Giáo hội Giám Lý là gì và tín hữu Giám Lý tin gì?

Trong bức tranh đa dạng của Cơ Đốc giáo, Giáo hội Giám Lý (Methodist Church) nổi lên như một phong trào canh tân tâm linh mạnh mẽ, bắt nguồn từ thế kỷ 18 tại Anh Quốc. Không chỉ là một hệ phái, Giám Lý mang trong mình một tinh thần và phương pháp (method) sống đạo sâu sắc, nhấn mạnh đến sự biến đổi cá nhân bởi ân điển, sự thánh hóa trọn đời và đời sống đạo đức thực tiễn. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc lịch sử, các tín điều căn bản dựa trên nền tảng Kinh Thánh, và những ứng dụng quý báu từ di sản thuộc linh của Giám Lý cho mọi tín hữu Cơ Đốc ngày nay.

I. Nguồn Gốc Lịch Sử: Từ "Câu Lạc Bộ Thánh" Đến Một Phong Trào Toàn Cầu

Phong trào Giám Lý khởi nguồn từ công cuộc của John Wesley (1703-1791) và em trai ông, Charles Wesley, một linh mục trong Giáo hội Anh (Anh giáo). Thuật ngữ "Methodist" (người theo phương pháp) ban đầu là một biệt danh chế giễu dành cho một nhóm sinh viên tại Đại học Oxford, trong đó có anh em nhà Wesley, vì họ sống một đời sống đạo đức có kỷ luật, với "phương pháp" cầu nguyện, học Kinh Thánh, thăm viếng người tù và người nghèo một cách đều đặn.

Bước ngoặt quan trọng xảy ra vào ngày 24 tháng 5 năm 1738, khi John Wesley trải nghiệm một sự biến đổi tâm linh sâu sắc tại một buổi nhóm trên phố Aldersgate, Luân Đôn. Khi nghe lời đọc từ Lời tựa của Martin Luther cho thư Rô-ma, ông cảm nhận được lòng mình "lạ lùng ấm áp" và xác tín rằng mình đã thực sự tin nơi Đấng Christ. Ông mô tả: "Tôi cảm thấy tôi đã tin cậy Đấng Christ, chỉ một mình Đấng Christ, cho sự cứu rỗi của tôi; và một sự đảm bảo được ban cho tôi rằng Ngài đã cất bỏ tội lỗi tôi, *cả tội lỗi tôi*, và cứu tôi *khỏi luật pháp của tội lỗi và sự chết*" (tham chiếu Rô-ma 8:1-2). Trải nghiệm này trở thành nền tảng cho giáo lý về sự xưng công bình bởi đức tin và sự đảm bảo cứu rỗi trong thần học Giám Lý.

Từ đó, Wesley bắt đầu một chức vụ giảng đạo rộng khắp, thường ở ngoài trời ("field preaching") để đến với quần chúng lao động bị bỏ rơi bởi giáo hội chính thống. Ông nhấn mạnh rằng ân điển Chúa dành cho mọi người. Phong trào phát triển mạnh mẽ, tổ chức thành các "hội đoàn" (societies), "lớp học" (classes) nhỏ để chăm sóc, khích lệ và kỷ luật lẫn nhau. Dù John Wesley không có ý định tách khỏi Anh giáo, nhưng sau khi ông qua đời, phong trào đã trở thành một giáo hội độc lập tại Mỹ (Giáo hội Giám Lý Giám Nhiệm - Methodist Episcopal Church) và sau đó lan rộng toàn cầu.

II. Tín Điều Căn Bản: Nền Tảng Kinh Thánh Của Đức Tin Giám Lý

Tín hữu Giám Lý tuyên xưng đức tin căn bản của Cơ Đốc giáo qua Ba Tín Điều Chung (Apostles' Creed, Nicene Creed) và các tín điều lịch sử. Điểm đặc trưng của thần học Giám Lý có thể được tóm tắt qua bốn khía cạnh chính, thường được gọi là "Bốn Góc Của Giám Lý" (The Wesleyan Quadrilateral): Kinh Thánh, Truyền Thống, Kinh Nghiệm và Lý Trí. Trong đó, Kinh Thánh là tiêu chuẩn tối cao và nguồn mặc khải chính yếu, ba yếu tố còn lại là những phương tiện giúp giải thích và áp dụng Lời Chúa vào bối cảnh sống.

1. Ơn Cứu Rỗi Toàn Diện: Ân Điển Chúa Dành Cho Mọi Người

John Wesley dạy về "Ân điển chữa lành" (Gracious Cure), thường được trình bày qua ba phương diện của ân điển (Threefold Grace):

a. Ân điển phổ quát (Prevenient Grace): Đây là ân điển của Chúa đi trước, hoạt động trong mỗi người ngay cả trước khi họ nhận biết Ngài. Nó đánh thức lương tâm, ban cho ý chí tự do để đáp lại tiếng gọi của Chúa, và chuẩn bị tấm lòng cho đức tin. Điều này dựa trên Kinh Thánh: "Ấy chính Ngài là sự sự thật, soi sáng cho hết thảy mọi người" (Giăng 1:9) và "…hằng ban mưa từ trời xuống, mùa màng nhiều hoa quả, đồ ăn dư dật, và lòng đầy vui mừng" (Công vụ 14:17). Ân điển này bác bỏ thuyết định mệnh khắc nghiệt, khẳng định Chúa kêu gọi mọi người.

b. Ân điển xưng công bình (Justifying Grace): Đây là ân điển được ban khi một người đáp lại đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Qua đức tin, tội nhân được xưng công bình, được hòa thuận với Đức Chúa Trời, và nhận được sự tha thứ trọn vẹn. Đây là kinh nghiệm "được tái sinh". "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời" (Ê-phê-sô 2:8). Wesley nhấn mạnh sự đảm bảo của Thánh Linh rằng chúng ta là con cái Chúa (Rô-ma 8:16).

c. Ân điển thánh hóa (Sanctifying Grace): Đây là trọng tâm của thần học Giám Lý. Nếu ân điển xưng công bình thay đổi *địa vị* của chúng ta trước mặt Đức Chúa Trời, thì ân điển thánh hóa biến đổi *bản chất* bên trong chúng ta. Đây là một tiến trình trọn đời, nhờ quyền năng Chúa Thánh Linh, để càng ngày càng trở nên giống Chúa Giê-xu hơn, được giải phóng khỏi quyền lực của tội lỗi và được đổ đầy tình yêu thương. "Vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài" (Phi-líp 2:13). Mục tiêu là sự "trọn lành trong tình yêu thương" (Christian perfection), không phải là không bao giờ phạm sai lầm, mà là một tấm lòng hoàn toàn hướng về Chúa, được tình yêu thương của Ngài làm chủ và không còn cố ý vi phạm ý muốn Ngài (Mát-thơ 22:37-39).

2. "Bộ Luật Giám Lý" và Đời Sống Đạo Đức Thực Tiễn

Phương pháp (method) của Giám Lý được thể hiện qua các kỷ luật thiêng liêng và các quy tắc đạo đức. John Wesley đúc kết thành ba quy tắc đơn giản nhưng sâu sắc, gọi là "Bộ Luật Chung" (General Rules):

1. Không làm điều ác. Tránh mọi hình thức tội lỗi cả trong hành động lẫn lời nói.
2. Làm điều lành. Tích cực tìm kiếm cơ hội để làm việc thiện cho mọi người, trong mọi cách có thể.
3. Sử dụng mọi phương tiện của ân điển. Tham dự các buổi nhóm, thường xuyên cầu nguyện, học Kinh Thánh, và tham dự Tiệc Thánh.

Những điều này không phải để được cứu, mà là "phương tiện của ân điển" (means of grace) – những kênh qua đó Chúa ban ân điển thánh hóa cho chúng ta. Nó phản ánh lời dạy của Phao-lô: "…hãy…có lòng sốt sắng mà làm việc lành" (Tít 2:14) và "…hãy làm nên sự cứu chuộc của anh em…" (Phi-líp 2:12).

III. Ứng Dụng Cho Đời Sống Cơ Đốc Hôm Nay

Di sản thuộc linh của Giám Lý không chỉ dành cho tín hữu trong giáo hội ấy, mà cung cấp những nguyên tắc quý giá cho mọi Cơ Đốc nhân:

1. Sống Có Phương Pháp Trong Đời Sống Thuộc Linh: Chúng ta cần có kỷ luật. Hãy đặt ra "phương pháp" cho riêng mình: thời gian tĩnh nguyện mỗi ngày, đọc Kinh Thánh có hệ thống, cầu nguyện chú tâm. Đừng để đời sống thuộc linh bị động theo cảm xúc.

2. Theo Đuổi Sự Thánh Hóa Tiệm Tiến: Đừng bằng lòng với việc chỉ được tha tội. Hãy khao khát và hợp tác với Chúa Thánh Linh để mỗi ngày được biến đổi, từ bỏ những thói quen xấu, phát triển những phẩm tính của Chúa Cứu Thế (Ga-la-ti 5:22-23). Đây là một hành trình cả đời.

3. Kết Hợp Đức Tin Và Việc Làm Cách Cân Bằng: Giám Lý dạy rằng đức tin chân chính phải sinh ra việc lành. Đức tin cứu chúng ta, nhưng đức tin đó sẽ tự nhiên bày tỏ qua hành động yêu thương và phục vụ người lân cận (Gia-cơ 2:17). Hãy tích cực tìm kiếm cơ hội để làm sáng Danh Chúa trong xã hội.

4. Tìm Kiếm và Chia Sẻ Sự Đảm Bảo Trong Đấng Christ: Chúng ta có thể biết mình được cứu nhờ chứng của Thánh Linh và Lời Chúa. Sự đảm bảo này mang lại bình an và dũng khí để làm chứng. Hãy chia sẻ sự đảm bảo đó với những người đang nghi ngờ hoặc sợ hãi.

5. Sống Trong Cộng Đồng Yêu Thương và Trách Nhiệm: Mô hình "lớp học" nhỏ của Wesley nhắc nhở chúng ta rằng không ai trưởng thành thuộc linh một mình. Hãy tìm một nhóm nhỏ tin cậy để chia sẻ, cầu nguyện, khích lệ và nâng đỡ nhau cách chân thành (Châm ngôn 27:17).

Kết Luận

Giáo hội Giám Lý, với cội nguồn từ lòng khao khát nên thánh và một phương pháp sống đạo có kỷ luật, đã để lại một di sản thần học phong phú nhấn mạnh đến ân điển chủ động của Đức Chúa Trời dành cho mọi người và sự biến đổi toàn diện đời sống tín hữu. Tinh thần cốt lõi của Giám Lý – một đức tin sống động được chứng minh bằng tình yêu thương và việc lành, một sự theo đuổi sự thánh khiết trong sự cộng đồng – vẫn là lời mời gọi mạnh mẽ và thực tiễn cho Hội Thánh Chúa trong mọi thời đại. Dù thuộc hệ phái nào, mỗi chúng ta đều có thể học hỏi từ sự nhấn mạnh này: hãy mở lòng đón nhận trọn vẹn ân điển chữa lành của Chúa, để không chỉ được cứu khỏi hình phạt của tội lỗi, mà còn được giải phóng khỏi quyền lực của nó, hầu ngày càng phản chiếu hình ảnh của Chúa Cứu Thế Giê-xu trong thế gian này.

“Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới.” (2 Cô-rinh-tô 5:17)