Giáo Hội Giám Nhiệm Giám Lý Châu Phi (AME)
Trong bức tranh đa dạng của Cơ Đốc giáo toàn cầu, các giáo hội lịch sử của người da đen đóng một vai trò thiết yếu không chỉ trong đời sống thuộc linh mà còn trong hành trình đấu tranh cho công lý, nhân phẩm và sự tự quyết. Giáo hội Giám nhiệm Giám Lý châu Phi (African Methodist Episcopal Church, viết tắt là AME) nổi bật như một trong những thể chế tôn giáo lâu đời, có ảnh hưởng sâu rộng nhất do người Mỹ gốc Phi tự lãnh đạo. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá nguồn gốc lịch sử, nền tảng thần học, cơ cấu tổ chức, và những đóng góp quan trọng của giáo hội AME, đồng thời rút ra những bài học ứng dụng quý báu cho đời sống Cơ Đốc nhân hôm nay.
Sự ra đời của giáo hội AME không tách rời khỏi bối cảnh phân biệt chủng tộc và nô lệ hóa tại Hoa Kỳ vào cuối thế kỷ 18. Vào năm 1787, tại Nhà thờ Giám Lý St. George ở Philadelphia, một nhóm tín hữu người Mỹ gốc Phi do **Mục sư Richard Allen** dẫn đầu đã phản đối việc phân biệt đối xử khi họ bị buộc phải cầu nguyện ở khu vực riêng biệt trên ban công. Sự kiện này trở thành chất xúc tác cho việc thành lập một hội thánh độc lập. Richard Allen, một cựu nô lệ được tự do và là một nhà truyền giáo đầy ơn, đã mua một mảnh đất và xây dựng nên Nhà thờ Bethel vào năm 1794. Đây chính là hạt nhân đầu tiên.
Năm 1816, sau một cuộc đấu tranh pháp lý để bảo vệ quyền tự trị của Nhà thờ Bethel, các đại biểu từ nhiều hội thánh người Mỹ gốc Phi độc lập khác đã họp lại tại Philadelphia để chính thức thành lập **Giáo hội Giám Nhiệm Giám Lý châu Phi**. Richard Allen được bầu làm Giám mục đầu tiên. Danh xưng "Giám nhiệm Giám lý" phản ánh cơ cấu tổ chức theo thể chế Giám mục (Episcopal) và di sản thần học từ Phong trào Giám Lý của John Wesley. Từ "châu Phi" khẳng định căn tính và sứ mạng phục vụ chủ yếu cho người gốc Phi, trên tinh thần tự quyết và tự tôn.
Hành trình này phản ánh một nguyên lý Kinh Thánh sâu sắc: **sự tự do trong Đấng Christ**. Sứ đồ Phao-lô viết: "Vì anh em đã được gọi để sống tự do, chỉn anh em chớ lấy sự tự do đó làm dịp cho tánh xác thịt, nhưng hãy lấy lòng yêu thương làm đầy tớ lẫn nhau" (Ga-la-ti 5:13, Kinh Thánh TTVN 1925). Sự tự do thuộc linh mà Richard Allen và những người đồng hành theo đuổi không phải chỉ là tự do khỏi sự phân biệt trong nhà thờ, mà là quyền được thờ phượng Chúa cách trọn vẹn, quản trị cộng đồng đức tin của mình, và sống đúng với nhân phẩm mà Đức Chúa Trời đã ban.
Giáo hội AME thừa hưởng và tiếp nối di sản thần học của **Anh em Giám Lý** (Methodism) do John và Charles Wesley khởi xướng. Nền tảng của họ dựa trên:
1. Các Tiêu Chuẩn Giám Lý (Methodist Standards): Bao gồm Kinh Thánh (là tiêu chuẩn tối thượng), các bài giảng của Wesley, Ghi chú Tân Ước của Wesley, và 25 Điều Tín Lý của Giáo hội Giám Lý (được rút gọn từ 39 Điều của Anh giáo). Điều này nhấn mạnh đến sự cứu rỗi bởi đức tin, kinh nghiệm về sự tái sinh, và sự theo đuổi sự thánh khiết trong đời sống.
2. Sự Nhấn Mạnh vào Sự Thánh Khiết Cá Nhân và Xã Hội: Giống như Wesley, AME tin rằng ân điển của Đức Chúa Trời không chỉ để cứu chuộc mà còn để thánh hóa. Điều này được thể hiện qua sự quan tâm song song đến sự phát triển đạo đức cá nhân và công bằng xã hội. Đây là sự ứng dụng của phân đoạn "Hãy làm việc... với sự kính sợ run rẩy, vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài" (Phi-líp 2:12b-13).
3. Tầm Nhìn Truyền Giáo và Giáo Dục Mở Rộng: Ngay từ đầu, AME đã có tầm nhìn ra ngoài biên giới nước Mỹ. Khẩu hiệu **"Phục vụ mọi nhu cầu của mọi người"** phản ánh sứ mạng toàn diện. Họ tích cực thành lập các trường học, đại học (như Wilberforce University - 1856) và các cơ sở truyền giáo tại châu Phi, Caribe, và những nơi khác. Điều này bắt nguồn từ Đại Mạng Lệnh của Chúa Giê-xu: "Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ" (Ma-thi-ơ 28:19).
Giáo hội AME được tổ chức theo thể chế **Giám mục** (Episcopal), tức là có hệ thống lãnh đạo tập trung với các Giám mục được bầu cử. Cơ cấu này giúp giáo hội có sự thống nhất và khả năng điều phối các hoạt động trên quy mô lớn.
- **Đại Hội Đồng Toàn Thể (General Conference):** Là cơ quan quyền lực cao nhất, họp mỗi 4 năm một lần, bao gồm các Giám mục và đại biểu được bầu từ các giáo khu.
- **Hội Đồng Giám Mục (Council of Bishops):** Lãnh đạo hành chính và thuộc linh.
- **Các Giáo Khu (Episcopal Districts):** Trải khắp toàn cầu, được lãnh đạo bởi một Giám mục.
- **Các Hội Đồng (Conferences):** Từ Cấp Vùng, Địa hạt đến Nhà thờ Địa phương.
Sự phát triển của AME gắn liền với lịch sử người Mỹ gốc Phi. Giáo hội đóng vai trò then chốt trong phong trào bãi nô (Abolitionism), Phong trào Dân quyền, và liên tục lên tiếng về các vấn đề công bằng chủng tộc, kinh tế và xã hội. Cơ cấu mạnh mẽ này giúp hiện thực hóa lời kêu gọi của Chúa trong việc xây dựng Hội Thánh: "Ngài bèn cho người nầy làm sứ đồ, kẻ kia làm tiên tri, người khác làm thầy giảng Tin Lành, kẻ khác nữa làm mục sư và giáo sư, để các thánh đồ được trọn vẹn về công việc của chức dịch và sự gây dựng thân thể Đấng Christ" (Ê-phê-sô 4:11-12).
Lịch sử và thần học của Giáo hội AME để lại nhiều bài học quý giá cho mọi Cơ Đốc nhân, không phân biệt giáo phái:
1. Theo Đuổi Sự Thánh Khiết Cá Nhân Trong Quyền Năng Chúa: Di sản Giám Lý nhắc nhở chúng ta rằng đức tin không dừng lại ở sự cứu rỗi, mà phải tiến tới sự biến đổi, "nên thánh" mỗi ngày. Chúng ta được kêu gọi "hãy nên thánh, vì ta là thánh" (I Phi-e-rơ 1:16). Điều này đòi hỏi sự kỷ luật trong sự cầu nguyện, học Kinh Thánh, và vâng theo sự dẫn dắt của Thánh Linh.
2. Can Đảm Đứng Lên Vì Lẽ Phải và Nhân Phẩm: Hành động của Richard Allen dạy chúng ta về lòng can đảm thuộc linh. Khi đối diện với sự bất công trong chính cộng đồng đức tin, chúng ta được kêu gọi đứng về phía lẽ phải với tinh thần khiêm nhường và yêu thương, nhưng kiên quyết. Đây là sự ứng dụng của "Hãy đứng vững, lấy lẽ thật thắt lưng mình" (Ê-phê-sô 6:14a).
3. Sứ Mạng Toàn Diện: Chăm Sóc Linh Hồn, Trí Óc và Thân Thể: Mô hình AME cho thấy Hội Thánh phải quan tâm đến toàn bộ con người. Truyền giảng Tin Lành phải đi đôi với giáo dục, phát triển cộng đồng và đấu tranh cho công lý. Điều này phản ánh chức vụ của Chúa Giê-xu khi Ngài chữa lành, dạy dỗ và rao giảng (Ma-thi-ơ 9:35). Hội Thánh địa phương có thể học tập bằng cách phát triển các chức vụ chăm sóc, hỗ trợ học vấn và lên tiếng cho người yếu thế.
4. Giá Trị Của Sự Tự Quyết và Lãnh Đạo Bản Địa: AME minh chứng cho sức mạnh của việc người dân tự lãnh đạo và phát triển cộng đồng đức tin của mình. Trong mọi bối cảnh, việc đào tạo, trao quyền và tin tưởng vào những nhà lãnh đạo địa phương là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của Hội Thánh.
5. Tầm Nhìn Toàn Cầu Trong Truyền Giáo: Từ một nhà thờ nhỏ ở Philadelphia, AME đã trở thành một giáo hội toàn cầu. Điều này thách thức mỗi chúng ta có cái nhìn vượt ra ngoài bức tường nhà thờ và biên giới quốc gia, tích cực cầu nguyện, hỗ trợ và tham gia vào công cuộc truyền giảng cho muôn dân.
Giáo hội Giám Nhiệm Giám Lý châu Phi không chỉ đơn thuần là một giáo phái; đó là một **chứng nhân sống động** về quyền năng biến đổi của Phúc Âm trong việc đem lại tự do, nhân phẩm, học vấn và hy vọng. Hành trình từ sự phân biệt đối xử đến sự tự quyết vinh quang của họ minh họa cho lời hứa của Đức Chúa Trời: "Lại nếu ai bởi Đức Thánh Linh dắt đưa, thì nấy là con của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 8:14). Lịch sử của AME nhắc nhở mỗi chúng ta rằng Hội Thánh của Chúa Giê-xu Christ được kêu gọi để là muối và ánh sáng—không chỉ trong thuộc linh cá nhân, mà còn trong việc tạo nên tác động công bằng và yêu thương trong xã hội. Dù chúng ta thuộc về truyền thống nào, chúng ta đều có thể học hỏi từ lòng can đảm, đức tin kiên định và tình yêu thương hành động của những anh chị em tiên phong này, để tiếp tục xây dựng thân thể Đấng Christ cách mạnh mẽ và trung tín hơn.