Hội Thánh Con Đường Thứ Ba
Trong bối cảnh đa dạng của đời sống Hội Thánh ngày nay, thuật ngữ “Con Đường Thứ Ba” (Third Way) thường xuất hiện như một mô hình hoặc triết lý tìm kiếm sự cân bằng giữa các thái cực trong Cơ Đốc giáo. Đây không phải là một giáo phái cụ thể, mà là một cách tiếp cận, một lối tư duy về việc sống và thể hiện đức tin trong thế giới hiện đại, dựa trên nền tảng Kinh Thánh vững chắc. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá ý nghĩa thần học, cơ sở Kinh Thánh và ứng dụng thực tiễn của mô hình Hội Thánh Con Đường Thứ Ba.
Khái niệm “Con Đường Thứ Ba” trong bối cảnh Cơ Đốc thường đề cập đến nỗ lực vượt qua sự phân cực giữa hai thái độ phổ biến: thích ứng quá mức với văn hóa (dẫn đến việc làm loãng sự thật) và tách biệt quá mức khỏi văn hóa (dẫn đến thái độ kết án và không liên quan). Nó tìm kiếm một con đường trung tín với Lời Chúa nhưng vẫn có sự khôn ngoan, thương xót và tương tác có chủ đích với thế giới xung quanh.
Tư tưởng này có thể được truy nguyên từ chính lời dạy của Chúa Giê-xu. Ngài không kêu gọi chúng ta thuộc về thế gian, cũng không kêu gọi chúng ta rời khỏi thế gian một cách triệt để, mà là sống trong thế gian với tư cách là “muối của đất” và “sự sáng của thế gian” (Ma-thi-ơ 5:13-14). Sứ đồ Phao-lô cũng thể hiện tinh thần này khi ông tuyên bố: “Với người hư mất, tôi cũng như kẻ hư mất... Với mọi người, tôi đã trở nên mọi sự, hầu cho tôi cứu chuộc được ít nhiều người.” (1 Cô-rinh-tô 9:21-22). Đây chính là tinh thần của Con Đường Thứ Ba: thâm nhập nhưng không đồng hóa, biệt riêng nhưng không cô lập.
Nền tảng của tư tưởng Con Đường Thứ Ba được xây dựng vững chắc trên Lời Chúa, đặc biệt qua những nguyên tắc về sự hiện diện và chức vụ của Cơ Đốc nhân trong thế gian.
1. Lời Cầu Nguyện Biệt Riêng và Sai Đi của Chúa Giê-xu (Giăng 17): Trong phân đoạn then chốt này, Chúa Giê-xu cầu nguyện cho các môn đồ: “Con chẳng cầu Cha lấy họ khỏi thế gian, nhưng xin Cha gìn giữ họ cho khỏi điều ác... Cũng như Cha đã sai con trong thế gian, thì con cũng sai họ trong thế gian.” (Giăng 17:15, 18). Động từ “sai” (tiếng Hy Lạp: apostellō) mang ý nghĩa được ủy quyền, được phái đi với một sứ mệnh. Đây là mô hình căn bản: chúng ta được biệt riêng ra (hagiazō – làm cho nên thánh, c.19) không phải để ở trong “bong bóng” an toàn, mà để được sai vào thế gian với sứ mệnh cụ thể, dưới sự gìn giữ của Cha.
2. Nguyên Tắc “Ở Trong Nhưng Không Thuộc Về”: Sứ đồ Giăng khẳng định: “Vì mọi sự trong thế gian, như sự mê tham của xác thịt, sự mê tham của mắt, và sự kiêu ngạo của đời, đều chẳng từ Cha mà đến, nhưng từ thế gian mà ra.” (1 Giăng 2:16). Tuy nhiên, ngay trước đó, ông không ra lệnh “hãy trốn khỏi thế gian” mà viết: “Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian.” (1 Giăng 2:15). Sự khác biệt nằm ở thái độ của tấm lòng. Con Đường Thứ Ba nhận biết những cám dỗ của thế gian nhưng không chủ trương rút lui hoàn toàn; thay vào đó, nó trang bị cho tín hữu sự khôn ngoan để nhận diện, đối diện và chiến thắng chúng bằng đức tin.
3. Gương Của Sứ Đồ Phao-lô Tại A-rê-ô-ba: Khi đứng giữa các triết gia tại A-rê-ô-ba (A-thên), Phao-lô không lên án nền văn hóa Hy Lạp hay phủ nhận hoàn toàn những gì họ tin. Thay vào đó, ông tìm thấy một “điểm tiếp xúc” từ bàn thờ “Kính Thần Chưa Biết” của họ để rao giảng về Đức Chúa Trời chân thật và sự phục sinh của Đấng Christ (Công Vụ 17:22-31). Ông trích dẫn cả nhà thơ Hy Lạp (c.28), cho thấy sự am hiểu văn hóa đối phương. Đây là minh họa sống động của Con Đường Thứ Ba: hiểu biết văn hóa, gặp gỡ con người tại nơi họ đang đứng, và dẫn dắt họ đến với lẽ thật trọn vẹn trong Chúa Giê-xu.
Một Hội Thánh vận hành theo tinh thần Con Đường Thứ Ba thường được xây dựng trên ba trụ cột chính:
1. Trung Tín Tuyệt Đối Với Lẽ Thật Kinh Thánh: Đây là nền tảng không thể thương lượng. Con Đường Thứ Ba không phải là sự thỏa hiệp với chân lý. Khải tượng về Hội Thánh phải được xây dựng trên “nền của các sứ đồ cùng các đấng tiên tri, chính Đức Chúa Giê-xu Christ là đá góc nhà” (Ê-phê-sô 2:20). Điều này đòi hỏi sự trung tín trong giảng dạy, giải kinh nghiêm túc (exegesis), và việc giữ vững các giáo lý căn bản về sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin nơi Christ, thẩm quyền của Kinh Thánh, và Đại Mạng Lệnh.
2. Yêu Thương và Quan Tâm Đến Con Người Cụ Thể: Trụ cột thứ hai là tình yêu thương thực tiễn dành cho cộng đồng và từng cá nhân. Điều này vượt ra ngoài việc truyền giáo bằng lời nói, mà bao gồm sự đồng cảm, phục vụ, và chăm sóc những nhu cầu thể chất, tâm lý, và xã hội. Nó sống động lời Chúa Giê-xu: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết ý mà kính mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi... và yêu kẻ lân cận như mình.” (Ma-thi-ơ 22:37-39). Một Hội Thánh Con Đường Thứ Ba nhìn thấy hình ảnh Đức Chúa Trời (Imago Dei) trong mỗi con người, dù họ có tin Chúa hay không, và tìm cách phản chiếu tình yêu của Ngài.
3. Sự Khôn Ngoan và Tính Liên Quan Trong Văn Hóa: Trụ cột thứ ba là sự khôn ngoan để giao tiếp, hiểu biết và tương tác với văn hóa đương thời mà không đánh mất bản sắc. Điều này liên quan đến việc sử dụng ngôn ngữ, nghệ thuật, công nghệ và các phương tiện đương đại một cách sáng tạo để truyền đạt sứ điệp vĩnh cửu. Nó đòi hỏi sự phân biệt (diakrisis trong Hy Lạp – Rô-ma 12:2) để “đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình”, từ đó thử nghiệm và giữ lấy điều tốt lành (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21).
Làm thế nào để nguyên tắc Con Đường Thứ Ba trở nên sống động trong đời sống hằng ngày của một Cơ Đốc nhân và trong sinh hoạt Hội Thánh?
1. Trong Cá Nhân: Sống Như Một Sứ Giả (Ambassador): Mỗi tín hữu được kêu gọi sống như một sứ giả cho Nước Trời (2 Cô-rinh-tô 5:20). Điều này có nghĩa là:
- Trong công sở: Tận tâm, trung thực và xuất sắc trong công việc, đồng thời sẵn sàng chia sẻ hy vọng mình có khi có cơ hội, với sự nhu mì và kính sợ (1 Phi-e-rơ 3:15).
- Trong văn hóa đại chúng: Có thể thưởng thức nghệ thuật, văn chương, điện ảnh một cách có phê phán, không để mình bị điều khiển bởi chúng, và biết đặt câu hỏi về những thông điệp đằng sau dưới ánh sáng Kinh Thánh.
- Trong các mối quan hệ: Xây dựng tình bạn chân thật với những người chưa tin, không phải với mục đích “số hóa” họ, mà vì tình yêu thương chân thành. Hãy là người lắng nghe và phục vụ trước.
2. Trong Gia Đình: Xây Dựng Một Nền Văn Hóa Tin Kính Có Liên Quan: Gia đình Cơ Đốc không nên là một pháo đài đóng kín. Hãy mở cửa nhà mình để tiếp đón bạn bè, hàng xóm. Việc dạy dỗ con cái về đức tin không chỉ là những quy tắc cấm đoán, mà là giúp chúng hiểu tại sao chúng ta tin, trang bị cho chúng tư duy thần học để tự mình đối diện với những thách thức của thời đại.
3. Trong Hội Thánh Địa Phương:
- Giảng Dạy: Các bài giảng cần kết nối chân lý vĩnh cửu với những vấn đề thực tế của cuộc sống: áp lực công việc, hôn nhân, nuôi dạy con cái, sức khỏe tâm thần, công lý xã hội... từ góc nhìn Kinh Thánh.
- Thờ Phượng: Có thể kết hợp những bài thánh ca truyền thống sâu sắc với những bài hát đương đại có thần học vững vàng, với mục đích tôn vinh Chúa và giúp dân sự Ngài thờ phượng bằng cả tấm lòng và sự hiểu biết.
- Môn Đồ Hóa: Chương trình môn đồ hóa không chỉ dừng ở việc truyền đạt kiến thức, mà còn huấn luyện các tín hữu sống đức tin tại nơi làm việc, trường học và cộng đồng.
- Phục Vụ Cộng Đồng: Hội Thánh chủ động tìm hiểu và đáp ứng những nhu cầu thực tế của địa phương (ví dụ: dạy học, chăm sóc người già, hỗ trợ môi trường) như một cách thể hiện tình yêu của Chúa cách cụ thể.
Con Đường Thứ Ba không phải không có nguy cơ. Thách thức lớn nhất là việc đánh mất sự cân bằng, nghiêng về một trong hai thái cực:
- Nguy cơ của sự thỏa hiệp (Compromise): Khi quá chú trọng đến tính liên quan và sự chấp nhận của văn hóa, có thể dẫn đến việc làm nhẹ đi những giáo lý khó, bỏ qua tội lỗi, và cuối cùng làm mờ đi sự khác biệt của Tin Lành. Đây là cạm bẫy của “chủ nghĩa thế tục” (secularism).
- Nguy cơ của sự kiêu ngạo thuộc linh (Spiritual Pride): Ngược lại, khi nhấn mạnh quá mức vào sự thánh khiết và tách biệt, có thể dẫn đến thái độ “chúng ta và họ”, tự cho mình là đạo đức hơn, và mất đi lòng trắc ẩn đối với những người hư mất. Đây là cạm bẫy của “chủ nghĩa giáo phái” (sectarianism).
Để tránh những cạm bẫy này, Hội Thánh và cá nhân luôn cần sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh, sự kiểm nghiệm liên tục bởi Lời Chúa, và tấm lòng khiêm nhường sẵn sàng sửa đổi.
Kết Luận
Hội Thánh Con Đường Thứ Ba không phải là một công thức có sẵn hay một nhãn hiệu mới. Nó là một lời mời gọi trở về với hình mẫu nguyên thủy của Tân Ước: một cộng đồng đức tin trung tín với Chúa Giê-xu Christ, yêu thương nhau cách nhiệt thành, và dấn thân cách khôn ngoan vào sứ mệnh trong thế giới. Nó đòi hỏi sự can đảm để không chạy theo những xu hướng cực đoan, và sự khôn ngoan đến từ trên để bước đi trong sự cân bằng của ân điển và lẽ thật. Ước mong mỗi chúng ta, với tư cách cá nhân và Hội Thánh, luôn tìm kiếm để trở nên giống như Chúa Giê-xu – Đấng đầy dẫy ân điển và lẽ thật (Giăng 1:14), và chính Ngài là Con Đường hoàn hảo dẫn chúng ta đến với Cha (Giăng 14:6).