ hãi triền miên.

Đối với tín hữu và Hội Thánh, việc nhận diện và đối diện với tinh thần “chăn bầy hà khắc” là rất quan trọng cho sự lành mạnh thuộc linh.

• Gốc Rễ Trong Lời Chúa: Hãy như người Bê-rê, “ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11). Hiểu biết cá nhân về Lời Chúa là tấm khiên vững chắc nhất chống lại sự dạy dỗ sai lầm và sự lạm quyền.
• Nuôi Dưỡng Mối Liên Hệ Cá Nhân Với Chúa Giê-xu: Hãy nhớ rằng bạn trước hết thuộc về Người Chăn Hiền Lành Tối Cao. Sự vâng phục của bạn là với Đấng Christ và Lời Ngài. Bạn có quyền và trách nhiệm kiểm tra mọi sự dạy dỗ dưới ánh sáng của Chúa và Kinh Thánh.
• Nhận Biết Các Dấu Hiệu Cảnh Báo: Nếu bạn cảm thấy bị kiểm soát quá mức, bị áp lực tài chính nặng nề, luôn sống trong sợ hãi bị phán xét, hay cảm thấy mình không bao giờ “đủ tốt” dù đã cố gắng hết sức, đó có thể là những tín hiệu đỏ. Hãy tìm kiếm sự tư vấn từ những Cơ Đốc nhân trưởng thành, chín chắn khác bên ngoài môi trường đó.

• Tự Xét Mình Thường Xuyên: Hãy luôn đặt câu hỏi: “Tôi đang phục vụ vì tình yêu với Đấng Christ và bầy chiên Ngài, hay vì danh tiếng, quyền lực, hay sự an toàn tài chính của tôi?”. Hãy nhớ lời cảnh báo của Phao-lô: “Hãy giữ lấy chính mình và luận thuyết mình” (1 Ti-mô-thê 4:16).
• Mô Hình Đầy Tớ: Hãy noi gương Chúa Giê-xu, Đấng “không đến để được hầu việc, song để hầu việc” (Mác 10:45). Quyền lực trong vương quốc Đức Chúa Trời là để phục vụ, không phải để thống trị (Ma-thi-ơ 20:25-28).
• Xây Dựng Tính Minh Bạch và Trách Nhiệm Giải Trình: Hãy có một nhóm trưởng lão lành mạnh (theo Tít 1:5-9), nơi quyền lực được chia sẻ và kiểm soát. Sự minh bạch trong tài chính và quyết định là một sự bảo vệ quý giá cho cả người lãnh đạo lẫn hội chúng.

Lời cảnh báo về “chăn bầy hà khắc” không phải để gieo rắc sự nghi ngờ hay nổi loạn trong lòng tín hữu, nhưng để thanh lọc và bảo vệ Hội Thánh của Đấng Christ. Mục đích cuối cùng là để chúng ta quay về với hình mẫu tuyệt đối và duy nhất: Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã phó sự sống mình vì chiên. Ngài là Đấng dẫn dắt chúng ta trong đường công bình, phục hồi linh hồn, và bảo vệ chúng ta ngay trong trũng bóng chết (Thi thiên 23).

Hội Thánh lành mạnh không phải là nơi không có những người lãnh đạo yếu đuối hay sai lầm, nhưng là nơi mà mọi thành phần – cả người chăn lẫn chiên – đều biết khiêm nhường học hỏi dưới sự dạy dỗ của Lời Chúa, sống trong ân điển, và cùng nhau hướng về Người Chăn Tối Cao. Khi mỗi chúng ta ở trong mối tương giao mật thiết với Người Chăn Hiền Lành, chúng ta sẽ nhận biết được tiếng Ngài và không theo tiếng người lạ (Giăng 10:5), từ đó xây dựng một cộng đồng đức tin chân chính, tự do và đầy dẫy tình yêu thương.