Demirge là gì?

Trong quá trình nghiên cứu thần học và lịch sử tư tưởng, chúng ta thường gặp thuật ngữ Demiurge (có khi được viết là Demirge). Đây là một khái niệm xuất phát từ triết học Hy Lạp, sau đó được phát triển bởi các nhóm Ngộ đạo (Gnostic) và trở thành một giáo lý đi ngược lại niềm tin Cơ Đốc chính thống. Bài viết này sẽ giải thích rõ Demiurge là gì, nguồn gốc của nó, quan điểm của Kinh Thánh, và cách áp dụng sự hiểu biết này vào đời sống đức tin hằng ngày.

1. Nguồn gốc lịch sử của khái niệm Demiurge

Thuật ngữ Demiurge bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp δημιουργός (dēmiourgós), ghép từ dēmos (công chúng) và ergon (công việc), nghĩa là “thợ thủ công”, “người chế tạo”. Trong triết học của Plato, Demiurge được mô tả như một đấng tạo hóa thông thái, sử dụng các ý tưởng (Forms) để tạo ra thế giới vật chất. Tuy nhiên, Plato không coi Demiurge là một vị thần tối cao mà là một nguyên lý trung gian, sắp xếp vật chất có sẵn thành trật tự.

Đến thế kỷ thứ 2–3, các nhóm Ngộ đạo (Gnosticism) – một phong trào tôn giáo tổng hợp – đã tiếp thu và biến đổi khái niệm này. Họ dạy rằng có một Đấng Tối Cao hoàn toàn siêu việt, không thể biết được, và Demiurge là một vị thần cấp thấp (thường được đồng nhất với Đức Chúa Trời trong Cựu Ước) đã tạo ra vũ trụ vật chất – một thế giới bất toàn, đầy tội lỗi và đau khổ. Trong nhiều hệ thống Ngộ đạo, Demiurge được gọi là Yaldabaoth, Saklas, hay “Kẻ Tạo Hóa” (the Creator) và bị xem là kiêu ngạo, vô minh, hoặc thậm chí là ác.

2. Demiurge trong thuyết Ngộ đạo (Gnosticism)

Thuyết Ngộ đạo phân chia thực tại thành hai lĩnh vực: tinh thần (thiện) và vật chất (ác). Đấng Tối Cao hoàn toàn tinh thần, tốt lành, và xa cách thế giới vật chất. Do một sự “sa ngã” trong cõi thiêng liêng, một loạt các aeon (bản thể trung gian) được phát ra, và cuối cùng sinh ra Demiurge. Demiurge, không biết về Đấng Tối Cao, đã tạo ra vũ trụ vật chất và giam cầm các tia linh hồn (phần tinh thần) trong thân xác con người. Mục tiêu của người Ngộ đạo là đạt được gnosis (tri thức bí truyền) để giải thoát linh hồn khỏi thế giới vật chất và trở về với Đấng Tối Cao.

Một số nhà Ngộ đạo như Marcion (khoảng 85–160) đã đồng nhất Demiurge với Đức Chúa Trời trong Cựu Ước, coi Ngài là một vị thần công bình khắc nghiệt, trái ngược với Đức Chúa Trời yêu thương của Tân Ước. Điều này dẫn đến việc họ bác bỏ toàn bộ Cựu Ước và một phần Tân Ước, chỉ giữ lại những sách phù hợp với giáo lý của họ.

3. Phản bác từ Kinh Thánh

Kinh Thánh Cơ Đốc hoàn toàn mâu thuẫn với khái niệm Demiurge. Từ Sáng-thế-ký đến Khải-huyền, Đức Chúa Trời được giới thiệu là Đấng Tạo Hóa duy nhất, toàn năng, toàn tri, và toàn thiện. Ngài không phải là một vị thần cấp thấp hay vô minh, mà là Đức Chúa Trời chân thật, Đấng dựng nên trời đất và mọi sự trong đó.

a) Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa duy nhất

Sáng-thế-ký 1:1 chép: “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất.” Ở đây, từ “Đức Chúa Trời” trong tiếng Hê-bơ-rơ là Elohim – danh từ số nhiều chỉ sự uy nghi, nhưng động từ “dựng nên” (bara) lại ở dạng số ít, ám chỉ Ba Ngôi hiệp một trong công việc sáng tạo. Ê-sai 45:12 khẳng định: “Ấy chính ta đã làm ra đất, và tạo nên loài người ở trên đất; ta, chính tay ta đã giương các từng trời, và truyền lịnh cho cả cơ binh nó.” Đấng Tạo Hóa cũng là Đấng duy trì mọi sự (Cô-lô-se 1:17).

Giăng 1:1-3 cho biết: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Muôn vật bởi Ngài làm nên, chẳng vật chi đã làm nên mà không bởi Ngài.” Ngôi Lời chính là Chúa Giê-xu Christ, Đức Chúa Trời nhập thể. Qua đó, Tân Ước xác nhận Chúa Giê-xu là Đấng tạo dựng cùng với Đức Chúa Cha và Đức Thánh Linh (Cô-lô-se 1:16; Hê-bơ-rơ 1:2).

b) Đức Chúa Trời của Cựu Ước và Tân Ước là một

Một số Ngộ đạo cho rằng Đức Chúa Trời trong Cựu Ước là ác, còn Đức Chúa Trời trong Tân Ước là thiện. Kinh Thánh phủ nhận điều đó. Ma-la-chi 3:6 tuyên bố: “Vì ta là Đức Giê-hô-va, ta không hề thay đổi.” Hê-bơ-rơ 13:8 nói về Chúa Giê-xu: “Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi.” Đức Chúa Trời vừa công bình vừa yêu thương; sự công bình của Ngài bày tỏ trong Cựu Ước và sự yêu thương được bày tỏ trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu (Rô-ma 3:21-26).

c) Vật chất không xấu, nhưng tội lỗi mới là vấn đề

Thuyết Ngộ đạo coi vật chất là xấu, do Demiurge tạo ra. Kinh Thánh dạy rằng Đức Chúa Trời sáng tạo mọi sự và thấy nó “rất tốt lành” (Sáng-thế-ký 1:31). Tội lỗi đã vào thế gian qua sự bất tuân của A-đam (Rô-ma 5:12), làm hư hoại sự sáng tạo, nhưng bản thân vật chất không xấu. 1 Ti-mô-thê 4:4 viết: “Vả, mọi vật Đức Chúa Trời đã dựng nên đều là tốt lành cả.” Do đó, Cơ Đốc nhân không nên khinh thường thân thể hay thế giới vật chất, nhưng quản lý chúng cách khôn ngoan.

d) Chúa Giê-xu Christ là Đức Chúa Trời trọn vẹn, nhập thể trong xác thịt

Một trong những điểm then chốt phản bác Demiurge là sự nhập thể của Chúa Giê-xu. Nếu vật chất là xấu, thì Đức Chúa Trời không thể trở nên người được. Nhưng Giăng 1:14 chép: “Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta.” 1 Giăng 4:2-3 cảnh báo: “Hễ thần nào xưng Đức Chúa Jêsus Christ lấy xác thịt mà ra đời, thần ấy là bởi Đức Chúa Trời... bởi đó, các con biết được thần của Đấng Christ.” Chúa Giê-xu thật sự mang thân xác con người, chịu chết và sống lại, xác nhận sự tốt lành của sáng tạo và sự cứu chuộc toàn diện của Ngài.

4. Tại sao Demiurge là giáo lý sai lầm (dị giáo)

Giáo lý về Demiurge đã bị Hội Thánh đầu tiên lên án là dị giáo vì những lý do sau:

• Phủ nhận sự tốt lành của Đấng Tạo Hóa: Demiurge biến Đức Chúa Trời thành một vị thần bất toàn hoặc ác, đi ngược với bản tính thánh khiết và yêu thương được Kinh Thánh mặc khải (1 Giăng 1:5; 1 Giăng 4:8).
• Phủ nhận sự thống nhất của Ba Ngôi: Demiurge tách rời Đấng Tạo Hóa (Cựu Ước) với Đấng Cứu Rỗi (Tân Ước), trong khi Kinh Thánh dạy chỉ có một Đức Chúa Trời (Phục-truyền 6:4; Mác 12:29).
• Phủ nhận sự nhập thể: Nếu vật chất là xấu, Chúa Giê-xu không thể thật sự mang xác thịt, làm mất đi ý nghĩa của sự chuộc tội (Hê-bơ-rơ 2:14-17).
• Phủ nhận thẩm quyền của Kinh Thánh: Các nhà Ngộ đạo loại bỏ nhiều sách Kinh Thánh, chỉ giữ lại những phần phù hợp với giáo lý của họ, làm mất đi sự trọn vẹn của Lời Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16-17).

Do đó, Hội Thánh đã bảo vệ chân lý qua các tín điều như Tín điều các Sứ đồ, Tín điều Nicene, khẳng định Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa duy nhất, và Chúa Giê-xu “bởi Đức Chúa Trời mà đến... vì loài người chúng ta và vì sự cứu rỗi chúng ta, Ngài đã từ trời xuống, nhờ quyền phép Đức Thánh Linh mà nhập thể trong lòng trinh nữ Maria và trở nên người”.

5. Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc

Việc hiểu rõ về Demiurge và các sai lầm của thuyết Ngộ đạo giúp chúng ta củng cố đức tin và sống đẹp lòng Chúa.

a) Gắn bó với Kinh Thánh

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” (2 Ti-mô-thê 3:16). Để tránh các giáo lý sai lạc, chúng ta cần học Lời Chúa cách hệ thống và cầu xin Đức Thánh Linh soi sáng. Khi nghe bất kỳ giáo lý mới nào, hãy đối chiếu với Kinh Thánh (Công vụ 17:11).

b) Yêu mến Đấng Tạo Hóa và công trình Ngài

Vì Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa tốt lành, chúng ta có thể tạ ơn Ngài về mọi điều và quản lý môi trường, thân thể, tài nguyên cách trách nhiệm (Thi-thiên 24:1; 1 Cô-rinh-tô 10:31).

c) Trân trọng sự nhập thể của Chúa Giê-xu

Chúa Giê-xu đã trở nên giống chúng ta mọi đàng, ngoại trừ tội lỗi. Điều này cho phép Ngài trở thành thầy tế lễ thượng phẩm thương xót, đồng cảm với sự yếu đuối của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15). Hãy sống với lòng biết ơn vì Ngài đã mang lấy xác thịt để cứu chúng ta.

d) Sống trong sự hiệp nhất với Hội Thánh

Hội Thánh là thân thể của Đấng Christ, được xây dựng trên nền tảng các sứ đồ và tiên tri (Ê-phê-sô 2:20). Gắn bó với một Hội Thánh dạy Lời Chúa trung thực sẽ giúp chúng ta tránh khỏi những giáo lý dị đoan như Demiurge.

e) Truyền bá chân lý với tình yêu thương

Nhiều người hôm nay có thể vô tình tiếp nhận các ý tưởng tương tự thuyết Ngộ đạo (ví dụ: coi vật chất là xấu, tin vào những mặc khải bí mật). Chúng ta cần sẵn sàng giải thích, trình bày chân lý cách nhẹ nhàng nhưng kiên định (1 Phi-e-rơ 3:15).

6. Kết luận

Khái niệm Demiurge, dù xuất hiện trong lịch sử tư tưởng, hoàn toàn không phù hợp với mặc khải Kinh Thánh. Đức Chúa Trời của Kinh Thánh là Đấng Tạo Hóa duy nhất, toàn thiện, yêu thương, và đã bày tỏ chính Ngài qua Chúa Giê-xu Christ. Sự hiểu biết đúng đắn về Đấng Tạo Hóa giúp chúng ta sống với lòng tôn kính, biết ơn, và trung tín với Lời Ngài. Hãy luôn ghi nhớ lời khuyên của sứ đồ Giăng: “Hỡi các con cái bé mọn, hãy giữ mình về hình tượng!” (1 Giăng 5:21). Mọi giáo lý dạy về một đấng tạo hóa thấp kém hay một thần khác với Đức Chúa Trời chân thật đều là hình tượng cần tránh xa.

Nguyện xin Đức Thánh Linh dẫn dắt chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13) và giúp chúng ta đứng vững trong đức tin đã truyền cho các thánh một lần đủ cả (Giu-đe 1:3).